«ساخت ژاپن نیست»
مترجم: عطیه سالار منش
روزی روزگاری ژاپن سردمدار عرصه فن آوری بود. اما اکنون تلاش می کند جایگاهش را در عصر دیجیتال پیدا کند. آیا فرهنگ بسته مشارکت این کشور قابل تغییر است.
مطمئنا تا به حال در مورد دوکومو چیزی نشنیده اید. مگر اینکه در ژاپن زندگی کنید. ان تی تی دوکومو یکی از بزرگترین شرکت های تولیدکننده تلفن بی سیم در دنیاست. این شرکت در بازار به شدت رقابتی ژاپن مفتخر است که مشتری های میلیونی دارد و مشهور است به تولید فن آوری ارزان قیمت. با این اوصاف انتظار می رود که این شرکت با رشد روزافزون فن آوری بی سیم سردمدار تولید کنندگان جهان باشد اما دوکومو در خارج از ژاپن تقریبا ناشناخته است.
این داستان می توانست پایان دیگری داشته باشد. اما به هر حال پایان کنونی اش غم انگیز است. با شروع قرن جدید مدیران دوکومو اعلام کردند که قصد دارند دنیا را فتح کنند اما از آنجا که تجهیزات اینترنتی بسیار مرسوم i-mde نقش مهمی در حسن شهرت دوکومو داشته است، شرکت تصمیم گرفت تا این شانس خود را در بازارهای جهانی هم محک بزند و انحصار استاندارد اینترنت بی سیم را در سراسر دنیا از آن خود کند. دوکومو دست به ولخرجی زد و سعی کرد تا با خرید سهام شرکت های مختلف دنیا یرای خود جایگاه محکمی ایجاد کند. این سرمایه گذاری خیلی زود شکست خورد.
همه پیش بینی ها نقش بر آب شد. دوکومو به تولید پیشرفته ترین خدمات اینترنتی می بالید غافل از آنکه آنچه مورد علاقه مشتریان ژاپنی بود مشتریان خارجی را جذب نمی کرد. یکی از عمده دلایل شکست دوکومو ضعف در برقراری روابط با دیگر کشورها بود. همه مدیران ارشد دوکومو بدون استثنا ژاپنی بودند.
گرهارد فاسول مشاور یورو تکنولوژی ژاپن در توکیو می گوید:«با سیاست هوشمندانه، آنها می توانستند تبدیل به قدرتی مثل گوگل و اپل شوند. دوکومو این شانس را داشت، اما آن را از دست داد.»
شکست دوکومو بخش آخر از داستان شکست های مبتکران ژاپنی طی دو دهه اخیر است. کمی مضحک است وقتی می بینیم که این کشور همچنان هم مهد فن آوری روز دنیا به شمار می رود. ژاپنی های حق دارند از ساخت ابزار آلات فوق العاده کوچک و شاهکارهای صنعتی حیرت آور کشورشان مغرور باشند حتی فقط در کشور خودشان. فضای تجاری ژاپن فوق العاده پیچیده با بازارهای خانگی بزرگ و در عین حال با حدود تعریف شده است. می توان گفت که ظاهرا این کشور بهشت سرمایه گذاری است. در سال ۲۰۰۶ در ژاپن ۱۳۰ میلیارد را صرف تحقیق و توسعه کرده است که در مقایسه با تولید ناخالص داخلی، این رقم بیش از آمریکا و اتحادیه اروپاست و این کشور را در مقام سوم جهانی پس از سوئد و فنلاند قرار داده است. همچنین ژاپن بیشترین آمار ثبت اختراع را حتی بیشتر از آمریکا دارد. اما این روزها قدرت های تجاری بزرگ، دانشگاه ها، مشاوران، دولت، رسانه ها و حتی قشر متوسط حقوق بگیر ژاپنی نگران وضعیت اقتصاد بازار دیجیتال هستند. نظام آموزشی کشور دچار افت شدید شده است و دولت سخت تلاش می کند اصلاحات اقتصادی مورد نیاز فوری را اعمال کند. مدیران در ژاپن هنوز هم درگیر تفکرات قدیمی اند و تازه واردان با افکار نو جایگاه و سرمایه ای برای توسعه تفکراتشان ندارند. این نشانه ها همگی می توانند پاسخ به این سوال باشند که چرا ژاپن مخترع آی پاد نبود؟!
