مفهوم شناسی جوان
در اصطلاح جامعه شناختی به گروه سنی ۱۸–۲۴ ساله جوان گفته می شود. در این زمان تغییرات جسمانی پایان می پذیرد و رفتار های هنجاری و اجتماعی فرد شکل می‌گیرد این مرحله از زندگی با وقایع هنجاری مانند ازدواج، اشتغال و فرزند آوری تعریف می شود برخی گفته اند جوانی از منظر روان شناسی مرحله ای است که انسان در پی شکل گرفتن شخصیتش در برابر اجتماع، احساس مسئولیت می کند و این دوره از سیزد ه‌سالگی آغاز می شود و تا ۲۵سالگی ادامه می یابد قرآن نیز جوانی را مقطعی از دوران زندگی می داند که انسان در آن پس از ضعف و ناتوانی دوران کودکی و نوجوانی، به توانایی می رسد آیات الهی جوانی را دوره ای معرفی می کنند که در آن، انسان علاوه بر توانایی جسمانی به تکامل عقلانی رسیده استدر آغاز دوران جوانی عدم اطمینان نسبت به نقش خود، فرد را زودرنج، دو دل و بی ثبات می سازد و به سرعت جنبه انفعالی و عاطفی شخصیت او گسترش می یابد
او در پی کشف هویت و بازسازی کل شخصیت خود است حتی مخالفت با والدین و عصیان در برابر اندیشه و دخالت های دیگران، برای تثبیت هویت و جدا کردن خویش از سایرین است دوران جوانی فصل الگوگیری و قهرمان پرستی است در این زمان شخص در پی یافتن الگوی مورد پسندش و مقایسه خود با اوست و می خواهد خود را به شکل الگوی مورد نظرش درآورد جوان اگر این دوره را به خوبی و با رشد شخصیت پشت سر گذارد، دارای ویژگی هایی از قبیل احساس اطمینان و استقلال و امید، و مسئولیت پذیر و دوستدار فضایل می گردد و در صورتی که به نیازها و انتظار های جوان پاسخ مناسب داده نشود، دچار بحران هویت خواهد شد.
مفهوم جوان در آیات و روایات
در قرآن کریم به مسئله جوان توجه شده است. بیان پند های لقمان به فرزندش یکی از این نمونه هاست در قرآن، جوان عدالت طلب و حامی مظلومان است؛ برای نمونه حضرت موسی (علیه السلام) جوانی با این ویژگی ها معرفی شده است و اصحاب کهف جوانانی شمرده شده اند که به پروردگارشان ایمان آوردند و حق طلب بودند که در برخی روایات به جوانمردی آنان در ایمان آوردن اشاره شده است در جای دیگر اسماعیل (علیه السلام) جوانی معرفی می شود که در اطاعت امر خدا حاضر است جان خود را فدا کند و از جوانی به نام ابراهیم (علیه السلام) نام برده می شود که از مخالفت با بت ها سخن می گویددر روایات دوره جوانی بهترین زمان برای کسب معارف اخلاقی و معنوی است. خداوند به عبادت پیشه بودن جوانان نزد فرشتگان افتخار می کند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) خاطرنشان می کند انسانی که جوانی اش را در عبادت و بندگی خدا سپری کند، در پیری به وی دانش و حکمت داده می شود در برخی روایات آمده است جوان، دارای قلبی پاک و زلال است که با شتاب بیشتری به امور خیر رو می آورد و همانند زمین کشت نشده ای است که هرچه در آن کاشته شود می پذیرد.
در آموزه‌های تربیتی اسلام بر احترام و رسیدگی به جوان با توجه به ویژگی ها، درک ها و نیاز های آنان تأکید شده است زندگی پیشوایان دین اسلام شاهد رفتار و برخورد های شایسته و سازنده با جوانان است رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در موارد متعددی مشاغل مهم را به جوانان می سپرد؛ ازجمله می توان به انتخاب مصعب بن عمیر برای سامان دادن به اوضاع مدینه و انتخاب اسامة بن زید به فرماندهی لشکر برای مقابله با روم و عتاب بن اسید به عنوان والی مکه اشاره کرد.
