اميد دلگشاييم از ماه عيد نيست

شاعر : صائب تبريزي

اين قفل بسته، گوش به زنگ کليد نيست		اميد دلگشاييم از ماه عيد نيست
روزم سياه باد که چشمم سفيد نيست		چشم من و جدا ز تو، آنگاه روشني ؟
بر زليخا طعن ارباب ملامت، بارنيست		هر که پيراهن به بدنامي دريد آسوده شد
که بي دليل ز خود رفتم ميسر نيست		مرا به ساغري اي خضر نيک پي درياب
روشن شود که ديده‌ي يعقوب کور نيست		پيراهني کجاست که بر اهل روزگار
بيش از يک ناله در صد حلقه‌ي زنجير نيست		اختلافي نيست در گفتار ما ديوانگان
کوهکن را قاصدي بهتر ز جوي شير نيست		بيقراران نامه بر از سنگ پيدا مي‌کنند
ملک خراب را غمي از ترکتاز نيست		سيل از بساط خانه بدوشان چه مي‌برد؟
چون سبو، پيوند دست ما به سر، امروز نيست		خاک ما را از گل بيت الحزن برداشتند
صد حيف، چشم شوخ تو گوهرشناس نيست		اشک من و رقيب به يک رشته مي‌کشد
هر که از دل بار بردارد، گران بر دوش نيست		هيچ باري از سبو بر دوش اهل هوش نيست
عمر جاويدان او، يک آب خوردن بيش نيست !		اي سکندر تا به کي حسرت خوري بر حال خضر؟
چون گل رعنا، خزان و نوبهاري بيش نيست		پشت و روي باغ دنيا را مکرر ديده‌ايم
آتش به گرمي عرق انفعال نيست		در دوزخم بيفکن و نام گنه مبر
از دل خاک، که آرام در آن‌جا هم نيست		نفس سوخته‌ي لاله، خطي آورده است
وگرنه کيست که از زندگي پشيمان نيست		عدم ز قرب جوار وجود زندان است
هيچ کس را خبر از آمدن و رفتن نيست		نه همين موج ز آمد شد خود بي خبرست
خار در ديده چو افتاد، کم از سوزن نيست		دل نازک به نگاه کجي آزرده شود
يک قدم بي چاه در صحراي کنعان تو نيست		به که در غربت بود پايم به زندان اي پدر
شعله شوق مرا حاجت به دامان تو نيست		اي نسيم پيرهن بر گرد از کنعان به مصر
دست دعاي باده پرستان شکسته نيست		گر محتسب شکست خم ميفروش را
در بساط آسيا يک دانه‌ي نشکسته نيست		يک دل آسوده نتوان يافت در زير فلک
ابرو گشاده باش چو دستت گشاده نيست		چون وانمي‌کني گرهي، خود گره مشو
دارم عنان به دست و به دستم اراده نيست		چون طفل نوسوار به ميدان اختيار
در رياض آفرينش يک دل آسوده نيست		غنچه‌ي تصوير مي‌لرزد به رنگ و بوي خويش
ابروي قبله را خبري از اشاره نيست		از زاهدان خشک مجو پيچ و تاب عشق
امروز به جمعيت ما سلسله‌اي نيست		در موج پريشاني ما فاصله‌اي نيست
گر مي‌روي از خود، به ازين قافله‌اي نيست		بوي گل و باد سحري بر سر راهند
از خون چو داغ لاله حصار دل من است		در بيابان جنون سلسله‌پردازي نيست
با پاکدامنان نظري هست حسن را		هر جا که بوي خون شنوي منزل من است
خزان ز غنچه‌ي تصوير، راست مي‌گذرد		تا آفتاب سرزده، در خانه من است
درين دو هفته که مهمان اين چمن شده‌اي		هميشه جمع بود خاطري که غمگين است
به قرب گلعذاران دل مبنديد		به خنده لب مگشا، روزگار گلچين است
غربت مپسنديد که افتيد به زندان		وصيت نامه شبنم همين است
تيره بختيهاي ما از پستي اقبال نيست		بيرون ز وطن پا مگذاريد که چاه است
غافل مشو ز پاس دل بيقرار ما		از بلندي شمع ما پرتو به دور انداخته است
خواهد ثواب بت شکنان يافت روز حشر		کاين مرغ پرشکسته قفسها شکسته است
جام شراب، مرهم دلهاي خسته است		سنگين دلي که توبه‌ي مارا شکسته است!
