پل هاي برتر جهان

از زماني كه انسانها حركت از جايي به جاي ديگر را آغاز كردند نيازمند پل براي عبور از برخي موانع طبيعي بوده‌اند. سازندگان پل هاي اوليه بيشتر در فكر استفاده از تنه يك درخت براي رد شدن از كانالهاي باريك رودخانه ها بودند ولي بشر خيلي زود دريافت كه با صرف زمان و انرژي بيشتر مي تواند پل هاي مستحكم و طولاني‌تري بسازد.
مهندسين رومي آرك هاي سنگي مي ساختند و از آنها براي عبور از كانالهاي آبي كه آب پاكيزه را به دور دستها مي بردند استفاده مي كردند. با تحول صنعتي پل سازي پيشرفتهاي بزرگي رخ داد و پل هايي طولاني با ارتفاع زياد ساخته شدند. در اواخر قرن نوزدهم پل هاي ركورد شكن يكي پس از ديگري ساخته مي شد. پل Brooklyn در سال 1883 آماده بهره برداري شد و طولاني ترين پل آن زمان بود تا اينكه مهندسين اسكاتلندي عمليات ساخت پل Firth of Forth را تنها 7 سال پس از آن به اتمام رساندند.
قرن بيستم با ساخت پل هايي طولاني و استثنائي‌تر همراه بود. در سال 1937 پل Golden Gate به طول 2737 متر بر فراز خليج سان فرانسيسكو كشيده شد. امروزه مهندسين هنوز هم در حال عبور از مرزهاي علم و تصور در فن و هنر پل سازي هستند. آنها از مواد، طرحها و شيوه هاي ساخت نوآورانه استفاده مي كنند و نتيجه كارشان نه تنها باعث ترافيك روان تر خودروها و قطارها، صرفه جويي در زمان مسافران و كاهش آلودگي هوا مي شود بلكه روح و احساس زيبايي دوستي انسان ها را نيز تعالي مي بخشد. آنچه در ادامه خواهيد خواند معرفي تعدادي از پلهاي اين چنيني است كه با تكيه بر صنعت مدرن تحسين همگان را برمي انگيزد در ادامه 9 پل معروف جهان را معرفي مي كنيم.

Hangzhou Bay
 

چيني ها با پل و پل سازي بيگانه نيستند. پل Anlan براي اولين بار در 300 سال پس ازميلاد مسيح و با استفاده از ني‌هاي مخصوص ساخته شد و هنوز هم براي عبور عابران پياده از عرض 305 متري رودخانه Min استفاده مي شود. بيش از 1700 سال بعد در استان Jiangsu مهندسين چيني پروژه اي كه شامل يك پل 1490 متري و پل كابلي ديگري به طول 758 متر مي شد را به نام ‌Runyang به اتمام رساندند كه تا چندي طولاني ترين پل اين كشور پهناور محسوب مي شد. امروزه پل هانگژو كه در ماه مي سال 2008 پس از يك عمليات برنامه ريزي و طراحي و ساخت 9 ساله افتتاح شد اين عنوان را با خود يدك مي كشد. اين پل 36 كيلومتري روي رودخانه Qiantang در دلتاي رود يانگ تسه در درياي شرق چين احداث شده و حدوداَ 25 برابر از پل رانيانگ و 9 برابر از پل بي نظيرAkashi Kaikyo در ژاپن طولاني تر است. هانگژو در هر مسير رفت و برگشت خود 6 لاين دارد. مسافران براي عبور از پل بايد 80 يوان (حدوداَ 12هزار تومان) بپردازند كه البته اين مقدار عوارض در برابر هزينه ساخت آن كه 8/ 11 ميليارد يوان (72 /1 ميليارد دلار) بوده است بسيار ناچيز است.