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) برتری جوانان پاک سیرت را که در بهار جوانی، گوش به فرمان الهی اند، بر پیران عابد، همانند برتری پیامبران بر سایر افراد دانسته و برترین جوانان را کسانی معرفی کرده است که در کارآزمودگی و احتیاط و هوشمندی همانند پیران باشند همچنین پیامبر (صلی الله علیه و آله) می فرمود آموزش در این دوران همانند حکاکی نقش بر روی سنگ است که باقی خواهد ماند.
جوانان در دوران پهلوی
امام‌خمینی از آغاز مبارزه با رژیم پهلوی به دسیسه های استعمار در انحراف جوانان اشاره داشت و همواره نقشه های شوم آنان را در ترویج مراکز فساد و فحشا برملا و اهداف پنهان این جریان را بازگو می‌کرد ایشان بر این نکته تأکید داشت که پهلوی ها به اسم آزادی و تمدن و پیشرفت، تنها به دنبال آزادی غربی و آزادی استعماری به معنای فساد و فحشا بودند که در حقیقت خود سلب آزادی از انسان و موجب عقب ماندگی جوانان و کشور بود؛ زیرا جوانان ذخیره های انسانی هر مملکت اند امام خمینی نابودی نیروی علمی و انسانی کشور، فلج‌کردن افکار جوانان، ایجاد بی خبری و بی‌تفاوتی، بدبینی به افکار خودی و مملکت خویش، جدایی از مذهب و روحانیت و کوچک جلوه دادن اسلام و روحانیت نزد جوانان را نتیجه اجرای سیاست های غلط رژیم پهلوی می دانست. همچنین ایشان از برخورد خشن و سرشار از آزار و اذیت و شکنجه رژیم پهلوی با جوانان متدین و آگاه حوزه و دانشگاه یاد می کرد.نقش جوانان در انقلاب اسلامی
جوانان در طول نهضت اسلامی همواره یکی از ارکان مهم حرکت انقلاب به سرمنزل مقصود بودند. هرچند برنامه اساسی رژیم پهلوی این بود که فرصت فکرکردن را از آنان بگیرند نهضت امام‌خمینی موجب آگاهی و بیداری جوانان شد و هویت واقعی و اسلامی آنان را بازگرداند و از حالت خودباختگی خارج کرد امام‌خمینی نیز بر همین اساس نقش ویژه‌ای برای جوانان در پیروزی انقلاب قائل بود و معتقد بود به واسطه زحمت جوانان است که انقلاب به مرحله پیروزی رسید.پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز حکومت نوپای جمهوری اسلامی به جوانان اعتماد کرد و اوایل انقلاب جوانان عهده‌دار تشکیل و اداره نهادهای انقلابی مانند سپاه پاسداران و جهاد سازندگی و مانند آن شدند این امر در دفاع از کشور نیز به‌خوبی خود را نشان داد. در جنگ تحمیلی، جوانان یاوران اصلی امام‌خمینی و انقلاب بودند و با فرمان ایشان به سوی جبهه‌ها رفتند و هشت سال جنگ تحمیلی را اداره کردند امام‌خمینی گرچه در زمان دفاع مقدس دوران کهنسالی را سپری می‌کرد، با شناخت درستی که از جوانان داشت، به آنان اعتماد می‌کرد و آنان را مخاطب اصلی حرکت خود قرار داده بود. ایشان با سخنان و پیام‌های خود جوانان را متحول ساخت و روح شهادت‌طلبی را در آنان زنده کرد.