بر حسن زود سير بهار اعتماد نيست		خورشيد، موميايي ماه شکسته است
پيوسته است سلسله موجها به هم		شبنم به روي گل به امانت نشسته است
از حال دل مپرس که با اهل عقل چيست		خود را شکسته، هر که دل ما شکسته است
صد بيابان درميان دارند از بي نسبتي		ديوانه‌اي ميانه‌ي طفلان نشسته است
خنده بيجاست برق گريه‌ي بي اختيار		گر به ظاهر کوه باصحرا به هم پيوسته است
غافل است از جنبش بي اختيار نبض خويش		اشک تلخ و قهقه مينا به هم پيوسته است
کنعان ز آب ديده يعقوب شد خراب		آن که پندارد که در دست اختياري داشته است
جز روي او که در عرق شرم غوطه زد		ابر سفيد اينهمه باران نداشته است
گردن مکش ز تيغ شهادت که اين زلال		يک برگ گل هزار نگهبان نداشته است
از ما سراغ منزل آسودگي مجو		از جويبار ساقي کوثر گذشته است
اين گردباد نيست که بالا گرفته است		چون باد، عمر ما به تکاپو گذشته است
غم پوشش برونم را گرفته است		از خود رميده‌اي است که صحرا گرفته است
ز فکر جامه ونان چون برآيم ؟		خيال نان درونم را گرفته است
از دست رستخيز حوادث کجا رويم ؟		که بيرون و درونم را گرفته است
يک دلشده در دام نگاهت نگرفته است		ما را ميان باديه باران گرفته است
برگرد به ميخانه ازين توبه‌ي ناقص		در هاله‌ي آغوش، چو ماهت نگرفته است
خميازه‌ي نشاط است، روي گشاده‌ي گل		تا پير خرابات به راهت نگرفته است
سپهر خون به دلم مي‌کند، نمي‌داند		ورنه که از ته دل، در اين جهان شکفته است ؟
داند که روح در تن خاکي چه مي‌کشد		که آبروي سفال شکسته از باده است
سيل در بنياد تقوي از بهار افتاده است		هر ناز پروري که به غربت فتاده است
هست اميد زيستن از بام چرخ افتاده را		توبه را آتش به جان از لاله زار افتاده است
سنبل زلف از رخش تا برکنار افتاده است		واي بر آن کس کز اوج اعتبار افتاده است
نه لباس تندرستي، نه اميد پختگي		گل چو تقويم کهن از اعتبار افتاده است
هرگز از من چون کمان بر دست کس زوري نرفت		ميوه خامم به سنگ از شاخسار افتاده است
داغ مي گل گل به طرف دامنم افتاده است		اين کشاکش در رگ جانم چه کار افتاده است ؟
تا گذشتي گرم چون خورشيد از ويرانه‌ام		همچو مينا ميکشي بر گردنم افتاده است
غفلت پيريم از عهد جواني بيش است		از گرستن گل به چشم روزنم افتاده است
بخت ما چون بيد مجنون سرنگون افتاده است		خواب ايام بهارم به خزان افتاده است
مي‌توان خواند از جبين خاک، احوال مرا		همچو داغ لاله، نان ما به خون افتاده است
چون غنچه اين بساط که بر خويش چيده‌اي		بس که پيش يار حرفم بر زمين افتاده است !
تا دل از دستم شراب ارغواني برده است		تا مي‌کشي نفس، همه را باد برده است
آن که بزم غير را از خنده پر گل کرده است		خضر را پندارم آب زندگاني برده است !