Bosprus
تنگه Bosporus كه با نام تنگه استانبول نيز شناخته مي شود درياي سياه را به درياي مرمر وصل مي كند. همچنين اين تنگه آسيا را از اروپا جدا ساخته و از اين رو ارزش استراتژيك زيادي درزمان جنگ وصلح دارد. با وجود آنكه تلاش ها براي ساخت پل روي اين تنگه حتي به زمان امپراطوري ايران باز مي گردد ولي تا سال 1973 كه مهندسين، عمليات ساخت پل Bosprusرا به اتمام رساندند، پل قابل استفاده برجسته اي در اين منطقه ساخته نشده است. اين پل كه (51 /1 كيلومتر طول دارد زماني تنها پلي بود كه دو قاره را در جهان به يكديگر وصل مي كرد تا اينكه 15 سال بعد پل Faith Sultan Mehmed نيز روي اين تنگه به روي ترك ها گشوده شد. Bosprus حتي با وجود يك پل ديگر در كنار خود شكوه گذشته را دارد و چشم انداز بي نظيري را خصوصاَ در شب براي ساكنين استانبول و توريست‌ها فراهم آورده است. در هنگام شب برج پل و هر يك از كابل هاي زيگزاكي آن به رنگهاي مختلف و متنوع مي درخشند. اين پل ترافيك زيادي دارد و داراي سه لاين رفت، سه لاين برگشت، دو لاين مخصوص امداد و يك مسير عابر پياده است. تا سال 1977 عابرين پياده حق عبور از پل را داشتند ولي پس از آن اين امكان به دليل مسائل ايمني از آنها گرفته شد. البته در ماه مي سال 2005 اين قانون به صورت موقت برداشته شد، بطوري كه در آن تاريخ «ونوس ويليامز» و «ايپك سنوگلو» در افتتاحيه مسابقات تنيس كاپ استانبول، مسابقه اي روي پل انجام دادند. تماشاگران در هر لاين از مسير پل جاي داده شده بودند و شاهد رد و بدل شدن چيدن باره توپ تنيس از آسيا به اروپا و برگشت آن در طول بازي بودند.
 

Gateshead Millennium
 

در يك پل متحرك يك يا هر دو قسمت پل براي عبور قايق‌ها از زير آن باز مي شوند. اين گونه پل ها خيلي سريع باز و بسته مي شوند و بسيار كارآمد هستند ولي طرح و معماري زيبايي ندارند. در سال 1996 مسؤولين شهر Gateshead انگلستان از پيمانكاران خواستند تا طرح خود را براي ساخت يك پل روي رود Tyne بصورتي كه اجازه عبور كشتي ها را بدون خراب كردن منظره ديگر پل هاي نزديك خود و ايجاد مشكل در فعاليتهاي فرهنگي كه در دو سوي رود انجام مي شدند ارائه كنند. طرح هاي متنوعي از پل هاي متحرك ارائه شد ولي طرح انتخاب شده كه به نظر مي رسيد قادر است انتظارات را برآورده سازد از نوع متحرك نبود و از مكانيزمي ابداعي در آن استفاده شده بود.
در پل ميلنيوم دو آرك فولادي به كار رفته است در زمان پايين بودن پل، يكي از آرك ها سطح عبور عابرين را شكل مي دهد و ديگر آرك با يك زاويه 90 درجه از اولي و با كابل هايي كه بين آنها قرار دارند سطح عبوري پل را حمايت مي كنند. در زمان عبور قايق‌‌ها و بالا آمدن پل،8 موتور الكتريكي هردو آرك را خم كرده و همانند يك ساختار يكپارچه در مي آورند. با پايين آمدن يكي از آرك‌ها ديگري بالا مي رود تا همانند يك وزنه تعادل عمل كند. در روز افتتاحيه اين پل، 36 هزار نفر در اطراف رودTyne آغاز به كار آن را از نزديك تماشا كردند. در سال 2007 تصوير پل ميلنيوم پشت سكه هاي جديد انگلستان نقش بست.

Millau Viaduct
 

برج ايفل كه آن را بايد شكوه هميشه پايدار آسمان شهر پاريس دانست، 324 متر ارتفاع دارد. حال تصور كنيد 6سازه هم ارتفاع ايفل را در كنار هم قرار داده و جاده اي را براي عبور از يك دره پهناور روي آن مي كشيم. شايد با اين توصيف بهتر بتوان عظمت پل Millau Viaduct را متصور شد. اين پل عظيم در سال 2004 روي دره Tam در كوههاي Cevenness در مركز فرانسه ساخته شده است. در واقع برجسته ترين ويژگي اين پل، ارتفاع آن است كه حتي 19 متر مرتفع تر از برج ايفل و تنها كمي كوتاه تر از برج 381 Empira State متري است. خودروهاي عبوري از اين پل در ارتفاع 271 متري از دره قرار دارند، بنابراين رانندگاني كه ترس از ارتفاع دارند بهتر است هرگز مسير آن را براي عبور انتخاب نكنند.

