نوع‌شناسي سيستم‌هاي اطلاعات
كليدواژه : طبقه‌بندي سيستم‌هاي اطلاعات؛ دسته‌بندي سيستم‌هاي اطلاعات؛ انواع سيستم اطلاعات
1- مقدمه
2- تعريف سيستم اطلاعات
«يك سيستم كامل طراحي شده براي توليد، جمعآوري، سازماندهي (پردازش)، ذخيره، بازيابي و اشاعه اطلاعات در يك مؤسسه، سازمان يا هر حوزه تعريف شده ديگر از جامعه».
بر اساس اين تعريف، سيستم‌هاي اطلاعات محدود به سازمانها نمي‌شوند و مي‌توانند در محدوده‌اي وسيع‌تر از سازمان، به عنوان مثال يك شهر نيز موضوعيت يابند.
3- نوع‌شناسي بنا شده از سيستم‌هاي اطلاعات
پشتيباني ارائه شده توسط سيستم‌هاي اطلاعات؛
محتواي اطلاعات پردازش شده در سيستم‌هاي اطلاعات؛
حوزه سيستم‌هاي اطلاعات؛ و
روش پياده‌سازي سيستم‌هاي اطلاعات.
3-1- دسته‌بندي سيستم‌هاي اطلاعات بر اساس پشتيباني ارائه شده
پشتيباني اطلاعاتي؛ ارائه پشتيباني براي دريافت، ذخيره، فيلتر و رديابي كردن اطلاعات.
پشتيباني تصميم‌گيري؛ استفاده از اطلاعات براي پشتيباني هوشمند براي رسيدن به تصميماتي در خصوص مسائل نيمه‌ساخت‌يافته يا ساخت‌نيافته.
پشتيباني ارتباطي؛ ارائه پشتيباني براي به اشتراك گذاشتنن يا تبادل اطلاعات بين كاربران (منتزاس2 1995).
سيستم‌هاي اطلاعات معمولاً يكي از پشتيباني‌هاي فوق را ارائه ميكنند اما ممكن است كه يك سيستم اطلاعات خاص بيش از يكي از پشتيباني‌هاي فوق را ارائه نمايد.
3-2- دسته‌بندي سيستم‌هاي اطلاعات بر اساس محتواي اطلاعات
سيستم‌هاي اطلاعات وظيفه‌محور: اين سيستم‌ها براي پردازش اطلاعات تبادلات، عمليات و عملكرد سيستم بكار مي‌روند. اين سيستم‌ها براي كمك به كاربران در اجراي كارها و وظايفشان طراحي مي‌شوند.
سيستم‌هاي اطلاعات موضوع‌محور: اين نوع سيستم‌هاي اطلاعات براي اطلاعات يك موضوع توسعه مي‌يابند و انواع مشخصي از اطلاعات آن موضوع را به كاربران ارائه ميكنند (الگندي3 2003).
3-3- دسته‌بندي سيستم‌هاي اطلاعات بر اساس حوزه
سازماني
بين سازماني
اجتماعي
3-4- تقسيم‌بندي سيستم‌هاي اطلاعات بر اساس روش پياده‌سازي
رسميت: سيستم‌هاي اطلاعات رسمي در مقابل غيررسمي. سيستم‌هاي اطلاعات رسمي بر اساس رويه‌هاي طراحي شده براي آنها عمل ميكنند. سيستم‌هاي اطلاعات غيررسمي هيچ گونه رويه طراحي شده ندارند و بر اساس ارتباط كاربران و الگوهاي پيچيده رفتاري عمل ميكنند.
ماشيني بودن: سيستم‌هاي اطلاعات دستي در مقابل رايانه‌اي. سيستم‌هاي اطلاعات رايانه‌اي، سيستم‌هايي هستند كه فناوري رايانه را براي انجام همه يا بخشي از كارهاي در نظر گرفته شده بكار مي‌گيرند.
ذخيره داده‌ها: سيستم‌هاي اطلاعات داراي پايگاه داده‌ها در مقابل بدون پايگاه داده‌ها. سيستم‌هاي داراي پايگاه داده‌ها يك سيستم مديريت پايگاه داده‌ها را براي ذخيره و مديريت داده‌ها بكار مي‌گيرند. اين سيستم ها مبتني بر يك مدل داده‌ها هستند. سيستم‌هاي اطلاعات بدون پايگاه داده‌ها شامل سيستمي از پرونده‌ها و مجموعه مستندات هستند. اين سيستم‌ها معمولاً مبتني بر يك مدل استاندارد نيستند و معمولاً زبان جستجو ندارند.
