واسيلي ايوانوویچ آبايف

واسيلي ايوانوويچ آبايفVasilii (Vaso) Ivanovich Abaev در دسامبر سال 1900 م در اُستياي جنوبي، که اينک جزو جمهوري گرجستان است، چشم به جهان گشود. تحصيلات ابتدايي خود را در مدرسه روستاي خود گذراند و براي ادامه تحصيل به تفليس رفت. در سال 1910 دوره توسطه را در تفليس آغاز کرد و در سال 1918 به پايان رساند. در سال 1922 به دانشگاه پتروگراد وارد شد و در بخش نژادشناسي- زبان شناسي دانشکده علوم اجتماعي به تحصيل پرداخت. در سال 1925 به دوره دکتري رشته زبانهاي ايراني وارد شد و در سال 1928 درجه دکتري گرفت. در سالهاي 1928 تا 1930 در دانشکده تاريخ و باستان شناسي قفقاز مشغول به کار شد. از سال 1930 تقريباً به مدت نيم قرن در دانشکده يافثي(Yafeti)، که بعدها به «دانشکده زبان و تفکر» و سپس به «دانشکده زبان شناسي آکادمي علوم شوروي» تغيير نام داد، به تحقيق و پژوهش ادامه داد.
در سال 1935 موفق به اخذ درجه نامزدي علوم در رشته زبان شناسي گرديد و از همان سال تا سال 1940 مسئوليت اداره گروه زبانهاي ايراني دانشکده زبان و تفکر را برعهده گرفت. در سال 1941 به وي مأموريت دادند تا براي نشر حماسه قهرماني آسي به عنوان مشاور علمي به اُستيا عزيمت کند.
در سال 1962 درجه فوق دکتري زبان شناسي و در سال 1969 درجه پروفسوري را گرفت. او در سال 1981 به خاطر خدمات ارزنده به علم زبان شناسي و تدوين آثار ارزشمند موفق به اخذ جايزه دولتي شوروي شد. وي در سال 1958 در چهاردهمين کنگره شرق شناسان آلمان در هاله و در سال 1960 در بيست و پنجمين کنگره بين المللي شرق شناسان در مسکوشرکت کرد. در سال 1966 عضو افتخاري انجمن سلطنتي آسيايي و بريتانياي کبير و ايرلند و در سال 1973 عضو مکاتبه اي انجمن فينو- اويغوري هلسينکي شد. وي در 18 مارس سال 2001 در مسکو چشم از جهان فروبست.
او در مدت 75 سال کار بي وقفه و پرتلاش خود، بيش از 300 اثر علمي نوشت. مهمترين تأليف او «واژه نامه تاريخي- اشتقاقي زبان آسي» در پنج جلد است که از سال 1958 تا 1990 به مدت سي و دو سال به آن مشغول بود. براي تأليف اين واژه نامه از 190 زبان و گويش مختلف که با زبان آسي ارتباط داشته اند، استفاده کرده است. او علاوه بر نگارش آثار متعددي در زمينه زبان شناسي، تأليفاتي نيز در زمينه اساطير و فولکلور ملل ايران و نيز ادبيات آسي دارد.

