با معده خالي، برخی داروها را بخوريد
تداخل داروها و غذاها در گفتگو با دکتر عبدالمجيد چراغعلي، داروساز
آقاي دکتر! تداخل دارو و غذا تا چه اندازه اهميت دارد؟
غذايي که ما مي‌خوريم يک ترکيب بسيار پيچيده از مواد معدني، مواد آلي، پروتئين‌ها، ويتامين‌ها و غيره است. زماني هم که يک فرآورده دارويي را مصرف مي‌کنيم مواد متعددي وارد بدن ما مي‌شود يعني علاوه بر مواد موثر دارويي که به منظور اثرات درماني، آنها را مصرف مي‌کنيم ترکيبات ديگري هم همراه با آن در فرمولاسيون دارو وجود دارد. قاعدتا زماني که غذا و دارو با هم مصرف مي‌شوند واکنش‌هايي را با هم ايجاد مي‌کنند و در اغلب موارد، اين واکنش‌ها باعث كاهش اثر داروها مي‌شود. يعني انتظاري را که از دارو داريم تا اثر خاصي را ايجاد کند، دچار اشکال مي‌شود. بنابراين به عنوان يک قانون کلي، داروها نبايد همراه با غذا استفاده شوند مگر اينکه موارد خاصي وجود داشته باشد که فرد مجبور است دارويش را همراه غذا بخورد که آن را پزشک مشخص مي‌کند. اما در ديگر افراد هر کجا که شک داشتند که دارو با غذا خورده شود يا نشود فرض بر اين است که نبايد خورده شود و حتما بايد يک فاصله نيم ساعته بين خوردن غذا و مصرف دارو وجود داشته باشد.
پس به‌طور کلي بهترين زمان مصرف دارو چه مدت قبل يا بعد از غذا خوردن است؟
بهترين زمان مصرف برخی داروها، زماني است که معده ما خالي است. به دليل اينکه وقتي دستگاه گوارش ما خالي است امکان جذب دارو خيلي بهتر فراهم مي‌شود. علتش هم همان تداخلي است که گفته شد که به جذب کمتر دارو منجر مي‌شود. حال معده چه وقت خالي است؟ نيم ساعت قبل از غذا و يا حداقل نيم ساعت بعد از غذا که بهترين زمان جذب دارو است.
مهم‌ترين و شناخته شده‌ترين تداخلات غذا و دارو در مورد رايج‌ترين داروهاي مصرفي کدام‌ها هستند؟
شايد مهم‌ترين اين تداخلات که مشکل ايجاد مي‌كند مصرف بعضي از آنتي‌بيوتيک‌ها با فرآورده‌هاي لبني يعني شير و ماست و... است. به خصوص خانواده تتراسايکلين‌ها که خانواده بزرگي از آنتي‌بيوتيک‌ها هستند. اين آنتي‌بيوتيک‌ها اگر همراه با غذا مصرف شوند جذب‌شان به شدت کاهش پيدا مي‌کند، به طوري که آنتي‌بيوتيک اثر درماني خود را اعمال نخواهد کرد. به دليل اينکه کلسيم موجود در لبنيات با آنتي‌بيوتيك ترکيبي را ايجاد مي‌کند که اجازه نمي‌دهد دارو جذب شود، در نتيجه دارو در دستگاه گوارش مانده و سپس دفع مي‌شود. در اين موارد بايد آنتي بيوتيك را با معده خالي و همراه آب و نه شير مصرف نمود.
بله حتما. کساني که آنتي‌اسيد هم مي‌خورند بايد حواس‌شان باشد زيرا آنتي‌اسيدها هم حاوي کلسيم هستند. يک مثال ديگر بيماراني هستند که از فرآورده‌هاي هورموني استفاده مي‌کنند. اين داروها اگر همراه با غذا مصرف شوند جذب‌شان كاهش مي‌يابد. در نتيجه ممکن است بيماري‌شان کنترل و يا درمان نشود. اما اين قضيه يک مشکل ديگر هم ايجاد مي‌کند و آن اينکه چون دارو را با غذا خورده‌اند جذبش کم شده و در نتيجه بيماري کنترل و درمان نشده است در نتيجه به پزشک مراجعه مي‌کنند و پزشک دوز دارو را افزايش مي‌دهد. همين بيمار اگر دفعه بعد با معده خالي دارو را مصرف کند، جذب دارو به شدت افزايش پيدا کرده و بيمار را با مسموميت دارويي مواجه مي‌کند. بنابراين در اين موارد بايد توجه شود كه وقتي دارو همراه غذا مصرف مي‌شود جذب را دچار مشکل مي‌کند و دوم اينکه اگر زماني دارو را همراه غذا و زماني با معده خالي مصرف كنيم موجب به‌وجود آمدن غلظت‌هاي خوني متفاوت دارو و اختلال در درمان مي‌شود.