اين چه رخسارست، گويا چهره پرداز بهار		خاطر ما را پريشانتر ز سنبل کرده است
نقش پاي رفتگان هموار سازد راه را		آب و رنگ صد چمن را صرف يک گل کرده است
جان مي‌دهد چو شمع براي نسيم صبح		مرگ را داغ عزيزان بر من آسان کرده است
مرا به بلبل تصوير رحم مي‌آيد		هر کس تمام شب نفس آتشين زده است
خاطر از سبحه و زنار مکدر شده است		که در هواي تو بال و پري به هم نزده است
شبنم از سعي به سرچشمه‌ي خورشيد رسيد		ريسمان بازي تقليد مکرر شده است
از باده خشک لب شدن و مردنم يکي است		قطره ماست که زنداني گوهر شده است
هيچ کس مشکل ما را نتوانست گشود		تا شيشه‌ام تهي شده، پيمانه پر شده است
اي که مي‌پرسي ز صحبتها گريزاني چرا		تا به نام که طلسم دل ما بسته شده است ؟
از مرگ به ما نيم نفس بيش نمانده است		در بساطم وقت ضايع کردني کم مانده است
چون برگ خزان ديده و چون شمع سحرگاه		يک گام ز سيلاب به خس بيش نمانده است
نه کوهکني هست درين عرصه، نه پرويز		از عمر مرا نيم نفس بيش نمانده است
يک عمر مي‌توان سخن از زلف يار گفت		آوازه‌اي از عشق و هوس بيش نمانده است
يک دل گشاده از نفس گرم من نشد		در بند آن مباش که مضمون نمانده است
ديوانه شو که عشرت طفلانه‌ي جهان		اين باغ پر ز غنچه‌ي تصوير بوده است
شيرازه‌ي طرب خط پيمانه بوده است		در کوچه‌ي سلامت زنجير بوده است
امروز کرده‌اند جدا، خانه کفر و دين		سيلاب عقل گريه‌ي مستانه بوده است
در زمان عشق ما کفرست، ورنه پيش ازين		زين پيش، اگر نه کعبه صنمخانه بوده است
سيري ز ديدن تو ندارد نگاه من		گاهگاهي رخصت بوس و کناري بوده است
اي غزال چين، چه پشت چشم نازک مي‌کني ؟		چون قحط ديده‌اي که به نعمت رسيده است
خوني که مشک گشت، دلش مي‌شود سياه		چشم ما آن چشمهاي سرمه سا را ديده است
فلک پير بسي مرگ جوانان ديده است		زان سفله کن حذر که به دولت رسيده است
تسليم مي‌کند به ستم ظلم را دلير		اين کمان، پشت سر تير فراوان ديده است
به دوست نامه نوشتن، شعار بيگانه است		جرم زمانه ساز، فزون از زمانه است
اگر ز اهل دلي، فيص آسمان از توست		به شمع، نامه‌ي پروانه، بال پروانه است
غفلت نگشت مانع تعجيل، عمر را		که شيشه هر چه کند جمع، بهر پيمانه است
در گوشه فقس مگر از دل برآورم		در خواب نيز قافله ما روانه است
بود تا در بزم يک هشيار، ساقي مي‌نخورد		اين خارهاکه در دلم از آشيانه است
آنچه برگ عيش مي‌داني درين بستانسرا		باغبان آبي ننوشد تا گلستان تشنه است
عافيت مي‌طلبي، پاي خم از دست مده		پيش چشم اهل بينش، دست بر هم سوده‌اي است
قانع از قامت يارست به خميازه‌ي خشک		که بلاها همه در زير سر هشياري است
دل سودازده را راحت و آزار يکي است		بخت آغوش من و طالع محراب يکي است
قرب و بعد از طرف توست چو حق نشناسي		خانه پردود چو شد، روز و شب تار يکي است
ادب پير خرابات نگهداشتني است		نسبت نقطه ز اطراف به پرگار يکي است
نور ماه و انجم و خورشيد پيش من يکي است		طبع پيران و دل نازک اطفال يکي است
توان به زنده دلي شد ز مردگان ممتاز		آن که اين آيينه‌ها را مي‌کند روشن يکي است
به نسيمي ز گلستان سفري مي‌گردد		وگرنه سينه و لوح مزار هر دو يکي است
بغير دل که عزيز و نگاه داشتني است		برگ عيش من و اوراق خزان هر دو يکي است
بگشاي چاک سينه که بر منکران حشر		جهان و هرچه درو هست، واگذاشتني است
يک ديدن از براي نديدن بود ضرور		روشن شود که صبح قيامت دميدني است
نشاط يکشبه‌ي دهر را غنيمت دان		هر چند روي مردم دنيا نديدني است
ميان شيشه و سنگ است خصمي ديرين		که مي‌رود چو حنا اين نگار دست به دست
روزگار آن سبکرو خوش که مانند شرار		دل مرا و ترا چون توان به هم پيوست ؟
تا بوي گلي سلسله جنبان نسيم است		تا نظر واکرد، چشم از عالم ايجاد بست
محتسب از عاجزي دست سبوي باده بست		بر ما ره آمد شد بستان نتوان بست
عاقبت زد بر زمين چون نقش پايم بي گناه		بشکند دستي که دست مردم افتاده بست
مرو به مجلس مي گر به توبه مي‌لرزي		داشتم آن را که عمري چون دعا بر روي دست
از مي، خمار آن لب ميگون ز دل نرفت		سبو هميشه نيايد برون ز آب درست
درين بساط، بجز شربت شهادت نيست		داغ شراب را نتواند شراب شست
شيرين به جوي شير بر آميخت چون شکر		ميي که تلخي مرگ از گلو تواند شست
دلبستگي است مادر هر ماتمي که هست		خسرو دلش خوش است که بزم وصال ازوست
بر مهلت زمانه‌ي دون اعتماد نيست		مي‌زايد از تعلق ما هر غمي که هست
صبح آدينه و طفلان همه يک جا جمعند		چون صبح در خوشي بسر آور دمي که هست
عرق شرم مرا فرصت نظاره نداد		بر جنون مي‌زنم امروز که بازاري هست!
