گياهان در قرآن(2)

گياهان در قرآن (عدس)
 

************

نام قرآني: عدس
 

نام هاي متداول: فارسي، عربي: عدس، عبري: عدشه؛ اردو، هندي، پنجابي، گجراتي، مراتي، تاميلي: مَسوُر؛ سانسکريت: مسورک؛ بنگالي، کشميري: مُسُور؛ تلگو: پيو؛ انگليسي: Ientil؛ Ientille؛ لاتيني: Iens؛ آلماني: Linse؛ ايتاليايي: Ienticchia ؛ يوناني:Faki؛ اسپانيايي: Ienteja ؛ روسي: Chechevitsa
نام علمي:Lens culinaris ؛ L.esculenta (از تيره نيام دارانLeguminosae)

اشاره قرآني:
 

************

وَإِذْ قُلْتُمْ يا مُوسَى لَنْ نّصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُمْ مَّا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنة وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَيقْتُلُونَ النَّبِيينَ بِغَيرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُون(بقره/61)

«و آن زمان را که گفتيد: اي موسي، ما بر يک نوع طعام نتوانيم ساخت از پروردگارت بخواه تا براي ما از آنچه از زمين مي رويد چون سبزي و خيار و سير و عدس و پياز بروياند. موسي گفت: آيا مي خواهيد آنچه را که برتر است به آنچه فروتر است بدل کنيد؛ به شهري باز گرديد که در آن جا هر چه خواهيد به شما دهند. مقرر شد بر آن ها خواري و بيچارگي و خشم خدا را بر خود همواره ساختند و اين بدان سبب بود که به آيات خدا کافر شدند و پيامبران را به ناحق کشتند و نا فرماني کردند و تجاوز ورزيدند.»
************
اين آيه اشاره اي است به واقعه فرار حضرت موسي و پيروانش از ظلم حاکمان (فرعون) مصر و ورود آنان به صحراي سينا. بني اسرائيل در زمان اقامت در اين دشت پس از تمام کردن همه خوراکي هايي که با خود آورده بودند احساس گرسنگي کردند. خداوند غذايي يکنواخت که همان منّ و سلوي بود بر ايشان نازل کرد. آنان با ميل و لذت اين غذا را خوردند اما پس از مدتي که منّ و سلوي مي خوردند از پيامبرشان خواستند براي آنان غذايي فراهم کند که آنان در زمان زندگي در مصر مي خوردند يعني سبزي، خيار، سير، عدس و پياز.
در روزگاران قديم عدس را براي تهيه نان به کار مي بردند نه به عنوان حبوبات. ثروتمندان نان پخته شده از آرد گندم مي خوردند و فقيران نان عدس و در يونان قديم آن را رولانتاي عربي (Revelanta Arabica) مي ناميدند. با توجه به اين حقيقت تاريخي عدس در آيه فوق بايد چيزي باشد شبيه سير نه گندم. بسياري ازمفسران قرآن مانند مولانا ابوالکلام آزاد، پيکتال، آربري، مولانا مودودي و مولانا عثماني "فوم" را غله (گندم) ناميده اند و مولانا حقاني و يوسف علي "فوم" را سير دانسته اند.

موارد مصرف عدس
 

چهار نوع عدس در مصر، فلسطين و کشورهاي مديترانه اي مي رويد. نوع قرمز آن از همه معروف تر است. نوع ديگري از حبوبات در هندوستان مي رويد که "ملکه مسور" يا ملکه عدس نام دارد.
عدس شامل حدود 12% آب و 60% مواد قندي مختلف است که نيمي از اين مواد نشاسته مي باشد و 25% آن پروتئيني با کيفيتي خوب است همراه با مقدار کمي فسفر و پتاسيم.
عدس ماده اي است مُدر و مسهلي ملايم. خمير عدس براي معالجه آبله مرغان، آبله و جوش هاي پوست مفيد است.