براي اين که اين اتفاق نيفتد چه توصيه‌اي به بيماران داريد؟
دو تا توصيه به بيماران دارم. اول اينکه دارو را با معده خالي مصرف کنند و دوم اينکه اگر به دلايلي مجبورند دارو را با غذا مصرف کنند بايد يک روال ثابتي داشته باشند يعني اگر قرار است دارو را با صبحانه بخورند هميشه سر يک ساعت معين با صبحانه ميل کنند نه اينکه يک روز همراه صبحانه دارو را مصرف كنند و روز بعد ساعت 10 صبح. به دليل اينکه بدن ما به ميزان جذبي که دارو همراه با غذا وارد بدن مي‌شود عادت مي‌کند و اگر شرايط دايما تغيير کند بدن را دچار مشکل خواهد کرد. به‌خصوص در مورد داروهايي که به صورت طولاني‌مدت بايد استفاده شود مانند داروهاي ضد ديابت، داروهاي هورموني مانند لووتيروكسين، بعضي از داروهاي قلبي و عروقي و...
آقاي دکتر، چه استثنا‌هايي در رابطه با خوردن مواد غذايي همراه با غذا وجود دارد؟
يک استثنا آب است. درست است که آب هم يک ماده غذايي است اما توصيه مي‌کنيم که دارو حتما با آب استفاده شود و علتش اين است که دارو ممکن است در مري بماند و مشکلاتي را ايجاد کند. اما چاي نه! چاي چون کافئين دارد با برخي داروها به‌خصوص بعضي از داروهايي که در بيماري‌هاي تنفسي مصرف مي‌شوند، تداخل ايجاد مي‌کند. استثناء دوم اينکه بعضي از داروها زماني که با معده خالي مصرف مي‌شوند فرد را دچار حالت تهوع و استفراغ و مشکلات گوارشي ديگر مي‌کنند. در اين حالت فرد مجبور است براي كاهش اين عوارض گوارشي دارو را همراه با غذا استفاده کند. درست است که در اين حالت ممكن است جذب دارو کاهش پيدا کند ولي چاره‌اي نيست و بايد بين مصرف نکردن دارو و جذب کمتر آن يکي را انتخاب کرد. يکي ديگر از استثناها مصرف داروهاي خانواده آسپرين است. داروهاي ضددردي که مصرف‌شان شايع است مانند آسپرين، مفناميک اسيد، ايندومتاسين، ايبوبروفن، ديکلوفناک، پيروکسيکام و... اين داروها چون ذاتا احتمال بروز اختلال گوارشي دارند بايد همراه با غذا مصرف شوند تا مشکل کمتري ايجاد کنند حتي اگر افراد مشکل گوارشي ندارند. اين مورد درباره داروهاي كورتيكواستروئيدي يا همان کورتون‌ها مانند دگزامتازون و پردنيزولون نيز به همين شکل است و بايد با معده پر مصرف شوند.
خيلي‌ها ممکن است فکر کنند ويتامين‌ها موادي هستند که به راحتي در مواد غذايي يافت مي‌شوند، پس نمي‌توانند تداخلي ايجاد کنند، نظر شما چيست؟
درست است غذايي که مي‌خوريم حاوي ويتامين است ولي چون مقادير ويتامين موجود در قرص‌ها و کپسول‌هاي ويتامينه با غذايي که مي‌خوريم متفاوت است اگر با غذا مصرف شوند ممكن است جذب‌شان دچار اختلال شود بنابراين اگر کسي نياز به مصرف مکمل‌هاي ويتامين دارد بهتر است آنها را با معده خالي مصرف کند.
آيا در مورد مکمل آهن هم همين‌طور است؟
ببينيد! جذب آهن خيلي کم است، يعني بيشتر از 10 تا 15 درصد آهن موجود در مواد غذايي و يا فرآورده‌هاي دارويي حاوي آهن حتي با معده خالي هم جذب نمي‌شود. بنابراين بايد آهن را حتما با معده خالي مصرف کرد اما يکي از عوارض بسيار مهم و شايع آهن خوراکي اختلالات گوارشي است. در اين افراد چاره‌اي جز مصرف آهن همراه با غذا نيست و اين يکي از استثنايي‌هايي است که گفتيم.
منبع:www.salamat.com