معماري: يك رايانه شخصي مستقل در مقابل يك سيستم اطلاعات توزيع شده يا شبكه‌اي.
روش پردازش: گسسته4 در مقابل پيوسته5 يا تعاملي؛ پردازش دسته‌اي6 در مقابل پردازش در زمان حقيقي7 .
اين دسته‌بندي اگرچه ديد سودمندي از پياده‌سازي سيستم‌هاي اطلاعات ارائه مي‌كند اما به ميزان سه دسته‌بندي اول اهميت ندارند زيرا امروزه بيشتر سيستم‌هاي اطلاعات، رسمي، رايانه‌اي، داراي پايگاه اطلاعات، شبكه‌اي، پيوسته و در زمان حقيقي هستند.
3-5- نوع‌شناسي سيستم‌هاي اطلاعات سازماني
سطح سازماني
حوزه وظيفه‌اي
فعاليت پشتيباني‌شده
3-5-1- دسته‌بندي سيستم‌هاي اطلاعات سازماني بر اساس سطح سازماني
سطح اداري: كارمندان اداري دسته بزرگي از كارمندان را تشكيل مي‌دهند كه مديران را در تمام سطوح پشتيباني ميكنند. بين اين كارمندان، آنهايي كه اطلاعات را استفاده و پردازش ميكنند يا اشاعه مي‌دهند داده‌ورزان8 خوانده مي‌شوند. داده‌ورزان شامل دفتر داران و منشي‌ها مي‌شوند كه با واژه‌پردازها و پرونده‌هاي الكترونيك كار ميكنند.
سطح عملياتي: مديران عملياتي يا خط مقدم با عمليات روزانه سازمان درگيرند، تصميم‌هاي معمول و مشخصي را اتخاذ ميكنند و با فعاليت‌هايي مانند برنامه ريزي كوتاه‌مدت، سازماندهي و كنترل درگيرند.
سطح دانشورزي9 : اين دسته به عنوان مشاوران و معاونان مديريت مياني و عالي ايفاي نقش ميكنند و اغلب متخصصان موضوعي هستند. خيلي از اين متخصصان به عنوان دانش‌ورز10 دسته‌بندي مي‌شوند، افرادي كه به عنوان بخشي از كارشان، اطلاعات و دانش توليد ميكنند و در سازمان بكار مي‌گيرند.
سطح تاكتيكي: مديران مياني كه با برنامهريزي كوتاه‌مدت يا ميان‌مدت، سازماندهي و كنترل سروكار دارند.
سطح استراتژيك: مديران عالي يا استراتژيك كه تصميماتي اتخاذ ميكنند كه مربوط به شرايطي است كه مي‌تواند جهت و سمت و سوي سازمان را تغيير دهد.
سيستم‌هاي اطلاعات استفاده شده در هر يك از اين سطوح، ويژگي‌ها و كاربردهاي خاص خود را دارد و قابل استفاده در سطح مربوطه مي‌باشد.
3-5-2- دسته‌بندي سيستم‌هاي اطلاعات سازماني بر اساس حوزه وظيفه‌اي
3-5-3- دسته‌بندي سيستم‌هاي اطلاعات بر اساس فعاليت پشتيباني شده
سيستم‌هاي پردازش مبادلات11 : سيستم‌هاي اطلاعات كه از طريق رويه‌ها و پردازش اطلاعات بر فعاليت‌هاي روزانه و تبادلات سازمان كنترل عملياتي اعمال ميكنند.
سيستم‌هاي اطلاعات مديريت12 : نوعي از سيستم‌هاي اطلاعات رايانه‌اي كه معمولاً داده‌هاي داخل سازمان را از سيستم‌هاي پردازش مبادلات گرفته و خلاصه‌سازي معناداري از آنها را در قالب گزارش‌هاي مديريت براي پشتيباني وظايف مديريت در يك سازمان ارائه ميكنند.
