اختلال بيش فعالي چيست؟
ADHD يا اختلال بيش فعالي و فقدان توجه، يک اختلال رفتاري شايع است که حدود 8 - 10 درصد کودکان را مبتلا مي کند. احتمال تشخيص اين اختلال در پسران سه برابر دختران است ولي علت اين تفاوت هنوز مشخص نشده است. کودکان بيش فعال بدون فکر کردن عمل مي کنند، بيش از اندازه فعالند و در تمرکز کردن مشکل دارند، غالباً متوجه هستند که والدين چه انتظاري از آنان دارند، اما برآورده ساختن اين انتظار براي آنان مشکل است. چون نمي توانند آرام بنشيند، دقت کنند يا به جزييات توجه کنند. البته بيشتر بچه ها در سنين خرد سالي خصوصاً اگر مضطرب يا هيجان زده باشند، چنين رفتارهايي مي کنند، اما در کودکان بيش فعال اين علايم مدت زمان طولاني وجود دارند و در شرايط و محيط هاي مختلف روي مي دهند. اين اختلال به عملکرد خانوادگي، اجتماعي و تحصيلي کودک آسيب مي رساند. با درمان مناسب، کودکان مي توانند بياموزند که چگونه با اين مشکل کنار بيايند و علايم خود را کنترل کنند.
* مشکل در ادامه دادن توجه و دقت طي فعاليت ها
* مشکل آشکار در گوش دادن
* اجتناب در پيروي از دستورات
* بي نظمي
* اجتناب از کارهاي که به تلاش ذهني و تفکر نياز دارد.
* گم کردن اسباب بازي ها، کتاب و وسايل
* واکنش بيش از حد به محرک ها
* فراموشي در فعاليت هاي روزانه
* مشکل در حفظ حالت نشسته
* دويدن بيش از حد يا بالا و پايين پريدن
* ناتواني از بازي کردن در سکوت
* به نظر مي رسد که هميشه در حرکت و آماده رفتن هستند.
* زياد صحبت کردن که سوال تمام شود، پاسخ مي دهند.
* منتظر ايستادن و در صف ايستادن براي شان سخت است.
* حرف ديگران را قطع مي کنند و فضولانه وارد بحث ديگران مي شوند.
1- کودک رفتارها و علايم گفته شده را قبل از 7 سالگي نشان دهد.
2- اين رفتار در مقايسه با کودکان همسن و سال آنان شديدتر باشند.
3- علايم حداقل بايد 6 ماه ادامه داشته باشند.
4- اين علايم روي حداقل دو زمينه زندگي کودک مانند مدرسه، خانه، پرستار کودک، دوستان و... تاثير منفي داشته باشند.
علايم نبايد در اثر فشار رواني و استرس ايجاد شده باشد. کودکاني که طلاق، جدايي، بيماري، تغيير مدرسه يا تغيير ناگهاني در زندگي را تجربه مي کنند، ممکن است بي توجه يا فراموشکار شوند. براي تشخيص اختلال بايد اين عوامل در نظر گرفته شود. همچنين زمان شروع علايم، درست بعد از اين وقايع، در تشخيص درست، کمک کننده است. سابقه پزشکي کودک و خانواده بسيار مهم است زيرا تحقيقات نشان داده بيش فعالي زمينه ژنتيکي داشته و اغلب سابقه خانوادگي در آن ديده مي شود. معاينه فيزيکي بايد انجام شود و شنوايي، بينايي و ساير توانايي ها بررسي شوند. برخي از بيماري هاي ديگر مانند استرس، افسردگي و اضطراب مي توانند مي توانند مانند بيش فعالي تظاهر کنند.