رسم است که از جوش ثمر شاخ شود خم		ديده خون مي‌خورد آن‌جا که نگهباني هست
داغ عمر رفته افسردن نمي‌داند که چيست		اي پير، ترا حاصل ازين قد دو تا چيست ؟
خامه‌ي نقش اگر گردد نسيم دلگشا		آتش اين کاروان، مردن نمي‌داند که چيست
اي خضر، غير داغ عزيزان و دوستان		غنچه‌ي تصوير، خنديدن نمي‌داند که چيست
دل رميده ما را به چشم خود مسپار		حاصل ترا ز زندگي جاودانه چيست ؟
اي کوه طور، گردن دعوي مکن بلند		سياه مست چه داند نگاهباني چيست
مکن سپند مرا دور از حريم وصال		آخر دل شکسته ما جلوه‌گاه کيست ؟
تشنه چشمان را ز نعمت سير کردن مشکل است		که بيقراري من خالي از تماشا نيست
از عمر رفته حاصل من آه حسرت است		دشت اگر دريا شود، ريگ روان سيراب نيست
شبنم دو بار بازي بستان نمي‌خورد		جز زنگ از شمردن اين زر به دست نيست
اي که خود را در دل ما زشت منظر ديده‌اي		دل را به رنگ و بوي جهان بازگشت نيست
سينه صافان را غباري گر بود بر چهره است		رنگ خود را چاره کن، آيينه‌ي ما زرد نيست
روزگاري است درين دايره آوازي نيست		در درون خانه‌ي آيينه راه گرد نيست
از براي دل ما قحط پريشاني نيست !		سر زلف تو نباشد سر زلف ديگر
که در بديهه‌ي ميناي مي رواني نيست		که باز حرف گلوگير توبه را سرکرد؟
که رخنه‌هاي قفس، رخنه رهايي نيست		ز خنده رويي گردون، فريب رحم مخور
ياد زمانه‌اي که غم دل حساب داشت		مجنون به ريگ باديه غمهاي خود شمرد
سوزني بود درين راه، مسيحا برداشت		چه ز انديشه تجريد به خود ميلرزي ؟
آنقدر بار به دل نه که تواني برداشت		دل ز جمعيت اسباب چو برداشتني است
عشقبازي پله‌اي از دار بالاتر نداشت		من به اوج لامکان بردم، وگرنه پيش ازين
نامه‌ي ما پاره کردن داشت گر خواندن نداشت		قاصدان را يکقلم نوميد کردن خوب نيست
کاش در زندگي از خاک مرا بر مي‌داشت		آن که گريان به سر خاک من آمد چون شمع
گر شکست دل عشاق صدايي مي‌داشت		بر سر کوي تو غوغاي قيامت مي‌بود
کاش اين قافله آواز درايي مي‌داشت		بي خبر مي‌گذرد عمر گرامي، افسوس
در زمان سرو خوش رفتار او بر دل گذاشت!		بوستان، از شاخ گل، دستي که بالا کرده بود
خشک لب مي‌بايدم چون کشتي از دريا گذشت		خو به هجران کرده را ظرف شراب وصل نيست
با وجود پل مرا از آب مي‌بايد گذشت		منت خشک است بار خاطر آزادگان
چو برق آمد و چون ابر نوبهار گذشت		ز روزگار جواني خبر چه مي‌پرسي ؟
مي‌بايدم ز پيش نسيم سحر گذشت		چون شمع، با سري که به يک موي بسته است
که روز من به شتاب شب وصال گذشت		زمن مپرس که چون بر تو ماه و سال گذشت ؟
نمي‌توانم ازين لقمه حلال گذشت!		مکن به خوردن خشم و غضب ملامت من
کعبه را گم کرد هر کس بي خبر از دل گذشت		همچو آن رهرو که خواب آلود از منزل گذشت
از زندگاني آنچه به خواب گران گذشت		بي حاصلي نگر که شماريم مغتنم
خوش آن که تشنه به آب بقا رسيد و گذشت		دلم ز منت آب حيات گشت سياه
نتوان سرسري ازمعني پيچيده گذشت		زلف مشکين تو يکعمر تامل دارد
عمر من در فکر آزادي چو زنداني گذشت		تا نهادم پاي در وحشت سراي روزگار
جمله در زندان تنگ از پاکداماني گذشت		نوبهار زندگي، چون غنچه نشکفته‌ام
که توبه نامه ما با خط شکسته نوشت!		به کلک قاعده داني شکستگي مرساد