آی پاد تنها محصولی نیست که خواب را از چشم ژاپنی ها گرفته است، بلکه فقط نمونه کوچکی از هزاران محصولی است که نماینده راه درست و جدید تجارت هستند. زمانی که شرکت های ژاپنی مثل دوکومو،NEC، سونی و سایرین به دنبال رشد فزاینده بودند رقبایی مثل اپل و گوگل با ترکیب فن آوری مبتکرانه با نیاز بازارهای بزرگ دست به طراحی، مشارکت و ساخت محصولات کاملا نوآورانه زدند. وبلاگ نویسان و مفسران ژاپنی دائما موفقیت اپل را زنگ خطری برای ژاپنی می دانند که روزگاری تعیین کننده وضعیت بازار الکترونیک بود. ماسا میتسو ساکورایی مدیرعامل شرکت ریکو و رئیس یکی از واحدهای بزرگ صنعتی ژاپن در سخنرانی اخیر خود اعتراف کرد که آی پاد نمونه یک محصول مبتکرانه غربی است که ژاپن به دلیل ضعف مدیریت هرگز نمی تواند با آن رقابت کند.
شاید بعضی این ادعا را به منزله نوعی مبالغه تلقی کنند و آن را جدی نگیرند، چرا که معتقدند ژاپن ید طولایی در ثبت اختراعات دارد. خودروهای کم مصرف و پیریوس هیبریدی تویوتا نمونه هایی از این اختراعات هستند. علاوه بر این ژاپن زادگاه محصولات سونی است. شرکتی که با مدیریت افسانه ای موسسانش ماسارو ابوکا و آکیو موریتا زمانی تولیدکننده کامل ترین ترکیب مهندسی و بازاریابی هوشمندانه بود.
اما اکنون دیگر آن روزها گذشته است. یکی از دلایلی که اپل اینگونه ژاپنی ها را آشفته کرده، این است که به عنوان آنتخاب اول مشتریان جایگزین سونی شده است. آخرین ابتکار بزرگ سونی واک من بود. دستگاه پخش دیجیتالی که می کوشد تا با آی پاد رقابت کند.
اما بسیاری از غیرژاپنی ها حتی نمی دانند این روزها واک من وجود دارد. زمانی که مدیریت سونی با موریتا بود با وجود موقعیت بحرانی شرکت، سران شرکت تصمیم گرفتند فعالیت دیجیتالشان را هم توسعه دهند، که این درواقع بیشتر جایگاهشان را متزلزل کرد. چراکه سونی به هر حال رویه خودش را دارد و مدیران این شرکت از حقوق معنوی خود محافظت می کنند. بنابراین آنها نظام مشارکت خود را خیلی بسته تر از اپل طراحی کردند. به همین دلیل است که واکمن ۲۳ درصد بازار ژاپن را ازآن خود کرده است، درحالی که سهم آی پاد در بازار این کشور ۵۸ درصد است. بحران اختراعات در ژاپن عمدتا ریشه در فرهنگ خاص ژاپنی ها در زمینه مشارکت دارد. صنایع ژاپن همچنان در دست تحول های قدیمی با انعطاف پذیری کم است که به ارزشی برای ایده آل های نو قائل نیستند.
هاوارد استیگر یکی از مدیران اجرایی سونی در سال ۲۰۰۵ از آمریکا به ژاپن آمد تا مشکلات موجو در بخش های مختلف سرکت را برطرف کند. مدیران متعصب ژاپنی اغلب مردم را از دادن ایده های کاملا نو دلسرد می کنند. یکی از نمونه های اسف بار شوجی ناکامورا است. دانشمندی که با اختراع منبع نوری اش در زمینه ذخیره انرژی، انقلابی ایجاد کرد. اما سال ها درگیر روند قانونی شکایت برای گرفتن حق امتیاز اختراعش از شرکتی بود که از اختراع آن سود می برد. سرانجام ناکامورا توکیو را به مقصد کالیفرنیا ترک کرد. فاسول می گوید: «زمانی که در دانشگاه توکیو از جمعی از دانشمندان پرسیدم که به نظر آنها آیا رفتن ناکامورا از ژاپن از دست دادن یکی شانس بزرگ بوده است؟ آنها گفتند: البته که نه. اگر فرد عادی تر بود خیلی بهتر بود. سرجی برین و لری پیج موسسان گوگل هرگز در ژاپن شانسی برای پیشرفت نداشتند.