گياهان در قرآن (پياز)
 

نام قرآني: بصل
 

نام هاي متداول: فارسي، اردو، هندي، پنجابي: پياز؛ عربي: بصل؛ سانسکريت: پلندو؛ بنگالي: پيانج؛ تلگو: وولي: تاميلي: ونگائم؛ مليالمي: اُوليّ؛ گجراتي، مراتي: کانده؛ کشميري: گانده؛ انگليسي: onion؛ فرانسوي: oignon؛ آلماني: Zwiebel؛ لاتيني: caepa؛ ايتاليايي: cipolla؛ يوناني: krommdi,krommun؛ اسپانيايي: cebolla؛ روسي: Iukovitsa.
نام علمي: Allium cepa (از تيره ي سوسنLiliaceae ).
************

اشاره ي قرآني
 

وَإِذْ قُلْتُمْ يا مُوسَى لَنْ نَّصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَائهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُمْ مَا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُو بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَيقْتُلُونَ النَّبِيينَ بِغَيرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ (بقره/61)
 

و (ياد آريد) وقتي را که به موسي اعتراض کرديد که ما به يک نوع طعام صبر نخواهيم کرد به خواه از خداي حود که بيرون بياورد از براي ما نباتاتي که از زمين بر مي آيد (مانند) خيار و سير و عدس و پياز موسي گفت آيا مي خواهيد غذاي بهتري که داريد به پست تر از آن تبديل کنيد حال که تقاضاي شما اين است فرود آييد به شهر مصر که از براي شما هر چه خواستيد مهيا است (و مقدر و حتم شد بر يهود (چون چنين رفتار کردند) ذلت و خواري و مسکنت و گرفتاري و بر خود گرفتند يهود غضب و خشمي از خداوند) (چون باز خود سري کردند بر آن ها خواري و مذلت فرود و مقدر گرديد و به خشم خدا دوباره گرفتار شدند) چون به آيات خدا کافر گشتند و انبياء را بناحق کشتند و راه نافرماني و ستمکاري پيش گرفتند.
************
سير و پياز از نظر گياه شناسي از يک جنس هستند. بيش از 60 گونه گياه مختلف از جنس سير در مصر و عربستان مي رويد. مردم مصر باستان علاقه ي زيادي به سير و پياز داشتند. نقل شده که در زمان ساختن هرم بزرگ کئوپس (حدود سال3700 ق.م) براي کارگراني که به خدمت گرفته شده بودند در برنامه ي غذايي شان علاوه بر تربچه، سير و پياز نيز وجود داشت که 160 سکّه ي مصري در اين راه صرف شد. ارزش فعلي اين مبلغ چهل کرور روپيه ي هندي است. اين مبلغ گزاف نمايانگر اهميت سير و پياز براي مردم آن زمان مي باشد. آنان پياز را مي پرستيدند و به آن سوگند مي خوردند امّا مجازنبودند بعد از خوردن پياز وارد معبد شوند. مردم نيز عموماً بر اين باور بودند که جهان به شکل همان لايه هاي پوست پياز است. بيش تر مردم مخالف اين عقيده بودند که هنگامي که شيطان از بهشت اخراج شد در جاي اولين گامش پياز روييد در جاي دومين گامش سير.
در تمدن هاي قديم آسيا و آفريقا خوردن سير و پياز، هر چند بسيار متداول بود، عادت خوبي به شمار نمي رفت.
حداقل سه حديث در صحيح بخاري هست که دلالت دارد بر اين که حضرت محمد (ص) از بوي سير و پياز نفرت داشت و به اصحابش مي فرمود: بعد از خوردن سير يا پياز بلافاصله نزد او نيايند. اما در هيچ يک از اين احاديث خوردن سير يا پياز نهي نشده است. مسلم است که اين هر دو گياه از نظر طبي بسيار مفيدند اما بويي زننده و طعمي تند دارند مخصوصاً اگر به صورت خام مصرف شوند.