امام‌خمینی شجاعت و شهامت، ایمان و اخلاص، روح شهادت طلبی، مجاهدت و پایداری را از صفات ممتاز جوانان رزمنده برمی‌شمرد ایشان تحول معنوی جوانان را که در مدت کوتاهی آنان را از مراکز غفلت به میدان مبارزه کشاند، تحولی معجزه آسا و برخاسته از امداد غیبی و الطاف الهی دانسته و اهمیت این تحول روحی را به مراتب مهم‌تر از تحول حکومت در ایران می دانست و این دگرگونی عرفانی را چنین تعبیر می‌کرد که جوانان کشور راه صدساله را یک‌شبه پیمودند ایشان بر به کارگیری نیروی متعهد و جوان و مستقل، تأکید می‌کرد و حضور آنان را مایه حراست از دستاوردهای انقلاب و دفع بیگانگان و حفظ امنیت ملی و عامل بازدارنده از تهاجم بیگانگان برمی‌شمرد و همواره قدردان زحمات قشر جوان در پیش و پس از انقلاب اسلامی و طی هشت سال دفاع مقدس بود و جوانان مجاهد عصر خود را بی‌نظیر می‌دانست.
سفارشات امام خمینی (رحمه الله علیه) به جوانان
امام خمینی همه جوانان را به حفظ ارزش های انسانی و توجه به مفاهیم بلندی مثل استقلال و آزادی دعوت می کند، ایشان همچنین نسل جوان را به هوشیاری و جلوگیری از انحرافات به خصوص در مراکز دانشگاهی که مراکزی انسان ساز هستند توجه می دهند، و موّکداً توصیه می کنند که دانشگاه باید از انحراف و غرب زدگی و شرق زدگی در امان باشد.در ادامه به شرح و تفصیل برخی از توصیه های این امام بزرگوار می پردازیم
پالایش روح
امام خمینی(ره)، درباره پالایش روح می فرماید از حالا که جوان هستید و قوای جوانی محفوظ است، جدیت کنید به اینکه هوای نفس را از نفس خودتان خارج کنید و در جای دیگر می فرماید اسلام آن قدر که با تهذیب این بچه های ما و جوان های ما کوشش دارد، به هیچ چیز کوشش ندارد.فقط انگیزه الهی
رابطه با خدا، فطری ترین، اصولی ترین، کارساز ترین و زیبا ترین رابطه است. امام خمینی (ره) درباره این رابطه سفارش می فرماید:دانشگاه‌ها را باید شما رو به خدا ببرید،رو به معنویت ببرید و همه درس‌ها هم خوانده بشود، همه درس‌ها هم برای خدا خوانده بشود.ایشان در وصیت نامه خویش به جوانان توصیه می کند اینجانب به همه نسل های حاضر و آینده وصیت می کنم که اگر بخواهید اسلام و حکومت الله برقرار باشد و دست استعمار و استثمارگران خارج و داخل از کشورتان قطع شود، این انگیزه الهی را که خداوند تعالی در قرآن کریم بر آن سفارش فرموده است،از دست ندهید و همچنین می فرماید من برای آنکه شما جوانان شایسته ای هستید، علاقه دارم که جوانی خود را در راه خداوند و اسلام عزیز و جمهوری اسلامی صرف کنید تا سعادت هر دو جهان را دریابید.
انس با قرآن و دعا
امام خمینی(ره) در توصیه به فرزندشان، حاج سید احمد خمینی می نویسد: فرزندم! با قرآن این کتاب معرفت آشنا شو؛ اگرچه با قرائت آن، و راهی از آن به سوی محبوب باز کن.پسرم!دعاها و مناجات هایی که از ائمه معصومین (علیهم السلام) به ما رسیده است، بزرگترین راهنما های آشنایی با خداوند جل و علا است و والاترین راهگشای عبودیت و رابطه بین حق و خلق است و مشتمل بر معارف الهی و وسیله انس با اوست و وسوسه های بی خبران تو را از تمسک به آنها و اگر توانی از انس با آنها غافل نکند.
