از ضد ويتامين ها چه مي دانيد؟
نويسنده:دکتر محمد مهدي کاشفي الاصل
داروساز
اصطلاح ضد ويتامين ها، پيرو کاوش ها و تحقيقات علمي ترفوئل (Trefouel)، ني تي (Nitti) و بووه (bovet) روي نقشي که سولفاميدها از نظر باکتريوستاتيک ( متوقف کننده رشد باکتري) به عهده دارند، به وجود آمده است.
واژه ضد ويتامين به ترکيباتي اطلاق مي شود که يکي از 3 اثر زير را در مدخله با مصرف طبيعي ويتامين داشته باشند:
1-اين ترکيبات، گروه هاي ساختاري و شيميايي مشابه ساختمان ويتامين ها دارند، ولي فاقد هر گونه تاثير فيزيولوژيکي مي باشند. در واقع آنها به صورت يک متضاد عمل مي کنند و در اغلب موارد با مصرف همزمان با ويتامين ها، ايجاد علايم کمبود مي نمايند.
بعضي از اين نوع ضد ويتامين ها، به طور صناعي ساخته شده اند، مانند پيريتيامين (Pyrithiamine) که مشابه ( آنالوگ) شيميايي تيامين ( ويتامين B1) است.
اين نوع ترکيبات در مطالعات کلينيکي و تجربي بر روي حيوانات از اهميت ويژه اي برخوردارند.
2-برخي از عوامل شيميايي باعث غيرفعال شدن ويتامين مي شوند، مانند ماده آويدين (Avidin) در سفيده تخم مرغ که با اتصال به ويتامين بيوتين، آن را غير فعال مي سازد، لذا سفيده خام تخم مرغ بيوتين را بي اثر و خنثي مي کند.
3-ترکيباتي که باعث تخريب ويتامين ها مي شوند، مانند آنزيم تياميناز که باعث تجزيه و تخريب تيامين مي گردد.
در ادامه به طور خلاصه به ترکيباتي که فعاليت ضد ويتاميني در برابر انواع ويتامين ها دارند، اشاره خواهيم کرد:
اخيراً گزارش شده که بعضي از بيوفلاوونوئيدها مانند کوئرستين و روتين مي توانند باعث غير فعال شدن تيامين شوند.
برخي از مواد خوراکي مانند ماهي ( ماهيان فلس دار)، صدف ها، بعضي از انواع توت ها و کلم قرمز داراي آنزيم منهدم کننده تياميناز مي باشند، ولي با پخت آنها آنزيم مزبور از بين مي رود. قابل ذکر است که آنزيم نامبرده به ويژه در ماهيان آب شور خام يافت مي شود.
امروزه نيز به علت مصرف زياد آنتي بيوتيک ها، مخصوصاً بلع آنها از راه دهان و به علت اثر مضر آنها بر روي باکتري هاي روده، خطر بروز آويتامينوز ( کمبود ويتامين) وجود دارد.
ميوه درخت آکي (Ackee) که توسط مردم جامائيکا مصرف مي شود، حاوي ماده اي به نام هيپو گليسين A است که به عنوان بازدارنده متابوليسم ريبوفلاوين، اثر ضد ويتاميني در برابر ريبوفلاوين دارد.
در کتان يک عوامل ضد ويتامين B6 (پيريدوکسين) به نام 1- آمينو- د- پرولين شناسايي شده است. همچنين داروي ضد آسم تئوفيلين در برابر ويتامين B6 اثر ضد ويتامين دارد.
به طوري که مي دانيم وجود اسيد پارا آمينو بنزوئيک براي رشد بسياري از باکتريها ضروري است، در حالي که مشتقات پارا آمينو فنيل يا سولفاميد يا سولفانيلاميد باعث کاهش اين فعاليت مي گردد.
مقادير زياد ويتامين E مي تواند مانع تبديل بتاکاروتن ( پرو ويتامين A) به ويتامين A شود. از طرف ديگر در روغن هاي سرخ کردني ( مخصوصاً روغن هايي که چندين بار براي سرخ کردن غذاها به کار رفته اند) نوعي ضد ويتامين A پديد مي آيد.