عوامل مستعدکننده براي ابتلا کدامند؟
مطالعات اخير نشان دهنده اين است که مصرف سيگار در دوران بارداري با ايجاد بيش فعالي در کودک مرتبط است. ساير عوامل خطر براي ايجاد اين اختلال شامل تولد پيش از موعد، نوزاد با وزن بسيار کم و آسيب هاي مغزي حين تولد هستند. ممکن است تماشاي بيش از حد تلويزيون در سنين کم موجب کم توجهي کودک شود. به گفته پزشکان، کودکان زير دوسال نبايد تلويزيون نگاه کنند يا به بازي هاي ويديويي و کامپيوتري بپردازند. در کوکان دو ساله و بالاتر نيز بايد زمان اين فعاليت 1-2 ساعت و محدود به برنامه مناسب سن آنان باشد.
داروها مي توانند اثرات متفاوتي روي کودکان داشته باشند. ممکن است کودکي به يک نوع درمان پاسخ دهد، اما در مورد کودکي ديگر اثر بخش نباشد. پس از مشخص شدن درمان صحيح ممکن است پزشک درمان هاي متفاوتي را ارائه دهد. خصوصاً اگر بيش فعالي با ساير اختلالات همراه باشد.
محيط خانه و مدرسه کودک سازماندهي و منظم شود.
دستوارت و فرامين، واضح به کودک داده شود.
سيستم مناسبي براي تعيين جايزه جهت مقابل رفتار خوب و پيامد منفي در مقابل رفتار نامناسب طراحي شود.
از انظباط به صورت موثري بهره بگيريد. در برابر يک رفتار نامناسب، به جاي فرياد زدن يا تنبيه بدني، يکي از امتيازات او را لغو کنيد. در مورد کودکان کوچک تر مي توان به سادگي آنان را تا موقعي که رفتار بهتري نشان دهند ناديده گرفت. کمک کنيد تا ذوق و استعداد کودک شکوفا شود. تمام کودکان نياز دارند که موفقيت را تجربه کنند و احساس خوبي نسبت به خود پيدا کنند. توجه کنيد که کودک شما چه کاري را خوب انجام مي دهد. ممکن است اين کار در زمينه مهارت هاي اجتماعي و نيز اعتماد به نفس کودک را افزايش دهد.
تحقيقات نشان مي دهند که اين روش ها موثر نيستند. بسياري از اين روشها به دقت بررسي نشده و حتي برخي از آنها هرگز بررسي نشده اند. والدين بايد در مورد روش هاي درماني که ادعا مي کنند درمان قطعي بيش فعالي هستند، آگاه باشند. اگر والدين مي خواهند روش هاي جديدي به کار ببرند، قبل از استفاده از آنها بايد با پزشک مشورت کنند.
علاوه بر سيستم جايزه براي رفتار خوب به منظور اداره کودک بيش فعال در کلاس درس، اين موارد را توصيه مي کنيم:
اطراف نيمکتي که کودک مي نشيند، عواملي که موجب حواس پرتي او مي شوند را کاهش دهيد، مثلاً به جاي اين که نزديک پنجره بنشيند، جاي او نزديک به معلم باشد. براي مرتبط شدن والدين با معلم از اين روش استفاده کنيد که معلم در دفتر تکاليف کودک، سير پيشرفت او را بنويسد و والدين نيز انجام شدن تکاليف در موعد مقرر را بررسي و ثبت کنند. تکاليف را تقسيم کنيد. دستورات و تکاليف بايد مختصر و واضح باشند. تکاليف زياد را به بخش هاي کوچک تر تقسيم کنيد تا بهتر بتوان آنها را کنترل کرد. به کودک دلگرمي و انگيزه بدهيد و او را براي کارهاي درست تشويق کنيد. از معلم بخواهيد به جاي اين کودک را براي رفتارهاي بدش مورد نکوهش قرار دهد و سرزنش کند، اگر کودک حالت نشسته را حفظ کرد، داد نکشيد يا توانست براي نوبتش منتظر بماند، او را تشويق کند. تکنيک ها و مهارت هاي مطالعه را به کودک بياموزيد. خط کشيدن زير مطالب، توجه کردن و خواندن با صداي بلند؛ به حفظ تمرکز و نگهداري بهتر اطلاعات در ذهن کودک کمک مي کند. بر رفتن تا خود مدرسه و بازگشت از آن به خانه، با کتاب ها و وسايل درست و مورد نياز نظارت داشته باشيد. مي توانيد کودک خود را با يک دوست مناسب که بتواند او را در اين امر کمک کند همراه بسازيد.