Dctavio Ftias Dliveria
 

شهر سائوپائولو در كشور برزيل يك شهر بين المللي با مناظر زيباي هنري و مكانهاي زيبا براي لذت بردن است. علاوه بر اينها اين شهر مركز اقتصادي برزيل نيز به حساب مي آيد و بسياري از ثروتمندان اين كشور در آن ساكن هستند. به خاطر همه آن چه درباره اين شهر گفته شد تعجب آور نيست اگر بگوييم پائوليستانوها (اهالي سائوپائولو) يكي از منحصر به فردترين پل‌هاي جهان را در شهر خود ساخته اند. اين پل كابلي از روي رودخانه Pinheiros مي گذرد كه بخش غربي شهر را به دو نيم تقسيم مي كند. اين پل 900 متر طول دارد و ارتفاع 138 متري آن نيز آنچنان ويژه و استثنايي ولي داراي طراحي منحصر به فردي است. طرح اين پل شامل دو سطح انحنادار است كه در كنار يكديگر از يك برج نگهدارنده ضربدري شكل عبور مي كند. اين دو مسير عبوري پل توسط 144 كابل نگه داشته شده‌اند و بخشهاي Real ,Brooklin Parque شهر را به يكديگر متصل مي سازند. رانندگاني كه در شب از پل عبور مي كنند از نورپردازي LED پل خصوصاَ روي برج ضربدري شكل آن لذت خواهند برد.

St. Anthony Falls
 

در اول آگوست 2007 يك پل فولادي روي رود مي سي سي پي در مينياپوليس در زمان اوج ترافيك بعدازظهر فرو ريخت. تحقيقات نشان داد كه 16 صفحه پشت بند كه تيرهاي فولادي مركز را به ستون هاي حامل متصل مي ساختند، خيلي نازك بوده و نتوانسته بودند به خوبي وظيفه شان را انجام دهند و در نتيجه با وارد آمدن يك بار زياد، موجب فرو ريختن پل شده بودند. تنها چند ساعت پس از آن حادثه مسؤولين قول ساخت مجدد يك پل ايمن و بازگرداندن اعتماد عمومي با به كار گيري ويژگيهاي ايمني و پيشرفته را دادند. در نهايت پل St. Anthony Falls ساخته و در سپتامبر سال 2008 براي عبور خودروها بازگشايي شد اين پل را بايد يكي از شگفتي هاي مهندسي مدرن به حساب آورد. در ساخت آن از بتون مرغوب استفاده شده كه استحكام مناسبي را تأمين كرده و از خوردگي جلوگيري مي كند. در اين سازه بيش از 8/ 6 ميليون كيلوگرم ميل گرد فولادي پوشش دار براي تقويت بتون به كار رفته است. در نقاط مختلف پل حسگرهايي كار گذاشته شده اند تا با جمع آوري اطلاعاتي كه مي توانند جهت تشخيص نقاط فشار غير معمول و يا ديگر نقاط مشكل آفرين تحليل شوند عملكرد مناسب پل جهت تأمين ايمني خودروهاي عبوري كنترل شود. جالب اينجاست كه سازه اين پل نقش خوبي را در پاكيزه تر ساختن هواي منطقه نيز ايفا مي كند، چرا كه سيمان به كار رفته در ساخت بتون آن داراي TX فعال است. يك ماده Hi-Tech كه با وجود نور، آلاينده هاي هوا را تجزيه مي كند. امروزه استفاده از اين چنين مواد جديدي در پل سازي معمول شده است.

De Neveu Creek
 

فونداسيون اغلب پل‌ها بتوني است. اين تركيب مستحكم، مقاومت مناسبي در برابر نيروهاي فشاري دارد ولي در برابر نيروهاي كششي، ضعيف عمل مي كند. مهندسين از ميل گردهاي فولادي براي افزايش قدرت مقاومت بتون در برابر نيروهاي كشش استفاده مي كنند. متأسفانه ميل گردهاي فولادي در اثر برخورد با آب دچار خوردگي و زنگ زدگي مي شوند. يك راه حل براي جلوگيري از اين عارضه استفاده از ميل گردهاي پوشش دار است تا فولاد را از مواد شيميايي خورنده دور نگه دارد.
دانشمندان دانشگاه ويسكانسين- مديسون راه حل ديگري يافته اند و به جاي فولاد براي تقويت بتون از يك رشته پليمر تقويت شده ابداعي استفاده كرده‌اند. از آنجا كه اين ماده پليمري فلزي نيست، زنگ نيز نمي زند كه به اين معنا است كه بتون تقويت شده با اين ماده براي مدت بيشتري مستحكم باقي خواهد ماند.
اولين آزمايش عملياتي بتون تقويت شده توسط اين ماده پليمري پل Deneveu Creek است. پلي كه تنها 40 متر طول دارد اين پل براي حداقل 75 سال ديگر قابل اطمينان خواهد بود كه در مقايسه با پل‌هاي معمول كه بين 30 تا 40 سال عمر مي كنند و پس از آن بايد پل ديگري جايگزين آنها شود پيشرفت قابل ملاحظه اي است. با اين اعداد و ارقام مي توان به سادگي به اين نتيجه رسيد كه پل Deneveu Creek كه عمليات ساختش در سال 2005 به اتمام رسيد تا سال 2080 نيازمند هيچگونه نگهداري و تعمير اساسي نخواهد بود.