حدومرز بین گروه ها در ژاپن حتی در یک واحد تولیدی کاملا تعریف شده است و گذشتن از این حدود امری دشوار تلقی می شود.
کارل کی، مشاور آمریکایی که سال ها وقتش را صرف تحلیل اوضاع شرکت های خدماتی ژاپنی کرده است، برخورد چند نماینده ژاپنی یک شرکت سازنده کامپیوتر را در یک کنفرانس اینترنتی در ایالات متحده در سال ۱۹۹۵ به یاد می آورد. او می گوید: «ما با هم به استارباکس رفتیم و آنها گفتند: ما این را نمی خواهیم، چرا باید از طریق اینترنت با کسانی که خارج از شرکت اند صحبت کنیم؟! شرکت های منزوی ژاپنی آنقدر درگیر تعصبات سنتی هستند که نمی توانند از اصول غالب تجارت روز بهره ببرند.
پروفسور تاکاهیرو فوجیموتو اقتصاددان دانشگاه توکیو نظریه دیگری را ارائه می کند: کامپیوترها، نرم افزارها و ابزارآلات هیبریدی هم مثل آی پاد محصولاتی با قطعات مجزا هستند که اجزای آنها را افراد مختلف با سلایق و راه های مبتکرانه مختلف سرهم می کنند. اما ژاپنی ها تمایل دارند محصولات یک دست تولید کنند مثل خودرو که قطعات آن توسط یک گروه سرهم می شود.» فوجیموتو تاکید می کند: «ما خیلی در بهره گیری از توانایی افراد تابغه به طور انفرادی موفق نیستیم، ژاپنی ها دوست دارند به طور تیمی فعالیت کنند.»
اما یک استثنای قابل توجه هم وجود دارد. شرکت نینتندو و بازی کامپیوتری وی آی آی کانسول که دونفره است و بازی با آن فوق العاده آسان. این محصول نینتندو را قادر ساخت تا از رقبایی مثل مایکروسافت و سونی کاملا جلو بزند. اما استثنایی بودن نینتندو همه قانون حاکم بر تجارت ژاپن را تصدیق می کند. این شرکت کپی یک طرح ناموفق را توسعه داد و سعی کرد مشتریانی را که معمولا علاقه ای به بازی کامپیوتری ندارند، جذب کند. جای تعجب ندارد که نینتندو نیز مانند بسیاری دیگر از شرکت های تولیدکننده محصولات مبتکرانه واقع در کیوتو و به دور از توکیوی خشک و متعصب است.
یادآوری داستان عبرت انگیز دوکومو باز هم خالی از لطف نیست. این روزها دوکومو گرفتار بازار داخلی است و روز به روز تعداد مشتریانش کمتر می شود و رقبای آن هر روز بیشتر و بیشتر از آن سبقت می گیرند. تنها روزنه امید برای رشد چشمگیر دوکومو می توانست وارد شدن به بازار جهانی باشد. اما این اتفاق نیفتاد. درست سه سال پیش ارزش سهام دوکومو حدود ده برابر سهام نوکیا در کشور فنلاند بود. اکنون سرمایه نوکیا بیش از دو برابر دوکومو است. درحالی که جمعیت فنلاند پنج میلیون نفر و جمعیت ژاپن ۱۲۷ میلیون نفر است. این رقم نوکیا را در کنار قدرت های دیگری مانند اپل و گوگل قرار می دهد.
علاج درد ژاپنی ها این نیست که لزوما شبیه به آمریکایی ها شوند. اما به طور قطع باید تغییر کنند. در قرن آتی اختراعات جنجالی دیگر فقط مختص کشورهایی مثل آمریکا نیست. ممکن است این اختراعات در کشورهایی ثبت شوند که اقتصادی پویا، امن و رو به رشد دارند و عرصه را در اختیار نواندیشان اهل ریسک گذاشته اند، به تخیلاتشان بها می دهند و با سایر کشورها در ارتباطند. اگر ژاپنی ها می خواهند در آینده جز یکی از کشورهای موفق باشند باید نه تنها تکنولوژی بلکه خودشان راهم اصلاح کنند.
منابع: نیوزویک
روزنامه دنیای اقتصاد
ارسال توسط کاربر محترم سایت :omidayandh
مطمئنا تا به حال در مورد دوکومو چیزی نشنیده اید. مگر اینکه در ژاپن زندگی کنید. ان تی تی دوکومو یکی از بزرگترین شرکت های تولیدکننده تلفن بی سیم در دنیاست. این شرکت در بازار به شدت رقابتی ژاپن مفتخر است که مشتری های میلیونی دارد و مشهور است به تولید فن آوری ارزان قیمت. با این اوصاف انتظار می رود که این شرکت با رشد روزافزون فن آوری بی سیم سردمدار تولید کنندگان جهان باشد اما دوکومو در خارج از ژاپن تقریبا ناشناخته است.
این داستان می توانست پایان دیگری داشته باشد. اما به هر حال پایان کنونی اش غم انگیز است. با شروع قرن جدید مدیران دوکومو اعلام کردند که قصد دارند دنیا را فتح کنند اما از آنجا که تجهیزات اینترنتی بسیار مرسوم i-mde نقش مهمی در حسن شهرت دوکومو داشته است، شرکت تصمیم گرفت تا این شانس خود را در بازارهای جهانی هم محک بزند و انحصار استاندارد اینترنت بی سیم را در سراسر دنیا از آن خود کند. دوکومو دست به ولخرجی زد و سعی کرد تا با خرید سهام شرکت های مختلف دنیا یرای خود جایگاه محکمی ایجاد کند. این سرمایه گذاری خیلی زود شکست خورد.
همه پیش بینی ها نقش بر آب شد. دوکومو به تولید پیشرفته ترین خدمات اینترنتی می بالید غافل از آنکه آنچه مورد علاقه مشتریان ژاپنی بود مشتریان خارجی را جذب نمی کرد. یکی از عمده دلایل شکست دوکومو ضعف در برقراری روابط با دیگر کشورها بود. همه مدیران ارشد دوکومو بدون استثنا ژاپنی بودند.
گرهارد فاسول مشاور یورو تکنولوژی ژاپن در توکیو می گوید:«با سیاست هوشمندانه، آنها می توانستند تبدیل به قدرتی مثل گوگل و اپل شوند. دوکومو این شانس را داشت، اما آن را از دست داد.»
شکست دوکومو بخش آخر از داستان شکست های مبتکران ژاپنی طی دو دهه اخیر است. کمی مضحک است وقتی می بینیم که این کشور همچنان هم مهد فن آوری روز دنیا به شمار می رود. ژاپنی های حق دارند از ساخت ابزار آلات فوق العاده کوچک و شاهکارهای صنعتی حیرت آور کشورشان مغرور باشند حتی فقط در کشور خودشان. فضای تجاری ژاپن فوق العاده پیچیده با بازارهای خانگی بزرگ و در عین حال با حدود تعریف شده است. می توان گفت که ظاهرا این کشور بهشت سرمایه گذاری است. در سال ۲۰۰۶ در ژاپن ۱۳۰ میلیارد را صرف تحقیق و توسعه کرده است که در مقایسه با تولید ناخالص داخلی، این رقم بیش از آمریکا و اتحادیه اروپاست و این کشور را در مقام سوم جهانی پس از سوئد و فنلاند قرار داده است. همچنین ژاپن بیشترین آمار ثبت اختراع را حتی بیشتر از آمریکا دارد. اما این روزها قدرت های تجاری بزرگ، دانشگاه ها، مشاوران، دولت، رسانه ها و حتی قشر متوسط حقوق بگیر ژاپنی نگران وضعیت اقتصاد بازار دیجیتال هستند. نظام آموزشی کشور دچار افت شدید شده است و دولت سخت تلاش می کند اصلاحات اقتصادی مورد نیاز فوری را اعمال کند. مدیران در ژاپن هنوز هم درگیر تفکرات قدیمی اند و تازه واردان با افکار نو جایگاه و سرمایه ای برای توسعه تفکراتشان ندارند. این نشانه ها همگی می توانند پاسخ به این سوال باشند که چرا ژاپن مخترع آی پاد نبود؟!
آی پاد تنها محصولی نیست که خواب را از چشم ژاپنی ها گرفته است، بلکه فقط نمونه کوچکی از هزاران محصولی است که نماینده راه درست و جدید تجارت هستند. زمانی که شرکت های ژاپنی مثل دوکومو،NEC، سونی و سایرین به دنبال رشد فزاینده بودند رقبایی مثل اپل و گوگل با ترکیب فن آوری مبتکرانه با نیاز بازارهای بزرگ دست به طراحی، مشارکت و ساخت محصولات کاملا نوآورانه زدند. وبلاگ نویسان و مفسران ژاپنی دائما موفقیت اپل را زنگ خطری برای ژاپنی می دانند که روزگاری تعیین کننده وضعیت بازار الکترونیک بود. ماسا میتسو ساکورایی مدیرعامل شرکت ریکو و رئیس یکی از واحدهای بزرگ صنعتی ژاپن در سخنرانی اخیر خود اعتراف کرد که آی پاد نمونه یک محصول مبتکرانه غربی است که ژاپن به دلیل ضعف مدیریت هرگز نمی تواند با آن رقابت کند.
شاید بعضی این ادعا را به منزله نوعی مبالغه تلقی کنند و آن را جدی نگیرند، چرا که معتقدند ژاپن ید طولایی در ثبت اختراعات دارد. خودروهای کم مصرف و پیریوس هیبریدی تویوتا نمونه هایی از این اختراعات هستند. علاوه بر این ژاپن زادگاه محصولات سونی است. شرکتی که با مدیریت افسانه ای موسسانش ماسارو ابوکا و آکیو موریتا زمانی تولیدکننده کامل ترین ترکیب مهندسی و بازاریابی هوشمندانه بود.
اما اکنون دیگر آن روزها گذشته است. یکی از دلایلی که اپل اینگونه ژاپنی ها را آشفته کرده، این است که به عنوان آنتخاب اول مشتریان جایگزین سونی شده است. آخرین ابتکار بزرگ سونی واک من بود. دستگاه پخش دیجیتالی که می کوشد تا با آی پاد رقابت کند.
اما بسیاری از غیرژاپنی ها حتی نمی دانند این روزها واک من وجود دارد. زمانی که مدیریت سونی با موریتا بود با وجود موقعیت بحرانی شرکت، سران شرکت تصمیم گرفتند فعالیت دیجیتالشان را هم توسعه دهند، که این درواقع بیشتر جایگاهشان را متزلزل کرد. چراکه سونی به هر حال رویه خودش را دارد و مدیران این شرکت از حقوق معنوی خود محافظت می کنند. بنابراین آنها نظام مشارکت خود را خیلی بسته تر از اپل طراحی کردند. به همین دلیل است که واکمن ۲۳ درصد بازار ژاپن را ازآن خود کرده است، درحالی که سهم آی پاد در بازار این کشور ۵۸ درصد است. بحران اختراعات در ژاپن عمدتا ریشه در فرهنگ خاص ژاپنی ها در زمینه مشارکت دارد. صنایع ژاپن همچنان در دست تحول های قدیمی با انعطاف پذیری کم است که به ارزشی برای ایده آل های نو قائل نیستند.
هاوارد استیگر یکی از مدیران اجرایی سونی در سال ۲۰۰۵ از آمریکا به ژاپن آمد تا مشکلات موجو در بخش های مختلف سرکت را برطرف کند. مدیران متعصب ژاپنی اغلب مردم را از دادن ایده های کاملا نو دلسرد می کنند. یکی از نمونه های اسف بار شوجی ناکامورا است. دانشمندی که با اختراع منبع نوری اش در زمینه ذخیره انرژی، انقلابی ایجاد کرد. اما سال ها درگیر روند قانونی شکایت برای گرفتن حق امتیاز اختراعش از شرکتی بود که از اختراع آن سود می برد. سرانجام ناکامورا توکیو را به مقصد کالیفرنیا ترک کرد. فاسول می گوید: «زمانی که در دانشگاه توکیو از جمعی از دانشمندان پرسیدم که به نظر آنها آیا رفتن ناکامورا از ژاپن از دست دادن یکی شانس بزرگ بوده است؟ آنها گفتند: البته که نه. اگر فرد عادی تر بود خیلی بهتر بود. سرجی برین و لری پیج موسسان گوگل هرگز در ژاپن شانسی برای پیشرفت نداشتند.
