دکتر سيد محسن خوش‌نيت فوق تخصص بيماري‌هاي غدد و متابوليسم به اين سوال مهم جواب مي‌دهد:
اولين نکته‌اي كه شما به عنوان يک فرد ديابتي بايد بدانيد، اين است كه ديابت از جمله بيماري‌هايي است که در صورت کنترل نکردن آن، عوارض ناگواري به همراه دارد و موجب بروز بيماري‌هاي ثانويه مي‌شود. البته شما به صرف ديابتي بودن دچار اين عوارض نمي‌شويد. تحقيقات نشان داده است كه هرچه بهتر ميزان قندخون‌تان را كنترل کنيد، احتمال كمتري دارد كه به عوارض و مشكلات آن گرفتار شويد. براي آگاهي از اين عوارض و بيماري‌ها، گفتگوي ما را با دکتر سيد محسن خوش‌نيت، فوق تخصص بيماري‌هاي غدد و متابوليسم و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران بخوانيد.
چه بيماري‌هايي سلامت ديابتي‌ها را تهديد مي‌کند؟
ببينيد؛ بيماري‌هاي ثانويه صرفا سلامت ديابتي‌هايي را تهديد مي‌کند که بيماري‌شان به صورت مداوم تحت کنترل نيست؛ يعني يک فرد مبتلا به ديابت که داروهايش را به موقع مي‌خورد، از رژيم غذايي توصيه شده پيروي مي‌کند، تحرک کافي دارد و همواره براي چکاپ‌هاي دوره‌اي به پزشک معالج خود مراجعه مي‌کند، بسيار کمتر از ساير ديابتي‌ها دچار عوارض و بيماري‌هاي مرتبط با ديابت مي‌شود. عوارض كليوي از جمله مهم‌ترين اين بيماري‌هاست.
ممکن است اين مساله را کمي بيشتر توضيح بدهيد؟
بله؛ كليه‌ها به عنوان يك فيلتر و تصفيه‌كننده، خون را تصفيه کرده و آب اضافي و مواد زايد را از آن جدا و به صورت ادرار از بدن خارج مي‌کنند. در افراد ديابتي، به علت تجمع قند در رگ‌هاي كوچك كليه، كليه‌ها دچار صدمه مي‌شوند و اين وضعيت شبيه به ايجاد يك سوراخ بزرگ در يك چاي صاف كن است. در اين حالت، موادي كه بايد به‌طور طبيعي در بدن حفظ شوند، از طريق اين تصفيه صدمه ديده، از طريق ادرار از بدن خارج مي‌شوند. يكي از موادي كه در هنگام خرابي كليه‌ها در ادرار ظاهر مي‌شود، يك پروتئين ويژه به نام آلبومين است که در مراحل اوليه صدمه به كليه‌ها در ادرار ديده مي‌شود، بنابراين انجام آزمايش ادرار همراه با آزمايش خون مي‌تواند بسيار بااهميت باشد. در اين شرايط پزشک توصيه مي‌کند که کنترل دقيق‌تري بر قندخون خود داشته باشيد و يا داروهايي را تجويز مي‌کند که از بدتر شدن عوارض کليوي جلوگيري شود. البته گاهي اوقات ممكن است بر اثر عفونت ادراري، در ادرار آلبومين ديده مي‌شود كه مي‌توان اين حالت را از وضعيت قبلي تشخيص داد. از جمله بيماري‌هاي مهم ديگر که سلامت ديابتي‌ها را تهديد مي‌کند، مشکلات قلبي عروقي است و مانند عوارض کليوي بسيار حايز اهميت است.
يعني ديابت کنترل نشده، احتمال حمله قلبي و فشارخون را افزايش مي‌دهد؟
همين‌طور است. مبتلايان به ديابت در معرض خطر ابتلا به سفت و سخت شدن ديواره رگ‌ها هستند كه مي‌تواند موجب سكته قلبي يا مغزي و همچنين موجب كم شدن گردش خون پاها شود. اين در حالي است که افزايش وزن و سيگار كشيدن مي‌توانند اين خطر را بيشتر افزايش دهند، بنابراين ضرورت دارد كه افراد ديابتي از استعمال دخانيات و اضافه شدن وزن جلوگيري نمايند و همواره فشارخون خود را اندازه‌گيري کنند.
اهميت کنترل فشارخون در افراد ديابتي چه قدر است؟
تحقيقات نشان داده‌اند که اهميت کنترل فشارخون بالا در افراد ديابتي به منظور پيشگيري از عوارض ديابت به اندازه اهميت کنترل قندخون است. به همين خاطر ديابتي‌ها بايد فشارخون خود را به دقت کنترل کنند. فشارخون ايده‌آل براي اين افراد شامل فشار ماکزيمم کمتر از 10 و مينيمم کمتر از 80 ميلي‌متر جيوه است. پرهيز از مصرف غذاهاي چرب و پر نمک، استفاده مداوم از سبزيجات، پياده‌روي روزانه و مراجعه به متخصص قلب و عروق هر 6 ماه يک بار از جمله مهم‌ترين راهکارهاي پيشگيرانه است.