منبع:کوچه ما شماره 7.
علايم بيش فعالي کدامند؟
1- علايم بيش فعالي در نوع بي توجه:
* مشکل در ادامه دادن توجه و دقت طي فعاليت ها
* مشکل آشکار در گوش دادن
* اجتناب در پيروي از دستورات
* بي نظمي
* اجتناب از کارهاي که به تلاش ذهني و تفکر نياز دارد.
* گم کردن اسباب بازي ها، کتاب و وسايل
* واکنش بيش از حد به محرک ها
* فراموشي در فعاليت هاي روزانه
2- علايم بيش فعالي در نوع برانگيخته:
* مشکل در حفظ حالت نشسته
* دويدن بيش از حد يا بالا و پايين پريدن
* ناتواني از بازي کردن در سکوت
* به نظر مي رسد که هميشه در حرکت و آماده رفتن هستند.
* زياد صحبت کردن که سوال تمام شود، پاسخ مي دهند.
* منتظر ايستادن و در صف ايستادن براي شان سخت است.
* حرف ديگران را قطع مي کنند و فضولانه وارد بحث ديگران مي شوند.
3- نوع سوم بيش فعالي که شايع تر نيز هست شامل ترکيبي از علايم بيش فعالي نوع اول و دوم است.
بيش فعالي چگونه تشخيص داده مي شود؟
1- کودک رفتارها و علايم گفته شده را قبل از 7 سالگي نشان دهد.
2- اين رفتار در مقايسه با کودکان همسن و سال آنان شديدتر باشند.
3- علايم حداقل بايد 6 ماه ادامه داشته باشند.
4- اين علايم روي حداقل دو زمينه زندگي کودک مانند مدرسه، خانه، پرستار کودک، دوستان و... تاثير منفي داشته باشند.
علايم نبايد در اثر فشار رواني و استرس ايجاد شده باشد. کودکاني که طلاق، جدايي، بيماري، تغيير مدرسه يا تغيير ناگهاني در زندگي را تجربه مي کنند، ممکن است بي توجه يا فراموشکار شوند. براي تشخيص اختلال بايد اين عوامل در نظر گرفته شود. همچنين زمان شروع علايم، درست بعد از اين وقايع، در تشخيص درست، کمک کننده است. سابقه پزشکي کودک و خانواده بسيار مهم است زيرا تحقيقات نشان داده بيش فعالي زمينه ژنتيکي داشته و اغلب سابقه خانوادگي در آن ديده مي شود. معاينه فيزيکي بايد انجام شود و شنوايي، بينايي و ساير توانايي ها بررسي شوند. برخي از بيماري هاي ديگر مانند استرس، افسردگي و اضطراب مي توانند مي توانند مانند بيش فعالي تظاهر کنند.
علت ايجاد بيش فعالي چيست؟
عوامل مستعدکننده براي ابتلا کدامند؟
مطالعات اخير نشان دهنده اين است که مصرف سيگار در دوران بارداري با ايجاد بيش فعالي در کودک مرتبط است. ساير عوامل خطر براي ايجاد اين اختلال شامل تولد پيش از موعد، نوزاد با وزن بسيار کم و آسيب هاي مغزي حين تولد هستند. ممکن است تماشاي بيش از حد تلويزيون در سنين کم موجب کم توجهي کودک شود. به گفته پزشکان، کودکان زير دوسال نبايد تلويزيون نگاه کنند يا به بازي هاي ويديويي و کامپيوتري بپردازند. در کوکان دو ساله و بالاتر نيز بايد زمان اين فعاليت 1-2 ساعت و محدود به برنامه مناسب سن آنان باشد.