سيستم‌هاي اطلاعات اجرايي13 : سيستم اطلاعات مديريت طراحي شده براي جمعآوري، تحليل و خلاصه‌سازي اطلاعات سازماني داخلي و خارجي كليدي به منظور كمك به مديران ارشد و تصميم‌گيران.
سيستم‌هاي پشتيبان تصميم‌گيري14 : نوعي از سيستم اطلاعات رايانه‌اي كه در تصميم‌گيري در خصوص تصميم‌هايي كه نيازمند مدلسازي، فرمولبندي، محاسبات، مقايسات، و انتخاب بهترين يا نمايش پيامدهاي محتمل برخي از اقدامات هستند به مديران كمك ميكنند.
سيستم‌هاي پشتيبان اجرايي15 : معمولاً به سيستمي گفته مي‌شود كه مجموعه‌اي از قابليت‌هاي وسيع‌تر از سيستم‌هاي اطلاعات اجرايي شامل پشتيباني براي ارتباطات الكترونيك (به عنوان مثال پست الكترونيك، كنفرانس رايانه‌اي و واژه‌پرداز)، قابليت‌هاي تحليل داده‌ها (به عنوان مثال صفحه گسترده، زبان جستجو، . . .) و ابزار سازماندهي و برنامه ريزي (به عنوان تقويم الكترونيك و . . .) دارد. بنابراين سيستم‌هاي پشتيبان اجرايي داراي ويژگي‌هايي براي پشتيباني‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي علاوه بر پشتيباني تصميم‌گيري است.
سيستم‌هاي خبره16 : نوعي از سيستم اطلاعات رايانه‌اي كه اطلاعاتي راجع به دانش يا مهارت يك فرد خبره جمعآوري مي‌كند و مانند او نتايج مورد نظر را ارائه مي‌نمايد.
سيستم‌هاي اتوماسيون اداري17 : سيستم‌هاي رايانه‌اي كه براي انجام خيلي از وظايف اداري معمول مانند حروفچيني، صورتحساب تهيه كردن و نقل و انتقالات مستندات استفاده مي‌شوند.
سيستم‌هاي دانشورزي18 : در توليد و بكارگيري دانش جديد در سازمان به دانش‌ورزان ماهر كمك ميكنند. سيستم‌هاي طراحي با استفاده از رايانه كه توسط طراحان محصول استفاده مي‌شود نه تنها به آنها اجازه مي‌دهد كه به سادگي تغييرات مورد نظر را بدون دوباره رسم كردن شكل‌ها اعمال كنند بلكه آنها را قادر مي‌سازد كه محصول را بدون ساخت نمونه‌هاي فيزيكي تست كنند.
پي نوشت ها :
1. Young
2. Mentzas
3. Elgendy
4. offline
5. online
6. batch processing
7. real-time processing
8. data work
9. knowledge work
10. knowledge worker
11. Transaction Processing Systems (TPS)
12. Management Information Systems (MIS)
13. Executive Information Systems (EIS)
14. Decision Support Systems (DSS)
15. Executive Support Systems (ESS)
16. Expert Systems (ES)
17. Office Automation Systems (OAS)
18. Knowledge Work Systems (KWS)
1. سيستم‌هاي اطلاعات (Information Systems)
تعريف : يك سيستم كامل طراحي شده براي توليد، جمعآوري، سازماندهي، ذخيره، بازيابي و اشاعه اطلاعات در يك مؤسسه، سازمان يا هر حوزه تعريف شده ديگر از جامعه.
شرح : اطلاعات منبعي ضروري براي انجام عمليات و مديريت سازمانهاست. موجودي انبار، تعداد اقلام خريداري شده يا فروخته شده، ميزان بودجه و مقادير تخصيص يافته آن، مدت زمان توليد محصول، مشخصات نيروي انساني و . . . ا....
2. سيستم‌هاي اطلاعات حسابداري (Accounting Information Systems)
تعريف : گونه‌اي از سيستم‌هاي اطلاعات سازماني كه اطلاعات مالي حسابها را جمعآوري و پردازش كرده و گزارش‌هايي از آن حسابها براي استفاده مديريت توليد مي‌كند.
3. سيستم‌هاي اطلاعات رايانه‌اي (Computer Information Systems)
تعريف : سيستم‌هاي اطلاعات كه به طور كامل يا تا حدي از رايانه استفاده ميكنند سيستم‌هاي اطلاعات رايانه‌اي گفته مي‌شوند.
