ذات الکرسي چه بوده است؟

درداستان هاي بريتانيايي آمده که ظهور ستاره اي در ظهر روز 29 مِه سال 1630 زينت بخش تولد چارلز دوم، پادشاه انگلستان، بوده است.برخي مورخان تصور کرده اند که اين «ستاره»ممکن است دنباله داري درخشان يا نمايي نامعمول از زهره بوده باشد.به تازگي اخترشناس انگليسي، مارتين لان، و مورخ آمريکايي، لي لا را که کوتسي، به اين نتيجه رسيده اند که مردم در آن روزنمايي از ابرنواختري را ديده اند که در فاصله ي 11 هزار سال نوري از زمين رخ داده بوده است.
ذات الکرسي A، که اخترشناسان راديويي آن را در سال 1947/1326 کشف کرده اند، ابري درخشان و منبسط شونده از گاز وغبار به قطر حدود 10 سال نوري است.اخترشناسان باعقب گرداندن آهنگ انبساط اين ابر تخمين زده اند که فوران هاي اين انفجار بايد در سال 1667 ميلادي به زمين رسيده باشد.اما آيا ممکن است اين رويداد 37 سال زودتر رخ داده باشد؟
کار لان و راکوتسي تکيه بر آثار شاعران و مورخان قرن هفدهم داشته است که به ظهور جرمي درخشان در آسمان روز تولد پادشاه اشاره کرده اند.
راکوتسي درسخنراني خود در همايش انجمن نجوم آمريکا دربوستون به شعري اشاره کرد که در آن آمده :«ذات الکرسي داراي جرم آسماني جديدي شده است.»
راکوتسي توضيحات ديگربراي اين «ستاره ي ظهر گاهي»را رد مي کند و براين باور است که جرم رصد شده پُرنورتر از آن بوده که سياره ي زهره باشد و نيز هيچ مدرکي نداريم که دنباله دار خورشيد خراش بسيار پُرنوري در سال 1630 ميلادي در آسمان زمين ظهور کرده باشد.
اما چارلز دوم درزماني حکومت مي کرد که سلطنت درمقابل مجلس مي ايستاد و اغلب مأموريت مورخان اين بود که تصويري بسيار دوست داشتني و دلپسند از خانواده ي سلطنتي ارايه کنند.بنابراين ، آيا بايد حرف اين مورخان را درباره ي روز تولد پادشاه باور کنيم؟ راکوتسي مي گويد اين مورخان در ثبت ديگر پديده هاي نجومي بسيار دقيق عمل کرده اند؛ مانند ظهور دنباله داري در سال 1618 و کسوفي در سال 1630 ميلادي، با اين حال، او در تلاش است تا به دست نوشته هاي شخصي، نامه ها، و خاطرات اين افراد هم دست پيدا کند تا شايد نکته اي بيابد.
راکوتسي و لان نوعي ارتباط معنايي هم پيدا کرده اند.بررسي هاي آن ها نشان مي دهد که در برخي منابع به اين جرم با عنوان «گيسوي جاري»اشاره شده است.با توجه به اين که واژه ي دنباله دار درزبان انگليسي (comet)از واژه ي کومت يوناني، به معناي گيسوي بلند، گرفته شده شايد بتوان گفت که جرم رصدشده در سال 1630 درواقع دنباله داري ثبت نشده بوده است.
متأسفانه، هيچ مدرک علمي از وقوع ابرنواختر در دست نداريم؛ به جز ستاره اي ازقدر 6 در ذات الکرسي که اخترشناس انگليسي، جان فلامستيد، در سال 1680 آن را ثبت کرده است.اما مختصات اين ستاره بر نقشه هاي او تقريبا 10 درجه با «ستاره ي موردنظر»اختلاف دارد؛ که همين جا براي شک باقي مي گذارد.
به گفته گيزلا در شهوف (فيزيکداني از دانشگاه کانزاس)، شايد رويدادهايي در لايه هاي بالايي جوّ زمين داستان را طور ديگري بازگو کنند.تابش پرانرژي از ابرنواختر ذات الکرسي ممکن است جو را بر فراز قطب هاي زمين يونيزه کرده و موجب شکل گيري نيترات هايي شده باشد که در يخ هاي قطبي رسوب کرده باشند.از رسوب نيترات در هسته هاي يخي قطب جنوب زمين پيش ازاين هم براي تاريخ يابي ابرنواخترهاي سال هاي 1572 و 1604 استفاده شده است.در شهوف همچنين شواهدي از اين دو ابرنواختر را در يخ هايي در گرين لند يافته است که 430 سال از تاريخ زمين را در برمي گيرد.
جالب است که در اين يخ هاي گرين لند ردّي از نيترات مربوط به سال 1667 ميلادي هم ديده مي شود که در شهوف در مقاله اي در سال 1383 آن را به ابرنواختر ذات الکرسي نسبت داده است.
اما اعلام نتايج اخير مارتين لان موجب ترغيب در شهوف شده است تا به جست وجوي علايم نيترات مربوط به سال 1630 بپردازد.متأسفانه او چيزي نيافت.البته او در سخنراني خود، درست بعد از سخنراني راکوتسي، گفت :«يک هسته ي يخي هرگز کافي نيست تا نتيجه ي قطعي بگيريم.بايد يکي ديگر هم داشته باشيم.»
منبع:ماهنامه نجوم شماره 207