طبیعت دوستی ساختمان ها در تهران!

کمتر از ۳۰ سال پیش وقتی رنزو پیانو به عنوان یکی از نوگراترین و آوانگاردترین معماران عصر حاضر برای افتتاح یکی از پروژه های تجاری اش به شرق دور دعوت شده بود در سخنرانی کوتاهی اعلام کرد معماری اجباراً باید با محیط زیست گره بخورد. در آن زمان این سخن احترام گذاشتن به مردمی تلقی شد که با خشم پلاکاردهایی را به نشانه اعتراض به قطع درختان برای ساخت همین عمارت در دست گرفته بودند. اما پیانو آگاهانه از شروع مسیری سخن می گفت که امروز به عنوان یکی از اصول مهم توسعه شهری به آن نگریسته می شود و در شهرهای توسعه یافته آن را همسنگ «توسعه پایدار» می دانند.

طبیعت دوستی ساختمان ها
 

امروزه بسیاری از کلانشهرهای دنیا سودای رسیدن به شرایطی را دارند که در آن توسعه شهری نه تنها همراه محیط زیست بلکه جزء و لازمه آن باشد. در آخرین اجلاس شهرداران کلانشهرهای آسیایی که در تهران برگزار شد، سخنرانی بسیاری از مدعوین به معرفی پروژه هایی گذشت که علاوه بر داشتن مولفه های معماری سبز در توسعه پایدار شهرها نیز نقش عمده ای دارند. چنین سازه های شهری و عمومی در مقیاس بومی نه صرفاً به عنوان یک بنا بلکه جزیی از ساختار تسهیل کننده شهر به حساب می آیند تا از طریق آنها شهروندان بتوانند با کاهش مصرف انرژی، افزایش بهره وری و دوستی با طبیعت به صورت خودآگاهانه در حفظ منابع طبیعی شهر مشارکت داشته باشند.
گرچه شاید این گونه به نظر برسد که معماری سبز نوعی حرکت سرمایه داری از سوی کشورهای پیشرفته جهان باشد، اما تردیدی نیست که در حال حاضر این کشورهای در حال توسعه و خصوصاً آسیایی هستند که در راه تحول شهرهایشان دست به دامن معماری سبز شده اند، همان گونه که بسیاری از کارشناسان برج ساخته شده در ابوظبی را اولین برج واقعاً سبز جهان می دانند؛ برجی که در همین نزدیکی ما و در یکی از کشورهای منطقه واقع شده است یا شهر چینی در دامنه یانگ تسه که قرار است به عنوان نخستین شهر سبز جهان در سال ۲۰۲۰ به روی مردم گشوده شود.

تهران و توسعه پایدارش
 

درباره جایگاه تهران به عنوان پایتخت ایران که یکی از ۱۰ شهر پرجمعیت جهان به حساب می آید، در حوزه معماری سبز و توسعه پایدار سخن گفتن چندان آسان نیست چرا که در وهله اول به لحاظ ساختار قدرت سیاسی، «مدیریت واحد شهری» در این ابرشهر به تعریف روشنی نرسیده و همچنان در میان دو قطب شهرداری دولت در نوسان است، به طوری که مشخص نبودن منابع اعتباری و نبود توجه دولت به حمل و نقل عمومی اصلی ترین دلیل آلودگی پایتخت بوده و از سوی دیگر تعاریف و استانداردهای جهانی برای بررسی روند پایدار شدن توسعه شهری در تهران چندان مصداق پذیر نیست.با این همه در حالی که دولت در تلاش است با توان حداکثری پروژه مسکن سازی مهر را در حاشیه ابرشهر تهران به سرانجامی برساند، شهرداری با فراغ بال بیشتر به دنبال جذب ایده های نو در حوزه مدیریت شهر و حرکت به سوی معماری تلفیق شده با محیط زیست است.
این گام اگرچه هنوز تا رسیدن به وضعیت شفافی درباره معماری سبز فاصله دارد اما می تواند تلاشی ظرفیت ساز در این حوزه به شمار آید. در این میان معماران، شهرسازان و شارحان آکادمیک معماری و شهرسازی معتقدند چنین نگرشی از سوی فضاهای آموزشی به بافت شهر و مدیران آن انتقال یافته چرا که شهرداری در سال های گذشته آنقدر درگیر با حوزه خدماتی بوده که توان اندیشیدن به چنین موضوعات طولانی مدتی را نداشته است. این در حالی است که مدیران شهری نیز به توسعه پایدار و تسلیم معماری در برابر محیط زیست چندان خوشبینانه نگاه نمی کنند به گونه ای که محمدهادی حیدرزاده مشاور شهردار تهران در امور محیط زیست در این باره گفته است: «مشکل تهران برای توسعه پایدار یکی دو تا نیست.
حتی در جانمایی این شهر که کانون توسعه شده، بررسی های درست و دقیقی صورت نگرفته و وقتی چنین اتفاقی از ریشه افتاده، توسعه پایدار صرفاً می تواند یک حرف باشد. چون با توجه به وضعیت فعلی که باغ ها و بسیاری از عوامل طبیعی از بین رفته اند، برنامه ریزی برای توسعه پایدار از جنبه اکولوژیک تقریباً محال خواهد بود.» بنابراین بیجا نیست که این مقام مسوول بگوید: «در مورد شاخص های توسعه پایدار در تهران شاخص های پایینی داریم!» دکتر بحرینی نیز در کتابی که به بررسی توسعه پایدار پرداخته، آورده است: «به جرات می توان گفت تغییر وضعیت کنونی شهرها (از ناپایداری) و هدایت آن در جهت پایداری، مستلزم یک تحول در تفکر یا یک تغییر بنیادی در نحوه فکر و عمل ماست، لیکن کمتر کسی پا را از این فراتر گذاشته، خصوصیات و راه های عملی چنین تحولی را بیان کرده است.»