Dresund
 

ساخت يك پل تك منظوره، يك كار بزرگ و پيچيده مهندسي است. حال اگر ديگر فاكتورهاي پيچيده را به آن اضافه كنيم ساختنش مسلماَ دانش و تجربه بيشتري طلب مي كند. مثلاَ پلي را در نظر بگيريد كه براي عبور خودروها و قطار مناسب باشد و به صورت يكپارچه به تونلي در پايين تر از سطح آب دريا متصل شود. اينها نيازهاي اوليه طرحي بودند كه مهندسين در زمان شروع عمليات اتصال دانمارك به سوئد از تنگه Oresund بايد در نظر مي گرفتند. راه حل آنها يكي از بزرگترين پروژه هاي زيربنايي در تاريخ اروپا را شكل داد پروژه 3 ميليارد دلاري Oresund Fixed Link. اين پروژه از سه بخش اصلي تشكيل شده است. يكي از اين بخشها پل كابلي 8 كيلومتري Oresund است كه نهايتاَ به خاك كشور سوئد ختم مي شود. اين سازه طولاني ترين پل مخصوص عبور خودرو و قطار است. برج هاي آن 204 متر ارتفاع دارند و داراي دو سطح است. سطح بالايي مخصوص عبور خودرو و سطح زيرين براي عبور قطار در نظر گرفته شده است.

Akashi Kaikyo
 

ژاپن سرزمين ويژه اي براي پل‌ها بوده و پل سازي در آن از يك سو مساعد و از سويي ديگر بسيار خطرناك است. اين كشور كوچك از چهار جزيره اصلي و 4 هزار جزيره كوچك تشكيل شده است. يك مكان بي نظير و پر از انتخاب و فرصتهايي مناسب براي ساختن پل‌هاي گوناگون. علاوه بر اين ژاپن در حلقه آتش (Ring of Fire) قرار گرفته است. منطقه اي كه هميشه با زمين لرزه هاي عظيم و فوران كوه هاي آتشفشاني دست و پنجه نرم مي كند. اين ويژگي، ساخت سازه هاي مختلف را در اين منطقه از كره زمين به يك مبارزه واقعي بين طبيعت و مهندسان توانا تبديل كرده و بايد گفت با ساخت پل Akashi Kaikyo مهندسين ژاپني پيروز اين مبارزه بوده اند.
اين پل در سال 1998 روي خودروهايي گشوده شد و دنيا را شگفت زده ساخت. اين پل 9/ 3 كيلومتري روي تنگه Akashi ساخته شده است. برج‌هاي آن 283 متر از سطح آب تنگه ارتفاع دارند و كابل هايش نيروهاي كششي 132 هزار تني را تحمل مي كنند. آن را نه تنها بايد يكي از افتخارات ژاپني‌ها در پل سازي كه يكي از برترين و خاص ترين پل هاي جهان به حساب آورد.
Akashi Kaikyo طولاني ترين پل از نوع خود در دنياست كه بلندترين برج ها را نيز داراست. آنچه كه بيش از پيش اين پل بي نظير را برجسته و البته جذاب‌تر مي سازد دانستن اين حقيقت است كه اين سازه در زمان ساخت توانسته زلزله اي به بزرگي 2 /7 ريشتر را تحمل كند. اين زلزله در 17 ژانويه سال 1995 به وقوع پيوست و باعث شكست زمين در نزديكي پل شد.اين واقعه فونداسيون برج را تکان داد وفاصله مرکزي پل را 80 و يكي از فواصل كناري را 30 سانتي متر افزايش داد. خوشبختانه زمين لرزه آسيبي به برج‌هاي پل وارد نكرد. مهندسين پروژه طول كابل هاي مورد استفاده را افزايش دادند و گايدرهاي جديدي براي مطابق شدن با طول افزوده شده پل طراحي كردند و بدون بوجود آمدن مشكل ديگري به كار خود تا اتمام عمليات ساخت پل ادامه دادند.

منبع:ماهنامه نوآور، ش68