سوياي خام حاوي آنزيم ليپواکسيداز است که باعث اکسيداسيون و تخريب کاروتن مي گردد. سيترال، ديگر ضد ويتامين A است که در روغن مرکبات وجود دارد و از آنجايي که عامل مزبور در بسياري از منابع خوراکي مانند آب پرتقال و مارمالاد موجود مي باشد، احتمالاً مصرف زياد اين مواد مي تواند مشکلاتي را ايجاد نمايد.
از آنجايي که سوياي خام موجب بروز نرمي استخوان مي شود و با افزودن ويتامين D به سوياي خام تا حدي از اين عارضه کاسته مي شود، مشخص مي گردد که سوياي خام حاوي مواد ضد ويتامين D مي باشد.
مقادير زياد روغن جگر ماهي در برابر ويتامين E واجد اثر ضد ويتاميني است. همچنين لوبياي خام حاوي عناصري است که خاصيت ضد ويتامين E دارند. در يونجه نيز يک عامل بازدارنده ويتامين E شناسايي شده است.
داروهاي دي کومارين و وارفارين در مقابله با ويتامين K اثر ضد ويتاميني دارند. بعضي از قسمت هاي گياهان در حال فاسد شدن حاوي انواع ضد ويتامين ها مي باشند. دي کومارين که در شبدر شيرين فاسد شده يافت مي شود، خاصيت ضد ويتامين K دارد.
اخيراً معلوم شده است که عنصر آهن مي تواند ويتامين ها به ويژه ويتامين هاي آنتي اکسيدان ( ويتامين C و E) را نابود سازد. در نهايت چنين نتيجه گيري مي شود که اگر چه عواملي ضد ويتاميني به خودي خود سمي نمي باشند، ولي مي توانند به دليل ايجاد تداخل با عملکرد يا جذب مواد مغذي و ويتامين ها مشکلاتي را به وجود بياورند.
با مطالعه مبحث ضد ويتامين ها به نظر مي رسد که اين پديده عموميت بيشتري پيدا کند و به بسياري از ويتامين ها نيز اطلاق گردد. به همين دليل است که انواع آويتامينوزها و عوارض فقدان ويتاميني حتي در اشخاصي که غذاهاي غني از ويتامين هاي مختلف را مصرف مي کنند ديده مي شود.
منبع:دنياي تغذيه ش 93
اصطلاح ضد ويتامين ها، پيرو کاوش ها و تحقيقات علمي ترفوئل (Trefouel)، ني تي (Nitti) و بووه (bovet) روي نقشي که سولفاميدها از نظر باکتريوستاتيک ( متوقف کننده رشد باکتري) به عهده دارند، به وجود آمده است.
واژه ضد ويتامين به ترکيباتي اطلاق مي شود که يکي از 3 اثر زير را در مدخله با مصرف طبيعي ويتامين داشته باشند:
1-اين ترکيبات، گروه هاي ساختاري و شيميايي مشابه ساختمان ويتامين ها دارند، ولي فاقد هر گونه تاثير فيزيولوژيکي مي باشند. در واقع آنها به صورت يک متضاد عمل مي کنند و در اغلب موارد با مصرف همزمان با ويتامين ها، ايجاد علايم کمبود مي نمايند.
بعضي از اين نوع ضد ويتامين ها، به طور صناعي ساخته شده اند، مانند پيريتيامين (Pyrithiamine) که مشابه ( آنالوگ) شيميايي تيامين ( ويتامين B1) است.
اين نوع ترکيبات در مطالعات کلينيکي و تجربي بر روي حيوانات از اهميت ويژه اي برخوردارند.
2-برخي از عوامل شيميايي باعث غيرفعال شدن ويتامين مي شوند، مانند ماده آويدين (Avidin) در سفيده تخم مرغ که با اتصال به ويتامين بيوتين، آن را غير فعال مي سازد، لذا سفيده خام تخم مرغ بيوتين را بي اثر و خنثي مي کند.
3-ترکيباتي که باعث تخريب ويتامين ها مي شوند، مانند آنزيم تياميناز که باعث تجزيه و تخريب تيامين مي گردد.
در ادامه به طور خلاصه به ترکيباتي که فعاليت ضد ويتاميني در برابر انواع ويتامين ها دارند، اشاره خواهيم کرد:
اخيراً گزارش شده که بعضي از بيوفلاوونوئيدها مانند کوئرستين و روتين مي توانند باعث غير فعال شدن تيامين شوند.