هميشه توصيه مي‌شود ديابتي‌ها معاينات چشمي منظم داشته باشند. چرا؟
چون ديابت از طرق مختلفي، چشم‌ها را گرفتار مي‌کند و اين مي‌تواند از تار شدن موقتي بينايي تا مشكلات شديدتري مثل رتينوپاتي (صدمه به لايه حساس به نور در چشم) تظاهر کند. وقتي شما تازه شروع به مصرف انسولين يا قرص‌هاي پايين‌آ‌ورنده قندخون مي‌كنيد، ممكن است متوجه شويد كه ديد چشم‌هاي شما تار شده است. اين امر به اين دليل است كه عدسي چشم‌هاي شما وقتي كه دچار ديابت مي‌شويد، آب از دست داده و هنگامي كه درمان را شروع مي‌كنيد، كم‌كم عدسي چشمتان آب را دوباره به‌دست مي‌آورد. خوشبختانه اين تاري ديد به‌طور موقت است و بدون اينكه نياز به درمان داشته باشد در عرض چند ماه خودبه‌خود بهبود مي‌يابد. اگر اين وضعيت براي شما اتفاق افتاد، قبل از اينكه براي گرفتن عينك به چشم پزشك مراجعه كنيد، چند هفته منتظر شويد تا تاري ديد از بين برود اما وقتي شما به مدت طولاني دچار ديابت باشيد، به دليل تجمع قند در عدسي چشمتان، مستعد ابتلا به آب مرواريد (كاتاراكت) مي‌شويد. اين وضعيت موجب مي‌شود كه عدسي چشم شما كدر شود و از عبور راحت نور از آن و ورود به چشم جلوگيري کند. خوشبختانه مي‌توان آب مرواريد را با يك عمل ساده و عوض كردن عدسي چشم با يك عدسي پلاستيكي درمان کرد. مشکل شايع ديگر در بيماران ديابتي اين است که رگ‌هاي خوني كوچك كه به شبكيه خون‌رساني مي‌كنند بر اثر ديابت دچار مشكل مي‌شوند. اين امر احتمالاً به علت تجمع قند در ديواره رگ‌هاي خوني ايجاد مي‌شود كه آنها را ضعيف مي‌کند. گاهي اوقات نيز شاهد پاره شدن مويرگ‌هاي چشم و ايجاد خون‌ريزي‌هاي كوچكي هستيم. به همين علت توصيه مي‌شود که در صورت بروز کوچک‌ترين مشکل چشمي و همچنين فصلي يک بار به يک چشم پزشک مراجعه کنيد تا وضعيت سلامت چشم‌ها بررسي شود.
در مورد پيشگيري از زخم پاي ديابتي چه طور؟ ديابتي‌ها چگونه بايد از آن جلوگيري کنند؟
ديابت مي‌تواند روي جريان خون و اعصاب پا تاثير بگذارد، به طوري که جريان خون پا را مختل مي‌کند و به اعصاب پا صدمه مي‌زند. اين تغييرات پا را مستعد عوارض جدي از جمله زخم پا مي‌کند. در معاينات معمول توسط پزشک معالج، جريان خون و حس پاهاي افراد بررسي مي‌شود. در بيماران با ديابت نوع يک، معاينه پاها پس از 5 سال از شروع بيماري شروع مي‌شود و در نوع 2 ساليانه از زمان شروع بيماري انجام مي‌شود. زخم قبلي يا تازه در انگشتان، سرد بودن، نازک شدن پوست، کبود رنگ شدن پوست، ترک‌‌هاي پوستي پاها و... از جمله مواردي است که در چکاپ‌هاي دوره‌اي مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در عين حال، بررسي هر روزه پاها از سوي خود بيمار، استفاده از جوراب و کفش مناسب در تمام طول روز و خشک‌کردن پاها بعد از حمام و استفاده از لوسيون روي پاها نه بين انگشتان مهم‌ترين راه پيشگيري توسط خود بيمار است.
و جز اين بيماري‌ها، چه عوارض ديگري در کمين بيماران ديابتي است؟
عفونت لثه و پوسيدگي و لق شدن دندان‌ها و همچنين بروز بيماري‌هاي پوستي از ديگر عوارض ديابت است و مراجعه به دندانپزشک هر 6 ماه يک‌بار و مراجعه به يک متخصص پوست در صورت بروز کوچک‌ترين مشکل پوستي بهترين پيشنهاد است.
چگونه مي‌توانيم متوجه شويم که قندخون‌مان کنترل است و دچار عوارض ديابت نمي‌شويم؟
اولين راه، اندازه‌گيري مرتب قندخون توسط دستگاه‌هاي استاندارد تست قندخون (گلوکومتر) در منزل است اما در کنار اين روش، بهترين راه، آزمايش تست قندخون زير نظر پزشک و حداقل فصلي يک بار است. معاينات دوره‌اي نيز هرگز نبايد فراموش شود.
منبع:www.salamat.com
/ج