اصول معماری سبز
 

به تازگی بعضی از بام خانه ها را با انواع درختچه ها و گل ها می آرایند و آن را حرکتی در جهت معماری سبز می دانند. این برداشت غلط از معماری محیط زیستی شاید بیشتر نگاه ساده دلانه به چنین موضوع بااهمیتی باشد. گو اینکه در حال حاضر دسته ای از شرکت های خدماتی از قبل تبلیغات خود برای سبز کردن بام خانه ها به نام «معماری سبز» درآمد قابل توجهی دارند! ضعف اطلاعات در این حوزه باعث شده بسیاری از بناهای عمومی و شهری یا آسمانخراش های تاثیرگذار نیز دست به دامن چنین ظواهری شوند و حضور خود را در شهر به گونه ای که نیستند، توجیه کنند! این در حالی است که تهران از نظرگاه محیط زیستی با بحران جدی روبه روست و علاوه بر آلودگی هوا و ترافیک منابع حیاتی اش نیز در معرض خطر قرار گرفته است. تاکنون اصولی برای معماری سبز نوشته نشده، اما نگاهی به بعضی از پروژه های انجام شده در این حوزه حکایت از آن دارد که مهم ترین اصل این معماری، حفاظت از انرژی است. حفاظت از انرژی باید با دو مولفه انجام شود.
به گونه ای که هم کاهش مصرف سوخت در سازه را پوشش دهد و هم کاهش مصرف انرژی در ساخت بنا را. به همین دلیل است که معماران این عرصه به استفاده از مصالح اقلیمی روی می آورند و در بناهای خود از مصالح بوم آورد و منابع انرژی محلی بهره می گیرند و این دومین اصل معماری سبز است. در اصل سوم که به «کاهش استفاده از منابع جدید» شهرت یافته، معماران می کوشند ساختمانی طراحی کنند که استفاده از منابع و مصالح جدید را به حداقل رسانده و در پایان عمر مفید خود، منبعی برای ایجاد سازه های دیگر به حساب آید. این استفاده مجدد می تواند در مسیر استفاده از مصالح بازیافت شده یا فضاهای بازیافت شده شکل بگیرد، اما باید به یاد داشت که بازیافت ساختمان ها و عناصر درون آنها بخشی از تاریخ و پیشینه معماری است.
معماری مدرن با احترامی که برای کاربران قائل شد، ساختمان را در ساختار شهرها به جایگاهی رساند که تمام اصول شهری بر پایه آنها تعریف می شد. اما معماری سبز با شورش علیه این نوع نگاه به تمامی استفاده کنندگان ساختمان احترام می گذارد.
به نظر می رسد اصل احترام به کاربران، ارتباط اندکی با آلودگی ناشی از تغییرات اقلیم جهان و تخریب لایه ازن داشته باشد اما فرآیند سبز از معماری که شامل احترام برای تمامی منابع مشترک در ساخت یک ساختمان کامل هستند، انسان را از این مجموعه خارج نمی کند. گام بعدی معماری سبز قطعاً احترام به سایت است. گلن مورکات معمار استرالیایی می گوید ساختمان باید زمین را به گونه ای آرام و سبک لمس کند. این گفته یک ویژگی از تعامل میان ساختمان و سایت آن را در خود دارد که برای فرآیند سبز امری ضروری بوده و البته دارای ویژگی های گسترده تری نیز هست. ساختمانی که انرژی را حریصانه مصرف می کند، آلودگی تولید می کند و با مصرف کنندگان و کاربران خویش بیگانه است در نتیجه هرگز زمین را به گونه ای آرام و سبک لمس نخواهد کرد.

پوست اندازی شهر
 

بر اساس تازه ترین آمارها ۹۸ درصد از ساختمان های تهران کوتاه و کمتر از ۹ طبقه هستند و این موضوع نشان می دهد که پایتخت آماده یک پوست اندازی ساختمانی به منظور افزایش توان سکونتگاهی است. بنابراین می توان از این فرصت برای افزایش تعامل معماری و شهر با محیط زیست بهره دوچندان برد. در این راه ابتدا باید دست به دامان معمارانی شد که در پروژه های ساختمانی خود اصول ساده اما حیاتی معماری سبز را رعایت کنند و در نهایت با ایجاد بلوک بندی های شهری، مناطق شهری محیط زیستی فراهم کرده که در طولانی مدت به ایجاد یک شهر محیط زیستی می انجامند. اولین قدم ها در این راه سخت خواهند بود چرا که سلیقه معماری کشور در طول این سال ها با بی انضباطی ها و کپی کاری های سهل انگارانه همراه بوده و ایجاد تعهد در بدنه ساخت و ساز کشور کار مشکلی است.
منبع: تبيان زنجان
ارسال توسط کاربر محترم سایت : msjmsj77