که راه در دل خوبان به زور نتوان يافت		فغان که کوهکن ساده دل نمي‌داند
تا پسته لب گشود، دل خود به جا نيافت!		در پيش غنچه‌ي دهن دلفريب او
پل برين آب چو شد ساخته مي‌بايد رفت		خم چو گردد قد افراخته مي‌بايد رفت
دست آخر همه را باخته مي‌بايد رفت		من گرفتم که قمار از همه عالم بردي
کز بوي باده دست و دل من ز کار رفت		ساقي، ترا که دست و دلي هست مي بنوش
بي اختيار آمد و بي اختيار رفت		خوش وقت رهروي که درين باغ چون نسيم
از گرانخوابي منزل سفر از يادش رفت		جان به اين غمکده آمد که سبک برگردد
روزني زين خانه تاريک پيدا کرد و رفت		روزگار آن سبکرو خوش که مانند شرار
روزگاري خاک خورد، آخر به هم پيچيد و رفت		هر که آمد در غم آبادجهان، چون گردباد
سر برون آورد و بر وضع جهان خنديد و رفت		وقت آن کس خوش که چون برق از گريبان وجود
يوسف به ريسمان برادر به چاه رفت		نتوان به دستگيري اخوان ز راه رفت
ابجد ايام طفلي را ز سر بايد گرفت		آه کز کودک مزاجيهاي ابناي زمان
کي ندانم صحبت ما و تو خواهد در گرفت		شيشه با سنگ و قدح با محتسب يکرنگ شد
بوي پيراهن ز مصر آخر ره کنعان گرفت		دامن پاکان ندارد تاب دست انداز عشق
آفاق را به يک دو نفس مي‌توان گرفت		چون صبح اگر عزيمت صادق مدد کند
اين ملک را به تيغ زبان مي‌توان گرفت		از ما به گفتگو دل و جان مي‌توان گرفت
زين لقمه‌ي غمي که مرا در گلو گرفت		از شير مادرست به من مي حلال تر
هر که چون طاوس دنبال خودآرايي گرفت		محضر قتلش به مهر بال و پر آماده شد
فغان که آب شد آيينه و جلا نگرفت		دلم زگريه‌ي مستانه هم صفا نگرفت
غماز رنگ هم به زبان شکسته گفت		تنها نه اشک راز مرا جسته جسته گفت
بر قد روشندلان، جامه بريده است صبح		سر به گريبان خواب، از چه فرو برده‌اي ؟
تا تو نفس مي‌کشي، تيغ کشيده است صبح		حاجت شمع و چراغ، نيست شب عمر را
رنگين شود ز يک گل خورشيد، باغ صبح		شمعي بس است ظلمت آيينه خانه را
مستي شب ندهد سود به خميازه صبح		عيش امروز علاج غم فردا نکند
لبريز کن سبوي خود از آب جوي صبح		زان پيش کز غبار نفس بي صفا شود
وقت شمعي خوش که پا در حلقه ماتم نهاد		دل ز همدردان شود از گريه خالي زودتر
اجتماع دوستان يکدلم آمد به ياد		سر به هم آورده ديدم برگ‌هاي غنچه را
که از حلاوت آن، لب به يکديگر چسبد		بغير شهد خموشي کدام شيريني است
سيه مست است دولت، تا کجا خيزد، کجا افتد		نه از روي بصيرت سايه بال هما افتد
که چشمش وقت گل چيدن به چشم باغبان افتد		ز شرم او نگاهم دست و پا گم کرد چون طفلي
آخر اين سلسله بر گردن ما مي‌افتد!		نيست امروز کسي قابل زنجير جنون
به نسيمي ورق لاله و گل بر گردد		حسن در هر نگهي عالم ديگر گردد
پيش ازان کز نفس خلق مکدر گردد		دم جان بخش نسيم سحري را درياب
که اگر بازستانند، دو چندان گردد!		دزدي بوسه عجب دزدي خوش عاقبتي است
دو راه است اين که در نزديکي منزل يکي گردد		طريق کفر و دين در شاهراه دل يکي گردد
تيري نگشايم که به من باز نگردد		هرگز ز کمانخانه‌ي ابروي مکافات
نشيند هر که با من يک نفس، همدرد مي‌گردد		چو برگ سبز کز باد خزاني زرد مي‌گردد

اميد دلگشاييم از ماه عيد نيست

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته