قيام سربلند

گفتگو با دکتر احمد دشتي، رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان بوشهر

در آمد
 

دکتر احمد دشتي، دکتر رشته تاريخ و رئيس سازمان ميراث فرهنگي استان بوشهر است. وي در طول مدتي که رياست سازمان ميراث فرهنگي را بر عهده داشت، با نگاه و ارادت خاص که به حماسه جنوب و شهيد رئيس علي دلواري دارد، به فعاليت براي زنده نگاه داشتن ياد اين حماسه بزرگ پرداخته است. او که بخش عمده اي از اقدامات انجام شده را از يمن توجه و نگاه خاص مقام معظم رهبري و حمايت رياست محترم جمهور مي داند، در این گفت و گو به تحليل اقدامات و نگرش خود-در مقام يک کارشناس تاريخي -در رابطه با حماسه قيام رئيس علي دلواري مي پردازد.

اصولاً کساني که به درجه رفيع شهادت نايل مي شوند اگر چه در راه خدا گام برداشته اند، با اين همه نمي توان منکر موضوع حفظ وطن و ايثارگري آن ها در راه ارزش هاي انساني شد. شما در مرکز حفظ ميراث فرهنگي و گردشگري بوشهر قرار داريد، جايي که بهترين امکان براي ترويج فرهنگ و حفظ و اشاعه آن قرار دارد. قاعدتا حماسه حماسه جنوب و ايثارگري ها و شجاعت شهيد رئيس علي دلواري از موضوعات بسيار ارزشمندي است که به لحاظ فرهنگي هر ارگان، نهاد و سازماني در محدوده خود وظيفه دارد در حفظ و اشاعه و معرفي آن کوشا باشد. شما در اين سازمان چگونه در اين راستا عمل کرده ايد و چه برنامه هايي براي آينده داريد؟
 

نخستين کاري که در راستاي زنده نگاه داشتن قيام رئيس علي دلواري صورت گرفته بازسازي منزل رئيس علي دلواري و تبديل آن به موزه تاريخي اين نهضت بوده است. اين برنامه، جزو مصوبات سفر اول رياست محترم جمهور به استان بوشهر بود و با اعتباري افزون بر650 ميليون تومان به انجام رسيد و امروزه به شکل استاندارد اسناد و اشياء تاريخي مرتبط با قيام، در اين مجموعه حفظ مي شود. اين مجموعه که با حضور مهندس مشايي در 21بهمن 1387افتتاح شد، به لحاظ گستره ي کارهاي صورت گرفته از مهمترين اقدامات ما در راستاي زنده نگاه داشتن آثار و ابنيه شهيد رئيس علي دلواري محسوب مي شود. از ديگر اقدامات ما در اين باره، برگزاري همايش هايي بوده است که در سال هاي اخير شاهد بوده ايد. چنان که مطلع هستيد آخرين همايش و کنگره، به مناسبت هشتادمين سالگرد شهادت شهيد رئيس علي دلواري، با همکاري سازمان ملي جوانان و ديگر دستگاه هاي مرتبط انجام شده است.

از قرار، باني برگزاري اين کنگره سازمان ملي جوانان بوشهر بوده است!
 

سازمان ما اصولاً نقش حمايتي دارد و بخش اجرايي را به لحاظ علمي به ديگر مراکز مي سپارد. اقدام ديگر، تلاش براي قرار دادن يادواره اي بر سر مزار شهيد رئيس علي دلواري در نجف اشرف است که در حال حاضر مراحل رايزني و هماهنگي در عراق را طي مي کند. به کارگيري بازماندگان شهيد رئيس علي دلواري در سازمان از ديگر اقداماتي است که به منظور احترام و حمايت از بازماندگان اين شهيد بزرگوار صورت گرفته است.

شما هم در رشته تاريخ تحصيل کرده ايد و هم به لحاظ تاريخي از نزديک با شرايط و مسائل مختلف آشنايي داريد. فاصله شهر بوشهر تا دلوار که موزه و منزل شهيد رئيس علي در آن قرار دارد فاصله کمي نيست، اما براساس بازديدي که من از اين موزه داشتم، کسي که اين فاصله را براي بازديد از موزه طي مي کند، چيزي به مفهوم موزه - که شما در حد استاندارد از آن ياد مي کنيد-مواجه نمي شود. به خوبي مطلع هستم که گردآوري اسناد و مدارکي که براي موزه قابل استفاده باشد کار چندان ساده اي نيست اما وقتي جايي را موزه خطاب مي کنيم انتظارات بازديدکنندگان هم بالطبع تا حد موزه بالا مي رود. براي رفع اين نواقص و رسيدن به وضعيت مطلوب چه برنامه هايي داريد؟
 

خوشبختانه شعبه اسناد ملي در شهر بوشهر تأسيس شده است تا کليه اسنادي که جنبه تاريخي دارد از سراسر کشور جمع آوري شود. اسناد مربوط به قيام جنوب، در حال حاضر هم در بنياد ايران شناسي شهر بوشهر قرار دارد و هم در مرکز اسناد ملي شهر بوشهر گردآوري شده است.

در رجوعي که من داشتم هنوز مرکز اسناد ملي شهر بوشهر هيچ سند و مدرک تاريخي در مجموعه خود ثبت نکرده است.
 

به هر حال اين ها اقداماتي است که به تدريج انجام مي شود. انتقا ل اسناد و مدارک، به مراحل اداري و هماهنگي هاي مختلفي نياز دارد و به تدريج صورت مي گيرد. اعتقاد من اين است که انصافاً براي معرفي و شناخت قيام جنوب و نقش رئيس علي دلواري، از سال 1372تاکنون اقدامات و تحقيقات مؤثري براي جستار در زواياي آن صورت گرفته است. اين اقدامات که هر دو گستره سخت افزاري و نرم افزاري را به طور مطلوب در بر مي گرفت موجب شد الحمدالله در نوروز امسال، فقط از منزل و موزه رئيس علي دلواري افزون بر پانصد هزار بازديد کننده در دلوار داشته باشيم. اين آمار بيانگر آن است که معرفي قيام و شخصيت شهيد رئيس علي دلواري از زواياي مختلف، در سراسر کشور مفيد واقع شده است. راهنمايان و کارمندان موزه نيز از افراد با شناختي انتخاب شده اند که هنگام بازديد اطلاعات موثق و مرجعي به بازديدکنندگان بدهند. علاوه بر اين، موزه اي به نام موزه خليج فارس هم در شهر بوشهر راه اندازي شده است که فاز يک آن 21بهمن با حضور مهندس مشايي افتتاح شد. در آن جا هم بسياري از اسناد و مدارکي که بيانگر زواياي مختلف قيام رئيس علي دلواري باشد، به نمايش گذاشته شده است و علاوه بر اين ها موزه مردم شناسي بوشهر نيز هست که به طور کلي مجموعه اي ديدني و آگاهي بخش است.

به عنوان يک مسؤول و فعال در عرصه فرهنگي -تاريخي گمان مي کنيد با توجه با مجموع آن چه صورت گرفته است. به لحاظ فرهنگي چه معدلي مي گيريم؟ به هر حال وقتي موضوع نسل جديد و جوان پيش مي آيد بحث حساسيت ها و پشتوانه هاي فکري و فرهنگي نيز مطرح مي شود. بنابراين انتقال فرهنگ ايثار و تدين شخصيت رئيس علي دلواري گامي مهم ارزيابي مي شود.
 

به اعتقاد من تمامي حرکت هايي که از جنگ جهاني دوم تا به امروز در اين وادي اتفاق افتاده متأثر از اين قيام، رشادت ها، سلحشوري ها و روشن بيني هاي آن بوده است. شما به خوبي مطلع هستيد که استان بوشهر به عنوان يک استان پيشتاز، از جنگ جهاني اول تا موضوع ملي شدن نفت و تا 15خرداد 1342و حماسه پيروزي انقلاب اسلامي و هشت سال دفاع مقدس، استاني پر از شور و حماسه بوده و اين شور و روحيه ايثارگري حاصل قيامي است که فرهنگ و انديشه مردم اين خطه را براي هميشه تحت تأثير قرار داده است. اين يک واقعيت ملموس است و امروز به حمد خدا شاهد آن هستيم که مسؤولان، اين واقعيت ملموس را ارزش نهاده و به طور متمرکز به آن توجه دارند. سفر رياست محترم جمهور و اختصاص اعتبارهاي مالي و پشتيباني از امور فرهنگي بيانگر اين مهم است که مي توان از اين پس با دلي گرم به آينده نگريست. همان طور که اشاره کردم اين موضوع شامل دو بحث سخت افزاري و نرم افزاري مي شود. در بحث سخت افزاري، سرمايه گذاري ها ثابت تر و ماندگارتر است اما در بحث نرم افزاري به يک سري حرکت و برنامه ريزي هاي ادامه دار نياز است. هر نسل، هر سال که مي گذرد، نياز به پشتوانه هاي فرهنگي و فکري بيشتري دارد و برنامه ها، بايد از زواياي مختلف، قابليت زنده نگاه داشتن، يادآوري و انگيزه آفريني داشته باشند. زنده نگاه داشتن، حماسه سردار شهيد رئيس علي دلواري مي تواند بخش مهم و اعظمي از اين مهم را به همراه داشته باشد. بنابراين به اعتقاد من از سازمان ما تا وزارت محترم ارشاد، بنياد افتخارآفرين شهيد و تمامي مراکز نهادها و سازمان هاي مختلف لازم است در کنار دولت، اقدامات و فعاليت هاي فرهنگي زيربنا قرار دهند تا چنين سلحشوري ها و حماسه هايي براي نسل هاي بعدي و بعدي زنده و جاويد نگاه داشته شود.

البته در خصوص منطقه شما مي توان بحث تأثيرگذاري بر توريست ها را نيز بر اين مجوعه اضافه کرد.
 

اشاره بسيار به موقع و مهمي فرموديد. برگزاري همايش ها، کنگره ها، ميزگردها و چاب کتاب ويژه ناه ها بحثي نيست که مثل بحث سخت افزاري بلند مدت باشد، بلکه بحث نرم افزاري محسوب مي شود و مدام بايد تازه و به روز شود. به خصوص که بايد با علوم نوين و شرايط روز پيش برود. در بازسازي يک ابنيه تاريخي سعي مي شود قدمت آن حفظ شود اما در بحث تأثيرات فرهنگي شرايط و زبان روز از اهميت بسيار بالايي برخوردار است. من همين جا لازم مي دانم از عزيزان و بزرگواران بنياد محترم شهيد و از شما فعالان عرصه قلم تشکر و قدرداني کنم که با اختصاص دادن نشريه خود به حماسه رئيس علي دلواري ما را به بزرگترين شکل ياري مي کنيد تا در اين مسير گام برداريم و اميدواريم اين همکاري در معرفي ديگر شخصيت ها و شهداي حماسه ساز ما هم در آينده نزديک ادامه يابد. همکاري شما در کنار همکاري نمايندگان محترم مجلس و استاندار محترم اين امکان را براي ما به وجود مي آورد که با دلگرمي بيشتري به برنامه هاي آتي خود فکر کنيم.

يکي از ابعاد تاريخي منطقه که هنوز مي توان گفت کاملاً زنده است، روايت هاي سينه به سينه بازماندگان محسوب مي شود. با عنايت به اين که گذشت زمان اين اسناد زنده را از ما مي گيرد، آيا هيچ اقدامي براي ثبت و ضبط روايت هاي سينه به سينه شده است؟
 

اشاره جالبي است و ما هم سعي کرده ايم از اين مهم به سادگي نگذريم، اگر چه بنا به موضوعات تاريخي ملاحظاتي هم بايد صورت گيرد. به همين دليل در همايش ها و کنگره ها سعي شده است با مديريت افراد تاريخدان و متخصص، از اين روايت ها هم استفاده شود، به خصوص که اصولاً اين روايت ها براي مخاطب نيز از شيريني خاص برخوردار است. با اين همه، همان طور که عرض کردم بخشي از موضوع به پشتوانه هاي علمي احتياج دارد که کارشناسان ما در استان اين وظيفه را به عهده گرفته اند و پيگير آن هستند و ماجراي دلوار و حماسه مردم جنوب با محوريت شهيد رئيس علي دلواري، امروزه چون ستاره فروزاني در آسمان کشور مي درخشد و ما اين را مديون توجه رهبر بزرگوار و رياست محترم جمهور هستيم که با تأکيد بسيار ما را در رسيدن به آن چه مطلوب و شايسته اين مردم و تاريخ شان است، همراهي و هدايت مي کنند. اميدواريم ما هم بتوانيم با اقدامات پيگيرانه خود، پاسخگوي اين توجه ها و هدايت ها باشيم.

با موضوع موزه شهيد رئيس علي دلواري شروع کرديم. در پايان هم به همين موضوع اشاره مي کنم. همان طور که در صحبت هاي خود اشاره کرديد، حفظ قدمت و شرايط تاريخي براي ابنيه هاي تاريخي بسيار مهم است، اما از قرار، در بازسازي تغييراتي ايجاد شده است مثل برداشتن ديوار اندورني خانه که حجاب اهل منزل محسوب مي شده و طبقه فوقاني آن. آيا اين اتفاقات موجب نمي شود به روايات تاريخي لطمه وارد شود؟
 

در بازسازي ابنيه تاريخي دو نظريه وجود دارد؛ يک نظريه معتقد است در بازسازي بايد از مصالح متناسب با تاريخ استفاده کرد و نظريه دوم معتقد است از ابزار و مصالح روز هم مي توان استفاده کرد. ما در بازسازي منزل شهيد رئيس علي دلواري از هر دو نظريه استفاده کرديم اما به گونه اي که لطمه اي به شکل و موقعيت تاريخي آن وارد نشود. به عنوان مثال؛ در بازسازي از مصالح آن زمان استفاده کرديم اما در خصوص برق و دوربين ها و تجهيزات از ابزار روز استفاده شده است. تمام اين اتفاقات و اقدامات براساس برنامه و بحث هاي کارشناسي روز پيش مي رود. در حال حاضر نيز مشغول راه سازي و ايجاد شرايط مطلوب براي بازديدکنندگان هستيم.

بله! وقتي به دلوار رفتم ديدم محوطه جلو منزلِ شهيد در حال ساخت و ساز است. اما معمولاً در اين خصوص - که با تغييرات تزييني روز همراه است -حريمي را در نظر مي گيرند تا موقعيت تاريخي ابنيه حفظ شود، در حالي تغييرات جاري تا در ورودي، شامل تزئينات مي شود.
 

ما در محدود ه اي خاص ناچاريم کار بکنيم. اين محدوده به ما اجازه نمي دهد محيط وسيع تري را در نظر بگيريم، به همين جهت سعي مي کنيم بنا به شرايط به گونه اي بازسازي ها را پيش ببريم و برنامه ريزي کنيم که لطمه اي متوجه موضوع اصلي نشود. به عنوان مثال، از جاده ي سنگفرش شده استفاده خواهيم کرد. اما کشيدن جاده، ايجاد نمازخانه و احداث پارکينگ به علاوه آب نماها و موقعيت هاي تزئيني از موارد ضروري محسوب مي شود که بايد انجام گيرد. بررسي هاي ما، موقعيت هايي را تعريف مي کنند که به ناچار براي تسهيل بازديد کنندگان ضروري است، اما يقيناً کارشناسان ما دغدغه شما براي حفظ موقعيت تاريخي اين محيط را نيز در نظر مي گيرند.

نزديکي خوني شما به اين فرهنگ، آشنايي تان را تاريخ به لحاظ تخصص تحصيلي و درگيري نزديک شما با اقدامات و سياست هايي که اعمال مي شود، سه ويژگي عمده اي است که باعث مي شود سؤال آخر را اين گونه مطرح کنم که؛ دروني ترين حس شما نسبت به شهيد اسطوره رئيس علي دلواري چيست؟!
 

به دلايلي که اشاره کرديد، من هر هفته، حداقل سه بار به دلوار مي روم و از نزديک روي کارها نظارت مي کنم. در طول راه و بازديدها و ملاقات ها، همواره احساس شور و افتخاري دارم که قوي ترين احساسات و انگيزه ها را براي فراموش کردن خستگي تن و اشتياقِ به خدمات هر چه بيشتر، در من بر مي انگيزد. ملاقات با گل اندام شهيدي نوه رئيس علي دلواري و مردم دلوار و محيط دلوار يادآور حماسه ها و ايثارگري هايي است که امروز وارثان سربلندي هاي شان، ما هستيم. اين احساس کوچکي نيست و من خدا را شکر مي کنم و از او ياري مي جويم تا در حريمي که قدم گذاشته ام، به بهترين وجه حرکت کنم!
منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره 52