برخي مشکلات مربوط به بيش فعالي کدامند؟
اختلال ضديت و اختلال هدايتي:
اختلال خلق:
اختلال اضطرابي:
ناتواني در آموختن:
بيش فعالي چگونه درمان مي شود؟
داروهاي محرک:
داروهاي غيرمحرک:
ضد افسردگي ها:
داروها مي توانند اثرات متفاوتي روي کودکان داشته باشند. ممکن است کودکي به يک نوع درمان پاسخ دهد، اما در مورد کودکي ديگر اثر بخش نباشد. پس از مشخص شدن درمان صحيح ممکن است پزشک درمان هاي متفاوتي را ارائه دهد. خصوصاً اگر بيش فعالي با ساير اختلالات همراه باشد.
رفتار درماني
محيط خانه و مدرسه کودک سازماندهي و منظم شود.
دستوارت و فرامين، واضح به کودک داده شود.
سيستم مناسبي براي تعيين جايزه جهت مقابل رفتار خوب و پيامد منفي در مقابل رفتار نامناسب طراحي شود.
در اينجا چند روش رفتار درماني را بيان مي کنيم:
از انظباط به صورت موثري بهره بگيريد. در برابر يک رفتار نامناسب، به جاي فرياد زدن يا تنبيه بدني، يکي از امتيازات او را لغو کنيد. در مورد کودکان کوچک تر مي توان به سادگي آنان را تا موقعي که رفتار بهتري نشان دهند ناديده گرفت. کمک کنيد تا ذوق و استعداد کودک شکوفا شود. تمام کودکان نياز دارند که موفقيت را تجربه کنند و احساس خوبي نسبت به خود پيدا کنند. توجه کنيد که کودک شما چه کاري را خوب انجام مي دهد. ممکن است اين کار در زمينه مهارت هاي اجتماعي و نيز اعتماد به نفس کودک را افزايش دهد.
درمان هاي مکمل:
تحقيقات نشان مي دهند که اين روش ها موثر نيستند. بسياري از اين روشها به دقت بررسي نشده و حتي برخي از آنها هرگز بررسي نشده اند. والدين بايد در مورد روش هاي درماني که ادعا مي کنند درمان قطعي بيش فعالي هستند، آگاه باشند. اگر والدين مي خواهند روش هاي جديدي به کار ببرند، قبل از استفاده از آنها بايد با پزشک مشورت کنند.
بيش فعالي در مدرسه:
علاوه بر سيستم جايزه براي رفتار خوب به منظور اداره کودک بيش فعال در کلاس درس، اين موارد را توصيه مي کنيم:
اطراف نيمکتي که کودک مي نشيند، عواملي که موجب حواس پرتي او مي شوند را کاهش دهيد، مثلاً به جاي اين که نزديک پنجره بنشيند، جاي او نزديک به معلم باشد. براي مرتبط شدن والدين با معلم از اين روش استفاده کنيد که معلم در دفتر تکاليف کودک، سير پيشرفت او را بنويسد و والدين نيز انجام شدن تکاليف در موعد مقرر را بررسي و ثبت کنند. تکاليف را تقسيم کنيد. دستورات و تکاليف بايد مختصر و واضح باشند. تکاليف زياد را به بخش هاي کوچک تر تقسيم کنيد تا بهتر بتوان آنها را کنترل کرد. به کودک دلگرمي و انگيزه بدهيد و او را براي کارهاي درست تشويق کنيد. از معلم بخواهيد به جاي اين کودک را براي رفتارهاي بدش مورد نکوهش قرار دهد و سرزنش کند، اگر کودک حالت نشسته را حفظ کرد، داد نکشيد يا توانست براي نوبتش منتظر بماند، او را تشويق کند. تکنيک ها و مهارت هاي مطالعه را به کودک بياموزيد. خط کشيدن زير مطالب، توجه کردن و خواندن با صداي بلند؛ به حفظ تمرکز و نگهداري بهتر اطلاعات در ذهن کودک کمک مي کند. بر رفتن تا خود مدرسه و بازگشت از آن به خانه، با کتاب ها و وسايل درست و مورد نياز نظارت داشته باشيد. مي توانيد کودک خود را با يک دوست مناسب که بتواند او را در اين امر کمک کند همراه بسازيد.
منبع:کوچه ما شماره 7.
/ج