فهرست برخي از آثار آبايف
 

ضربه (تکيه) در زبان اُستي، ديدگاهي جديد درباره اُستي شناسي، برخي همگالهاي اُستي- يافثي، شرحي مختصر بر گويش شناسي اُستياي جنوبي، تصحيح و تکميل واژه نامه اُستي- روسي- آلماني واسيلي ميلّر، ويژگيهاي زبان اُستي معاصر، عناصر مشترک در زبان استي ها، بلغارها و قره چاي ها، زبان به عنوان ايدئولوژي و تکنيک، سخني درباره فرهنگ باستاني اينگوشها، اثر گنکو (نقد با همکاري)، آلانها، شرح حال پرفسور مارّ، درباره زبان استي هاي جنوبي، ديرين شناسي واژه هاي عشق و نفرت، کتيبه هاي فارسي باستان (ترجمه و حاشيه نويسي)، نمونه هايي از حماسه استي، درباره گويش شناسي زبانهاي کوه نشينان، تجربه تحليل مقايسه اي افسانه ها درباره پيدايش نارتها و روميان، دوره متون ايراني، آهنگ زبان اُستي، دستورالعمل تدوين واژه نامه، تفسيري زبان استي و راهنماي آن، کتيبه استي باستان زلن چوک، کتيبه ضد ديو خشايارشا، عناصر فارسي باستان در زبان استي، کتيبه داريوش اول درباره بناي کاخ شوش، مقدمه زبانهاي ايراني، زبانهاي ايراني، اصطلاحات فرهنگي آلاني در زبانهاي قفقازي، عناصر عبري باستان در زبان استي، روابط متقابل عناصر ايراني و قفقازي در زبان استي، پيدايش واژه فارسي دارو، شرحي بر تفاوت ميان گويشهاي ايروني و ديگروني، زبان اسکيتي، تصحيح داستانهاي بلوچي (اثر زاروبين)، تصحيح زبانهاي ايراني، واژه نامه روسي- اُستي، نقد مطالعاتي درباره اقوام ايراني در جنوب رئسيه (اثر هارماتا)، نگارش مقاله هاي واسيلي ميلّر، زبان استي، زبان سکايي، زبان اسکيتي، زبان سغدي، خط سغدي، زبان تخاري، فيلولوژي ايراني در دايره المعارف بزرگ شوروي، روشهاي بررسي مقايسه اي و تاريخي زبانهاي هند و اروپايي، واژه ايراني کندن، شيوه زندگي اسکيتها و اصلاحات زردشت، زبان سکايي، يادداشتهاي ريشه شناسي، ويراستاري نارتها، حماسه قوم اُستي، واژه روسيgrivenka و واژه فارسي girvanka، روابط سرمتي- بسفري در بازتاب داستانهاي نارتي، نقد تاريخ ماد از گذشته هاي دور تا آخر قرن چهارم، زبان شناسي تطبيقي- تاريخي ايران در روسيه و اتحاد شوروي، تصحيح آلانهاي سده هاي ميانه (اثر وانيف)، دباره زيرساخت زبان آلاني در زبان بالکار- قره چاي، دين آلان قبل از مسيحيت، آيين بغان هفتگانه نزد اسکيت ها، زبان شناسي تاريخي مقايسه اي ايراني در دانش ميهني، درباره نامهاي ايراني فولاد، ترجمه و تفسير متون ايراني باستان، پنجمين ستون کتيبه بيستون و کتيبه ضد ديو خشايارشا، تصحيح مجموعه ايراني (به مناسبت هفتادمين سالگرد پرفسور زاروبين)، تصحيح شرحي بر گويش شناسي تاجيکي (اثر راستار گويوا)، خويشاوندي زبانهاي اسکيتي- اروپايي، درباره اسامي اشخاص در فارسي باستان، تصحيح دستگاه فعل در تاجيکي (اثر راستارگويوا و کريموا)، واژه استي ilivdو واژه فارسيalufta، اشتقاق نامهاي فارسي باستان کوروش، کمبوجيه، چيش پيش، تصحيح زبان سريکلي (اثر پاخالينا)، تصحيح زبان يزغلامي (اثر ادلمان)، درباره عناصر ايراني در زبان روسي، جاي نام فارسي خوانسار، درباره پيشرفت زبانهاي اقوام ايراني اتحاد شوروي، تصحيح زبانهاي پاميري (اثر پاخالينا)، نقد شرحي بر روابط متقابل زباني ايراني- گرجي (ار آندرونيکا شويلي)، نقد القاب و اسامي خاص در ايران باستان (اثر بنوِنيست)، مسائل مربوط به خاستگاه و قديم ترين مهاجرت اقوام هند و ايراني، مسائل رده بندي زبانهاي ادبي ملل قفقاز، اسطوره و تاريخ در گات هاي زردشت، نقد ساخت صرفي واژه در زبانهاي هند و ايراني باستان (اثر هرتسنبرگ)، زردشت و اسکيت ها؛ استي ها، سکاهاي قرن بيستم؛ نقد افسانه ها و محيط پيرامون اسکيت ها، درباره آسي هاي مجاري، ايرانيان ماقبل تاريخ در روابط زباني منطقه اورال و دهها مقاله ديگر.
منبع:یزدان پرست، حمید؛ (1387) نامه ایران؛ مجموعه مقاله ها، سروده ها، و مطالب ایران شناسی، جلد چهارم، به کوشش حمید یزدان پرست، تهران، اطلاعات، چاپ یکم.