خودباوری
امام خمینی (ره) با اشاره به تلاش دشمن برای ناامید کردن جوانان و انکار پیشرفت های عظیم ملت ایران، تأکید می کرد دشمن می خواهد به جوان ایرانی القا کند که بدون وابستگی به قدرت ها به جایی نخواهد رسید و از این راه، انگیزه حرکت و پیشرفت را از ملت و جوانان ایران بگیرد، ولی موفق نخواهد شد. حضرت امام در مورد قدرت سازندگی جوانان بر خودباوری جوانان و خود اتکایی و ابتکار و تلاش علمی آنان تأکید می ورزید و می فرمود جوان های ما اثبات کردند که می توانند خودشان عمل بکنند و شما مطمئن باشید که در درازمدت،شما همه کار می توانید بکنید. همانطوری که با شجاعت، ابرقدرت ها را خارج کردید، با شجاعت در فرهنگ خودتان کار بکنید و در کارهای خودتان،خودتان عمل بکنید و اتکای خودتان را هر روز به خارج کم بکنید و یک وقتی برسد که هیچ اتکا به خارج، ما نداشته باشیم و همه چیز را خودمان تهیه کنیم.ایشان در جای دیگر بر این مطلب تأکید می کند ما باید این را بفهمیم که همه چیز هستیم، و از هیچکس کم نداریم. ما که خودمان را گم کرده بودیم، باید این خود گم کرده را پیدا کنیم.
دنیا را به چیزی نگیرید
جذابیت ها و ظواهر دنیا آن‌قدر لذت بخش است که نه تنها مردم عادی، بلکه بزرگان را به خود جذب می کند و فقط هنر مردان خداست که می توانند از این دام رهایی پیدا کنند. امام خمینی (ره) در این باره می فرماید توجه کنید که دنیا را به چیزی نگیرید. توجه کنید که همه رفتنی هستیم و باید به خدای تبارک و تعالی نزدیک بشویم تا آنجا ما را راه بدهند.در جای دیگر نیز می‌فرماید اموری که مربوط به این عالم است، گذراست. زودگذر هم هست و پیروزی ها و شکست ها و خوشی ها و ناخوشی های این دنیا بیش از چند روزی و مقدار اندکی پایدار نیست. آنچه برای من و شما می ماند، آن چیزی است که در درون خودتان تحصیل کرده باشید. باور کنیم که خدای تبارک و تعالی حاضر است. باور کنیم که همه چیز به دست اوست.
توبه
امام خمینی در این باره می فرماید بهار توبه، ایام جوانی است که بار گناهان، کمتر و کدورت قلبی و ظلمت باطنی، ناقص‌تر و شرایط توبه، سهل تر و آسان تر است.مبارزه علمی و عملی
امروز دیگر مبارزه ما، مبارزه با سلاح و توپ و تفنگ نیست؛زیرا دشمن دریافته است که اراده های پولادین ایرانی با این اسلحه ها از پای نمی نشیند. اکنون مبارزه، مبارزه علمی و تلاش و کوشش در راه تحقق اهداف است. رهبر کبیر انقلاب که با ژرف نگری خود این انقلاب را به پیروزی رساند، برای ادامه این راه، ما را چنین راهنمایی می کند من در اینجا به جوانان عزیز کشورمان، به این سرمایه ها و ذخیره های عظیم الهی و به این گل های معطر و نوشکفته جهان اسلام سفارش می کنم که قدر و قیمت لحظات شیرین زندگی خود را بدانید و خودتان را برای یک مبارزه علمی و عملی بزرگ تا رسیدن به اهداف عالی انقلاب اسلامی آماده کنید.نیز در جای دیگر می‌فرماید بهترین و مؤثرترین مبارزه با اجنبی، مجهز شدن به سلاح علم و دین و دنیاست و خالی کردن این سنگر و دعوت به خلع این سلاح خیانت به اسلام و مملکت اسلامی است.
