اتوبان کلمات

ويژگي هايي که ترانه هاي رپ براي جذب مخاطب استفاده مي کنند از نگاه دکتر افشين يداللهي
 

حرف هاي اجتماعي
 

در ترانه هاي رپ معمولا از مسائل اجتماعي روز صحبت مي شود. نمونه استفاده از اين ويژگي ترانه «اختلاف» است. البته يک جاهايي اين ترانه به سمت شعار پيش مي رود. معمولا رپرها خودشان با شعار موافق نيستند. شعار دادن از تاثيرگذاري کار مي کاهد. رپرها شعارهايي را که ما خودمان در زندگي شخصي مي دهيم مورد هجمه قرار مي دهند. «اختلاف طبقاتي اينجا بي داد مي کند» کارکرد اين متن اين بوده است که اختلاف طبقاتي را که همه ما با کلياتش آشنا هستيم، با معرفي جزئيات ملموس و باور کردني بسازد و تبعات آن را ياد آور شود. در اين شعر سهل انگاري هايي مي کنيم که وزن و قافيه جور در بيايند. اگر ما معتقديم که رپ از زبان محاوره تغذيه مي شود، نبايد از ساختارهاي زبان محاوره در اين نوع موسيقي غافل شويم. اگر چه بعضي از جابه جايي ها زياد توي ذوق نمي زنند و مفهوم را خدشه دار نمي کنند اما با خود دستگاه رپ در تعارض هستند.

اصطلاحات جديد و طنز
 

اصلاحات و کلمات جديد، جزء جدانشدني بيشتر ترانه هاي رپ هستند، مثل ترانه «پارميدا». ويژگي اين ترانه استفاده از کلمه هاي جديدي است که مربوط به همين سال هاي اخير هستند مثل قافيه ساختن از بلوتوث، لوس و... يا مثل بيت: «تو سرما هم بي کاپشني - تو مانکن بي ساکشني» که يک نقد همراه با طنز وجود دارد. اگر دقت کنيم مي بينيم اين بيت به کدهايي اشاره دارد که در جامعه امروزي ما بين مردم رد و بدل مي شوند. با شنيدن همين کلمه ها فکر مخاطب به سمت رواج ساکشن ها و عمل هاي زيبايي مي رود که براي مانکن شدن به سراغشان مي رويم که تبعات مالي و جاني هم دارند.

با کلاس بازي
 

استفاده از واژگاني که مربوط به زندگي هاي مرفه و سرخوش است، با وضع مالي اوليه بيشتر خوانده هاي رپ تناسبي ندارد. چرا به دنبال موضوعات گران قيمتي مثل لباس هاي مارک و ماشين هاي خفن مي روند؟ براي معرفي خود به گروه هاي مختلف و نشان دادن خط مشي فکري که باعث جذب مخاطب مي شود. استفاده از اين کلمات، به جذب طبقات مرفه کمک بسياري مي کند. با استفاده از واژه هايي که مربوط به فرهنگ طبقات مرفه اجتماع است آنها را با خود همراه مي کنند و از اين طريق مي توانند به مهماني هاي آنها راه پيدا کنند و به امرار معاش از طريق مجلس آرايي بپردازند. ضمن اينکه احساس ضعف در مقابل اين طبقات مرفه و نياز به فخرفروشي، آنها را به اين نوع شعرخواني و غلو کردن در جنبه هاي مالي زندگي خود تشويق مي کند تا به نوعي ناکامي هاي اقتصادي خود را با آن پوشش دهند.

بي پروايي
 

بعضي ترانه هاي رپ مثل ديس بک حرف خاصي را نمي زنند. صرفا نوعي کل کل بين دو گروه رپ را بيان مي کند که مي خواهند با به رخ کشيدن بي پروايي خود در به کار بردن الفاظ و توصيف فضاهاي تا حدي جنايي، خودشان را در جايگاه قدرت و تسلط جلوه دهند. نکته جالب توجه قافيه هاي اين شعر است که حوزه گسترده اي را شامل مي شود. ساختن تصاوير با استفاده از اشاره ها و توصيفات هم از ديگر ويژگي هاي اين شعر است. مثلا خط آخر که مي گويد: «دست خالي نيا طرف ما چون، پيرن سفيدت ميشه پرچم ژاپن.» اين نکته را هم بايد توضيح بدهم که هيچ کلمه اي نيست که در شعر رپ نشود از آن استفاده کرد. کلمه هاي معمولي ادبيات عاميانه با ساختار واقعي خودشان استفاده مي شوند و کلمه هاي سنگين هم در جايگاه هاي تمسخرآميز و فکاهي به هجو کشيده مي شوند. در بعضي ترانه ها هم اطلاعات خاصي به مخاطب داده نمي شود و فقط از چيده شدن تعداد زيادي کلمه قافيه مي سازند.

هدف دهي
 

به تجربه ثابت شده است که يک سري از عناصر فرهنگي را نمي توان از مردم گرفت که موسيقي و شعر هم از آن جمله اند. اگر هم بخواهيم به سليقه مخاطبان سمت و سويي بدهيم بايد از طريق مديريتي وارد شويم. هر چند که مديريت هم بيشتر بايد در جهت حمايت از آثار و شکل دادن به آنها باشد. اگر نه موسيقي و شعرهاي هر چند سطحي، چيزهايي هستند که از درون بخشي از جامعه مي جوشند. براي ما امکان پذير نيست که بخواهيم اين جوشش را از آنها بگيريم.

ناماندگاري
 

اين نوع موسيقي يک سري از مسائل را خيلي رک و بدون پرده پوشي با نگاهي نقادانه مطرح مي کند. حالت طنزي دارد که به موضوعات جدي و مبتلا به واقعي نسل جوان حمله مي کند. درست است که اين بيت هاي رپ بناي ماندگاري ندارد يعني مي آيند که مدتي حرف خودشان را بزنند و بعد هم جايشان را به بيت معروف بعدي بدهند. ولي وقتي کسي به فکر استفاده از اين ظرفيت نيست، اتفاقات نامناسبي مي افتد. به نظر من، اين نوع شعر و موسيقي نتيجه فضا و روحيات پنهاني جامعه است که کم تعداد هم نيست. منظورم از تعداد زياد هم صنف توليدکنندگان اين نوع موسيقي است که در قياس با توليدکنندگان ديگر انواع موسيقي فاصله قابل توجهي دارد. ديگر نمي توان جلوي اين موجي را که شروع شده گرفت. گسترش وسايل ارتباطي از يک سو اين امکان را به آدم مي دهد که با چند کليک ساده به انواع بيت هاي رپ فارسي دسترسي داشته باشد و از سوي ديگر سادگي و کم هزينه بودن توليد اين ترک ها به پيشروي سريع اين موج کمک شاياني کرده اند. پس بايد از اين ظرف استفاده درست کرد.
منبع: همشهري جوان شماره 303