خواص پياز
 

پياز ترکيبات مهم بسياري از غذاهاست. پياز خام اگر چه سبب ناهنجاري در تنفس مي شود، اما پياز پخته را براي خاصيت ضدعفوني کننده اي که براي تمام دستگاه گوارش دارد همگان مصرف مي کنند. پياز، محرک، مدر و خلط آور است. پياز مخلوط با نمک طعام براي درمان قولنج و اسکوربوت مفيد است و پياز سرخ کرده به صورت ضماد براي دمل هايي که سرباز نکرده اند به کار مي رود. بوييدن آب پياز براي به هوش آوردن بيمار و براي رفع تشنج کودکان، سردرد، صرع و تشنج مفيد است و پادزهري مناسب براي مسموميت هاي ناشي از دخانيات است. براي رفع گوش درد، آب پياز گرم به گوش مي چکانند. جوشانده ي پياز براي جلوگيري از احساس گرماي شديد بسيار مناسب است. پياز سرخ کرده دارويي مؤثر براي بواسير است.

گياهان در قرآن (انار)
 

************

فِيهِمَا فَاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ (رحمن/68)
 

«در آن دو بهشت نيز هر گونه ميوه هست و نخل هست و انار بسيار است.»
************

نام قرآني: رُمّان
 

نام هاي متداول: فارسي، اردو، هندي، پنجابي: انار؛ عربي: رمان؛ عبري: رمُّن؛ بنگالي: دالم؛ مراتي: دالم؛ مراتي: دالمب، سانسکريت، گجراتي: دادِم؛ بنگالي، تلگو: دارِم؛ کشميري: دان؛ مليالمي: متلوم، تاميلي: مادولاي؛ انگليسي:pomegranate؛فرانسوي: grenade ؛ ايتاليايي: melograno,melagrana؛ آلماني: Granatapfel؛ لاتيني: granatum ؛ اسپانيايي: granade؛ روسي: granat ؛ يوناني: rodi .
نام علمي: Punica granatum (از تيره انار Punicaceae)

اشارات قرآني:
 

************

وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ كُلِّ شَيءٍ فَأَخْرَجْنَا مِنْهُ خَضِرًا نُخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُتَرَاكِبًا وَمِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِهَا قِنْوَانٌ دَانِيةٌ وَجَنَّاتٍ مِنْ أَعْنَابٍ وَالزَّيتُونَ وَالرُّمَّانَ مُشْتَبِهًا وَغَيرَ مُتَشَابِهٍ انْظُرُوا إِلَى ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَينْعِهِ إِنَّ فِي ذَلِكُمْ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يؤْمِنُونَ (انعام/99)

«اوست خدايي که از آسمان باران فرستاد و بدان باران هر گونه نباتي را رويانيديم، و از آن نبات ساقه اي سبز و از آن دانه هايي بر يک ديگر چيده و نيز از جوانه هاي نخل، خوشه هايي سر فروهشته پديد آورديم، و نيز بستان هايي از تاک ها و زيتون و انار، همانند و ناهمانند. به ميوه هايش آنگاه که پديد مي آيند و آنگاه که مي رسند بنگريد که در آن ها عبرت هاست براي آنان که ايمان مي آورند.»
************

وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَغَيرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيرَ مُتَشَابِهٍ كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يوْمَ حَصَادِهِ وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ (انعام/141)

«و اوست که باغ هايي آفريد نيازمند به داربست و بي نياز از داربست، و درخت خرما و کشتزار، با طعم هاي گوناگون، و زيتون و انار، همانند، در عين حال ناهمانند. چون ثمره آوردند از آن ها بخوريد و در روز درو حق آن را نيز بپردازيد و اسراف مکنيد که خدا اسراف کاران را دوست ندارد.»
************

فِيهِمَا فَاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ (رحمن/68)
 

«در آن دو بهشت نيز هر گونه ميوه هست و نخل هست و انار بسيار است.»
************
در قرآن مجيد سه جا از رمان نام برده است. در سوره انعام/141 درباره ميوه اين درختان توصيه مهمي شده است. در آن ذکر شده: چون ثمر آوردند از آن ها بخوريد و در روز درو، حق آن را بپردازيد؛ معني اين دستور آن است که خداوند انحصار يا مالکيت فردي محصولات کشاورزي و نباتي را نمي پسندد.

تاريخچه انار
 

زادگاه انار که نام علمي آن "پونيکا گرانتوم" مي باشد، ايران است؛ هر چند نوع خودروي آن در هندوستان (در کوه هاي هيماليا)، افغانستان و سوريه مي رويد. انار ميوه اي بسيار لذيذ و آبدار است و از روزگاران بسيار قديم به عنوان ميوه اي خوراکي و هم براي مصارف پزشکي اهميت بسيار داشته است. در باغ هاي معلق بابل درختان انار بسيار خوبي کاشته بودند و در مصر باستان انار را مي شناختند. در زمان حضرت موسي انارهايي بسيار مرغوب در فلسطين، سوريه و لبنان کاشته مي شد. شهر رِمُّن به واسطه انار مرغوب آن، رمان (انار)، شهري معروف بود.
کاشت انار در منطقه مديترانه و کشورهاي شرقي مانند هندوستان در زمان هاي آخر متداول شد. اما پس از نفوذ اسلام در اسپانيا کاشت انار در آن سرزمين معمول شد و در قرن سيزدهم ميلادي در انگلستان متداول گرديد. بعدها اسپانيايي ها اين ميوه پرارزش را به دنياي جديد يعني مکزيک و فلوريدا بردند. کاشت آن کم کم در ديگر کشورها گسترش يافت و اکنون تقريباً در تمام کشورهاي منطقه گرمسير و معتدل مي رويد. اکنون نوع مرغوب انار ايران، ترکيه، افغانستان، سوريه، مراکش و اسپانيا وارد مي شود. شهر شلاپور (شعله پور) هند به داشتن انارهاي شيرين شهرت دارد. در ضيافت هاي بزرگ در ترکيه، انار از جمله ميوه هايي است که مهمانان را با آن پذيرايي مي کنند.

فوايد انار
 

ارزش انرژي زايي ميوه انار 65% است. آب انار به سادگي هضم مي شود و شامل 15% مواد قندي است که منبعي سر شار از سديم است و نيز شامل مقدار زيادي ريپوفلاوين، تيامين، نياسين، ويتامين C، کلسيم و فسفر مي باشد. پروتئين و چربي آن بسيار اندک است.
انار ماده اي غذايي مطبوع و داراي خواص طبي بسيار است. دارويي مقوي براي قلب است و براي التهاب معده و جلوگيري از درد دل نافع است. آب انار شربتي مبرّد و بسيار عالي است و به هنگام اسهال تشنگي را بر طرف مي کند. در درمان اسهال ساده و اسهال خوني مؤثر است. آب انار براي انواع ناخوشي ها از قبيل التهاب قولون، کم خوني، يرقان، فشار خون، بواسير و درد مفاصل دارويي مفيد است. و اگر با عسل خورده شود صفرا را کم مي کند. در بسياري از ناراحتي هايي که با روش هومياپاتي ــ هوميامپاتي (Homeopathy) يک روش در ماني که در آن بيماران را با داروهايي درمان مي کنند که همان داروها در بدن سالم علايم همان بيماري را ايجاد مي کند. (فرهنگ پزشکي انگليسي ــ فارسي، احدوت)ــ معالجه مي شوند ميوه انار تجويز مي شوند.
جوشانده پوست ريشه انار که شامل ماده قليايي پلاتريرين و جوهر مازواست، دارويي بسيار مؤثر براي دفع کرم ها از جمله کرم روده است. نقل شده که اين جوشانده براي بيماري سل مؤثر است.
پوست ضخيم انار سبب مي شود که اين ميوه از کيفيت خوبي نگهداري شود. انار را مي توان تا شش ماه نگهداري کرد. پوست انار بيش از 20% جوهر مازو دارد و گاهي در صنعت چرم سازي به کار مي رود. چرم معروف مراکشي و اسپانيايي در زمان گذشته با پوست انار دباغي مي شد.
گل انار داراي خاصيت طبي بسيار زيادي است. و در مورد سقط جنين غير عمدي تجويز مي شود. گل هاي سرخ روشن انار شامل رنگ دانه هايي با کيفيت عالي است.

گياهان در قرآن (خيار)
 

نام قرآني: قثا
 

نام هاي متداول: فارسي، عربي، اردو: خيار؛ اردو، هندي، مراتي، گنجراتي: گکري؛ سانسکريت: کرکاتي؛ عبري: کيشيوم؛ بنگالي: کانکور؛ تاگو: ملودوزکاي؛ تاملي: مولولاريکاري؛ انگليسي: cucumber؛ فرانسوي: cocombre؛ لاتيني: cucumis؛ ايتاليايي:cetriolo؛ آلماني: Gurke؛ روسي: ogurets؛ اسپانيايي: pepino؛ يوناني: angouri.
نام علمي: Cucumis sativus (از تيره کدو: Cucurbitaceae)

اشاره ي قرآني:
 

************

وَإِذْ قُلْتُمْ يا مُوسَى لَنْ نَّصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَال أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدنى بِالَّذِي هُوَ خَيرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِن لَكُمْ مَّا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيهِمُ الذّلَّة وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ منَ اللَّهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَيقْتُلُونَ النَّبِيين بِغَيرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ (بقره/61)

و آن زمان را که گفتيد: اي موسي، ما بر يک نوع طعام نتوانيم ساخت از پروردگارت بخواه تا براي ما از آنچه از زمين مي رويد چون سبزي و خيار و سير و عدس و پياز بروياند. موسي گفت: آيا مي خواهيد آنچه را که برتر است به آنچه فروتر است بدل کنيد؛ به شهري باز گرديد که در آن جا هر چه خواهيد به شما دهند. مقرر شد بر آن ها خواري و بيچارگي و خشم خدا را بر خود هموار ساختند و اين بدان سبب بود که به آيات خدا کافر شدند و پيامبران را به ناحق کشتند و نافرماني کردند و تجاوز ورزيدند.
*************
چندين نوع کدو از زمان هاي قديم در عربستان و مصر مي روييده است. کدوي قلياني، طالبي، هندوانه، کدوتنبل و خيار از اين نوع مي باشند. در قرآن در آيه فوق از خيار به نام «قثّا» همراه با عدس، پياز و سير نام برده است. اين ها سبزي هايي بودند که بني اسرائيل قبل از خروج از مصر و سرگرداني در صحراي سينا، همراه با پيامبرشان موسي، عادت داشتند که آن را بخورند.

خواص خيار
 

انواع خيار به صورت خام و پخته مصرف مي شود. خيار شامل 90 در صد آب، حدود 3 در صد مواد قندي، کم تر از يک در صد پروتئين و مقداري بسيار ناچيز چربي مي باشد. خيار سرد و مدّر است. و ماده اي بسيار پرارزش براي ساختن سالاد است.
بنا بر احاديثي که در صحيح بخاري و صحيح مسلم آمده از عبدالله بن جعفر نقل شده که گفت من خود ديدم که حضرت محمد (ص) خرماي تازه و خيار را با هم مي خورد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ منبع:
پناهی ، حسین /فیض آبادی،حمیده ، بيولوژي در قرآن- ش10 ، انتشارات فیض دانش ،1389

ادامه دارد...