شرح : سيستم‌هاي اطلاعات كه از رايانه استفاده ميكنند. امروزه بيشتر سيستم‌هاي اطلاعات، رايانه‌اي هستند و استفاده از رايانه در پياده‌سازي آنها امري اجتناب‌ناپذير است.
4. سيستم‌هاي اطلاعات سازماني (Organizational Information Systems)
تعريف : سيستم‌هاي اطلاعات كه براي اطلاعات سازماني و در سطح سازمان استفاده مي‌شوند.
5. سيستم‌هاي اطلاعات مالي (Financial Information Systems)
تعريف : دسته‌اي از سيستم‌هاي پردازش مبادلات براي انجام امور مالي.
6. سيستم‌هاي اطلاعات مبتني بر وب (Web-based Information Systems)
تعريف : گونه‌اي از سيستم‌هاي اطلاعات رايانه‌اي كه نرم‌افزار آن مبتني بر محيط و فناوري وب است و كاربر در محيط وب با اين سيستم‌هاي اطلاعات كار مي‌كند.
7. سيستم‌هاي اطلاعات مديريت (Management Information Systems)
تعريف : نوعي از سيستم‌هاي اطلاعات رايانه‌اي كه معمولاً داده‌هاي داخل سازمان را از سيستم‌هاي پردازش مبادلات گرفته و خلاصه‌سازي معناداري از آنها را در قالب گزارش‌هاي مديريت براي پشتيباني وظايف مديريت در يك سازم....
شرح : سيستم اطلاعات مديريت يكي از انواع سيستم‌هاي اطلاعات سازماني است. نقش سيستم اطلاعات مديريت پشتيباني اطلاعاتي مديريت است.
8. سيستم‌هاي اطلاعات منابع انساني (Human Resources Information Systems)
تعريف : يك سيستم اطلاعات براي جمعآوري، ذخيره، نگهداري، بازيابي داده‌هاي مورد نياز يك سازمان از كاركنانش و هم‌چنين براي كمك به برنامهريزي، امور اداري، تصميم‌گيري و كنترل فعاليت‌هاي مديريت منابع انساني.
9. سيستم‌هاي پردازش مبادلات (Transaction Processing Systems)
تعريف : سيستم‌هاي اطلاعات كه از طريق رويه‌ها و پردازش اطلاعات بر روي فعاليت‌هاي روزانه و تبادلات سازمان، كنترل عملياتي اعمال ميكنند.
شرح : سيستم‌هاي پردازش مبادلات يكي از انواع سيستم‌هاي اطلاعات سازماني هستند كه سازمان را پشتيباني اطلاعاتي ميكنند. سيستم‌هاي پردازش مبادلات اصلي‌ترين سيستم هاي اطلاعات سازماني هستند كه بدون وجود آنها، ايجا....
10. سيستم‌هاي مديريت اسناد (Documents Management Systems)
شرح : سيستم مديريت اسناد يكي از سيستم‌هاي پردازش مبادلات است. با استفاده از اين سيستم، اسناد سازماني (و ويرايش‌هاي مختلف آن) جمعآوري، سازماندهي و ذخيره مي‌شوند و كاربران بر اساس سطوح دسترسي مجاز خود مي‌توا....
11. سيستم‌هاي مديريت قراردادها (Contracts Management Systems)
شرح : سيستم مديريت قراردادها يك سيستم پردازش مبادلات رايانه‌اي است كه براي ثبت و ذخيره اطلاعات قراردادها، بازيابي آنها در مواقع موردنياز، انجام عمليات مالي مربوط به قراردادها مانند تأمين اعتبار، صدور مجوز ....
- Elgendy, H. 2003.Development and implementation of planning information systems in collaborative spatial planning processes. http://www.ubka.uni-karlsruhe.de/cgi-bin/psview?document=/2003/bau-geo/8&search=/2003/bau-geo/8
- Mentzas, G. 1995. A functional taxonomy of computer based information systems. International Journal of Information Management 14(6) 397-410.
- Young, H. ed. 1983. The ALA Glossary of Library and Information Science. Chicago: American Library Association.
ارسالي از طرف کاربر محترم : sabamm
/ع