حفظ استقلال و نفی وابستگی
امام بر استقلال به اندازه ای بود که محاصره اقتصادی ایران از سوی امریکا را یک پیروزی برای ملت ایران دانست، تا به این ترتیب، جوانان و متخصصان داخلی، نوآوری ها و اختراعات خود را بروز دهند. ایشان در این باره فرمود حصر اقتصادی، جوانان ما را بیدار کرد و فهمیدند خودشان باید کار کنند و زحمت بکشند تا احتیاجی به خارج نداشته باشند و در جای دیگر فرمود فرزندان عزیزم! دیگر این شمایید که باید هر چه بیشتر کوشش کنید تا نهال آزادی و استقلال کشور را آبیاری کنید.اصلاح مملکت
شما جوانان باید با وحدت کلمه، با اسلام، با ایمان از این نهضت تا اینجا که آمده اید، از اینجا به بعد هم به جلو بروید. باید همه ریشه‌های استبداد و استعمار را از این مملکت بکنید. باید این مملکت را پاک‌سازی کنید به نیروی شما جوانان باید این مملکت اصلاح بشود.بیداری در مقابل توطئه‌های دشمنان
امام خمینی(ره) در بخشی از وصیت نامه خود می فرماید از جوانان، دختران و پسران می خواهم که استقلال و آزادی و ارزش‌های انسانی را، ولو با تحمل زحمت و رنج، فدای تجملات و عشرت‌ها و بی بند و باری ها و حضور در مراکز فحشا که از طرف غرب و عمال بی وطن به شما عرضه می شود نکنند؛ که آنان چنانچه تجربه نشان داده،جز تباهی شما و اغفالتان از سرنوشت کشورتان و چاپیدن ذخایر شما و به بند استعمار و ننگ وابستگی کشیدنتان و مصرفی نمودن ملت و کشورتان به چیز دیگر فکر نمی کنند و می خواهند با این وسایل و امثال آن شما را عقب مانده و به اصطلاح آنان، نیمه وحشی نگه دارند.در سفارش به این امر مهم نیز می‌فرماید شما جوانان برومند، شما محصلین ارجمند که امید من هستید و نوید من هستید، باید در هر جا که هستید، در هر جایی از ایران که هستید، باید بیدار باشید، با بیداری از حقوق خودتان دفاع کنید.
حفظ دانشگاه‌ها از انحراف
امام خمینی(ره) به اثرگذاری دانشگاه بر جامعه کنونی و آینده معتقد بود و نجات کشور از انحرافات را در گرو نجات دانشگاه ها می دانست و می فرمود به همه نسل ها توصیه می کنم برای نجات خود و کشور عزیز و اسلام آدم ساز،دانشگاه ها را از انحراف و غرب و شرق زدگی حفظ و پاسداری کنید و با این عمل انسانی اسلامی خود، دست قدرت های بزرگ را از کشور قطع و آنان را ناامید نمایید.پس اکنون که دانشگاه‌ها و دانش‌سراها در دست اصلاح و پاک سازی است، بر همه ما لازم است با متصدیان کمک کنیم و برای همیشه نگذاریم دانشگاه‌ها به انحراف کشیده شود و هر جا انحرافی به چشم خورد، با اقدام سریع به رفع آن کوشیم. و این امر حیاتی باید در مرحله اول با دست پرتوان خود جوانان دانشگاه‌ها و دانش سراها انجام گیرد که نجات دانشگاه از انحراف، نجات کشور و ملت است.
ایشان در ادامه به جهت تأکید بر این مطلب می افزاید: «وصیت اینجانب به جوانان عزیز دانش سراها و دبیرستان ها و دانشگاه ها آن است که خودشان شجاعانه در مقابل انحرافات قیام نمایند تا استقلال و آزادی خود و کشور و ملت خودشان مصون باشد.