برخي از مواد خوراکي مانند ماهي ( ماهيان فلس دار)، صدف ها، بعضي از انواع توت ها و کلم قرمز داراي آنزيم منهدم کننده تياميناز مي باشند، ولي با پخت آنها آنزيم مزبور از بين مي رود. قابل ذکر است که آنزيم نامبرده به ويژه در ماهيان آب شور خام يافت مي شود.
امروزه نيز به علت مصرف زياد آنتي بيوتيک ها، مخصوصاً بلع آنها از راه دهان و به علت اثر مضر آنها بر روي باکتري هاي روده، خطر بروز آويتامينوز ( کمبود ويتامين) وجود دارد.
ميوه درخت آکي (Ackee) که توسط مردم جامائيکا مصرف مي شود، حاوي ماده اي به نام هيپو گليسين A است که به عنوان بازدارنده متابوليسم ريبوفلاوين، اثر ضد ويتاميني در برابر ريبوفلاوين دارد.
در کتان يک عوامل ضد ويتامين B6 (پيريدوکسين) به نام 1- آمينو- د- پرولين شناسايي شده است. همچنين داروي ضد آسم تئوفيلين در برابر ويتامين B6 اثر ضد ويتامين دارد.
به طوري که مي دانيم وجود اسيد پارا آمينو بنزوئيک براي رشد بسياري از باکتريها ضروري است، در حالي که مشتقات پارا آمينو فنيل يا سولفاميد يا سولفانيلاميد باعث کاهش اين فعاليت مي گردد.
مقادير زياد ويتامين E مي تواند مانع تبديل بتاکاروتن ( پرو ويتامين A) به ويتامين A شود. از طرف ديگر در روغن هاي سرخ کردني ( مخصوصاً روغن هايي که چندين بار براي سرخ کردن غذاها به کار رفته اند) نوعي ضد ويتامين A پديد مي آيد.
سوياي خام حاوي آنزيم ليپواکسيداز است که باعث اکسيداسيون و تخريب کاروتن مي گردد. سيترال، ديگر ضد ويتامين A است که در روغن مرکبات وجود دارد و از آنجايي که عامل مزبور در بسياري از منابع خوراکي مانند آب پرتقال و مارمالاد موجود مي باشد، احتمالاً مصرف زياد اين مواد مي تواند مشکلاتي را ايجاد نمايد.
از آنجايي که سوياي خام موجب بروز نرمي استخوان مي شود و با افزودن ويتامين D به سوياي خام تا حدي از اين عارضه کاسته مي شود، مشخص مي گردد که سوياي خام حاوي مواد ضد ويتامين D مي باشد.
مقادير زياد روغن جگر ماهي در برابر ويتامين E واجد اثر ضد ويتاميني است. همچنين لوبياي خام حاوي عناصري است که خاصيت ضد ويتامين E دارند. در يونجه نيز يک عامل بازدارنده ويتامين E شناسايي شده است.
داروهاي دي کومارين و وارفارين در مقابله با ويتامين K اثر ضد ويتاميني دارند. بعضي از قسمت هاي گياهان در حال فاسد شدن حاوي انواع ضد ويتامين ها مي باشند. دي کومارين که در شبدر شيرين فاسد شده يافت مي شود، خاصيت ضد ويتامين K دارد.
اخيراً معلوم شده است که عنصر آهن مي تواند ويتامين ها به ويژه ويتامين هاي آنتي اکسيدان ( ويتامين C و E) را نابود سازد. در نهايت چنين نتيجه گيري مي شود که اگر چه عواملي ضد ويتاميني به خودي خود سمي نمي باشند، ولي مي توانند به دليل ايجاد تداخل با عملکرد يا جذب مواد مغذي و ويتامين ها مشکلاتي را به وجود بياورند.
با مطالعه مبحث ضد ويتامين ها به نظر مي رسد که اين پديده عموميت بيشتري پيدا کند و به بسياري از ويتامين ها نيز اطلاق گردد. به همين دليل است که انواع آويتامينوزها و عوارض فقدان ويتاميني حتي در اشخاصي که غذاهاي غني از ويتامين هاي مختلف را مصرف مي کنند ديده مي شود.
منبع:دنياي تغذيه ش 93
/ج