حدومرز بین گروه ها در ژاپن حتی در یک واحد تولیدی کاملا تعریف شده است و گذشتن از این حدود امری دشوار تلقی می شود.
کارل کی، مشاور آمریکایی که سال ها وقتش را صرف تحلیل اوضاع شرکت های خدماتی ژاپنی کرده است، برخورد چند نماینده ژاپنی یک شرکت سازنده کامپیوتر را در یک کنفرانس اینترنتی در ایالات متحده در سال ۱۹۹۵ به یاد می آورد. او می گوید: «ما با هم به استارباکس رفتیم و آنها گفتند: ما این را نمی خواهیم، چرا باید از طریق اینترنت با کسانی که خارج از شرکت اند صحبت کنیم؟! شرکت های منزوی ژاپنی آنقدر درگیر تعصبات سنتی هستند که نمی توانند از اصول غالب تجارت روز بهره ببرند.
پروفسور تاکاهیرو فوجیموتو اقتصاددان دانشگاه توکیو نظریه دیگری را ارائه می کند: کامپیوترها، نرم افزارها و ابزارآلات هیبریدی هم مثل آی پاد محصولاتی با قطعات مجزا هستند که اجزای آنها را افراد مختلف با سلایق و راه های مبتکرانه مختلف سرهم می کنند. اما ژاپنی ها تمایل دارند محصولات یک دست تولید کنند مثل خودرو که قطعات آن توسط یک گروه سرهم می شود.» فوجیموتو تاکید می کند: «ما خیلی در بهره گیری از توانایی افراد تابغه به طور انفرادی موفق نیستیم، ژاپنی ها دوست دارند به طور تیمی فعالیت کنند.»
اما یک استثنای قابل توجه هم وجود دارد. شرکت نینتندو و بازی کامپیوتری وی آی آی کانسول که دونفره است و بازی با آن فوق العاده آسان. این محصول نینتندو را قادر ساخت تا از رقبایی مثل مایکروسافت و سونی کاملا جلو بزند. اما استثنایی بودن نینتندو همه قانون حاکم بر تجارت ژاپن را تصدیق می کند. این شرکت کپی یک طرح ناموفق را توسعه داد و سعی کرد مشتریانی را که معمولا علاقه ای به بازی کامپیوتری ندارند، جذب کند. جای تعجب ندارد که نینتندو نیز مانند بسیاری دیگر از شرکت های تولیدکننده محصولات مبتکرانه واقع در کیوتو و به دور از توکیوی خشک و متعصب است.
یادآوری داستان عبرت انگیز دوکومو باز هم خالی از لطف نیست. این روزها دوکومو گرفتار بازار داخلی است و روز به روز تعداد مشتریانش کمتر می شود و رقبای آن هر روز بیشتر و بیشتر از آن سبقت می گیرند. تنها روزنه امید برای رشد چشمگیر دوکومو می توانست وارد شدن به بازار جهانی باشد. اما این اتفاق نیفتاد. درست سه سال پیش ارزش سهام دوکومو حدود ده برابر سهام نوکیا در کشور فنلاند بود. اکنون سرمایه نوکیا بیش از دو برابر دوکومو است. درحالی که جمعیت فنلاند پنج میلیون نفر و جمعیت ژاپن ۱۲۷ میلیون نفر است. این رقم نوکیا را در کنار قدرت های دیگری مانند اپل و گوگل قرار می دهد.
علاج درد ژاپنی ها این نیست که لزوما شبیه به آمریکایی ها شوند. اما به طور قطع باید تغییر کنند. در قرن آتی اختراعات جنجالی دیگر فقط مختص کشورهایی مثل آمریکا نیست. ممکن است این اختراعات در کشورهایی ثبت شوند که اقتصادی پویا، امن و رو به رشد دارند و عرصه را در اختیار نواندیشان اهل ریسک گذاشته اند، به تخیلاتشان بها می دهند و با سایر کشورها در ارتباطند. اگر ژاپنی ها می خواهند در آینده جز یکی از کشورهای موفق باشند باید نه تنها تکنولوژی بلکه خودشان راهم اصلاح کنند.
منابع: نیوزویک
روزنامه دنیای اقتصاد
ارسال توسط کاربر محترم سایت :omidayandh
/ج
