قرآن کريم و فرهنگ سازي مصرف مدّبرانه

اين مقاله دسته بندي موضوعي دوسخنراني مقام معظم رهبري در ايام نوروز سال 88 مي باشد.

چکيده:
 

در آيات شريفه ي قرآن بارها راجع به پرهيز از اسراف در امور اقتصادي تأکيد شده است وقتي جامعه اي دچار بيماري (اسراف) شد از لحاظ فرهنگي و اجتماعي لطمه مي بيند و بر روي آن تأثير منفي مي گذارد. بنابراين مسئله صرفه جويي و اجتناب از اسراف فقط يک مسئله اقتصادي نبوده و جنبه هاي اجتماعي و فرهنگي هم دارد. براساس بررسي و تحقيقات ميداني و آمارهاي تکان دهنده (اسراف) آينده کشور را تهديد مي کند. ما در زمينه مصرف و در زمينه ي هزينه کردن منابع مالي کشور دچار نوعي بي توجهي يا ولخرجي و ولنگاري در مصرف و به عبارت ديگر (اسراف) هستيم. بسياري از منابع کشور شايد بخش مهمي از منابع کشور در همه ي زمينه ها، چه در زمينه شخصي و خانوادگي و چه در زمينه هاي عمومي صرف (اسراف)ها و زياده روي هاي ما در مصرف مي شود.ما بايستي مصرف کردن مدبّرانه را مديريت کنيم. مصرف کردن بي رويه و بدون منطق و بدون تدبير عقلاني به ضرر کشور و به ضرر آحاد و اشخاص ماست. ريشه (اسراف) در تجمل گرايي ها، چشم و هم چشمي ها، هوسراني افراد، بي توجهي در هزينه کردن منابع مالي، عادت به ولخرجي و ولنگاري در مصرف، بي برنامه‌گي در توليد (مصرف) و عدم فرهنگ سازي الگوي صحيح مصرف و مديريت مدبّرانه و عاقلانه آن است.

کليد واژه:
 

دهه ي پيشرفت و عدالت، مفهوم پيشرفت و عدالت، قرآن کريم و فرهنگ سازي مصرف مدبّرانه

دهه پيشرفت و عدالت:
 

سال 88 اولين سال دهه ي چهارم انقلاب است که به نام (دهه پيشرفت و عدالت)ناميده شده است علت نامگذاري اين دهه بنام (دهه پيشرفت و عدالت) آمادگي بسيار وسيع و عظيمي است که در کشور عزيزمان براي پيشرفت و عدالت به وجود آمده است. اين آمادگي ها به ملت بزرگ و مصمم ما اجازه مي دهد که يک جهش و يک گام بلند و يک حرکت پر شتاب و بزرگي به سمت پيشرفت و عدالت بر دارد. چند عنصر در اين آمادگي ها تأثير زيادي داشته است که اين عناصر عبارتند از:
*حضور نسل جوان پرنشاط، دانا و تحصيل کرده در ميدان هاي تحقيق و فعاليت هاي اجتماعي و سياسي
*زير ساخت هاي علمي، صنعتي، ارتباطي، زيستي، نظامي و امنيتي کشور
*تجربه هاي ذي قيمت نخبگان و مسئولان کشور در مواجهه ي با مشکلات گوناگون
براي رسيدن به پيشرفت و عدالت همه بايد تلاش و کار کنند تا پيشرفت همه جانبه در کشور تحقق يابد اين ملت شايسته و سزاوار پيشرفت است ابعاد اين پيشرفت عبارتند از:
*پيشرفت در اخلاق و معنويت
*پيشرفت در دانش و فناوري
*پيشرفت در اقتدار ملي و عزّت بين المللي
*پيشرفت در توليد ثروت ملي
*پيشرفت در وحدت و انسجام ملي
*پيشرفت در امنيت، قانون گرايي و انضباط اجتماعي
*پيشرفت در رشد درک سياسي و قدرت تحليل سياسي
*پيشرفت در رفاه عمومي
*پيشرفت در ارتقاي بهره وري
تحقق اين پيشرفت ها نيازمند مسئوليت پذيري، عزم و اراده ي ملي، تحرک و برنامه ريزي و عدالت اجتماعي است، پيشرفت اگر با عدالت همراه نباشد، پيشرفت مورد نظر اسلام نيست.

مفهوم پيشرفت و عدالت:
 

مفهوم پيشرفت:
 

پيشرفت ارتقاي معقول و درست در همه ي ابعاد با تحرک و برنامه ريزي، مسئوليت پذيري و عزم و اراده ي ملي است مقصود ما از پيشرفت رشد همه جانبه ملت در ابعاد مختلف است پيشرفت در يک جهت محض نيست از همه ي ابعاد در کشور، اين ملت، شايسته و سزاوار پيشرفت است، پيشرفت در توليد ثروت ملي، پيشرفت در دانش و فنآوري، پيشرفت در اقتدار ملي و عزّت بين المللي، پيشرفت در اخلاق و معنويت، پيشرفت در امنيت کشور (هم امنيت اجتماعي و هم امنيت اخلاقي براي مردم)، پيشرفت در ارتقاي بهره وري، پيشرفت در قانون گرايي و انضباط اجتماعي، پيشرفت در وحدت و انسجام ملي، پيشرفت در رشد سياسي و قدرت تحليل سياسي، ملت ما بايد در همه ي اين زمينه ها پيشرفت کند.

مفهوم عدالت:
 

عدالت يک واژه بسيار عميق و وسيعي است که بايستي خطوط اصلي آن را جستجو و پيدا کرد. به نظر ما عدالت، کاهش فاصله هاي طبقاتي است. کاهش فاصله هاي جغرافيايي است، عدالت يعني از بين رفتن فقر و محروميت، تبعيض و نابرابري، عدالت يعني برابري در استفاده ي از امکانات و فرصت ها براي همه ي آحاد کشور. يکي از مصداق هاي عدالت، مبارزه با فساد مالي و اقتصادي است که بايستي جدّي گرفته شود. تلاش هاي خوبي هم انجام گرفته و دارد انجام مي گيرد اما مبارزه ي با فساد، کار دشواري است و نيازمند مديراني معتقد و مؤمن به مباني دين که داراي شجاعت، اخلاص، تدبير، و عزم راسخ باشند است.

اقدام اساسي:
 

يک اقدام اساسي در زمينه ي همين پيشرفت و عدالت، مسئله ي مبارزه با اسراف و حرکت در سمت اصلاح الگوي مصرف، جلوگيري از ولخرجي ها و تضييع اموال جامعه است اين مسئله بسيار مهمي است ما بايستي مسئله صرفه جويي را در خطوط اساسي برنامه ريزي هايمان در سطوح مختلف اعمال کنيم.

تعاريف صرفه جويي و اسراف:
 

صرفه جويي به معناي مصرف نکردن نيست، بلکه صرفه جويي به معناي درست مصرف کردن، بجا مصرف کردن، ضايع نکردن مال، مصرف را کارآمد و ثمربخش کردن است.
اسراف در اموال و اقتصاد اين است که انسان مال را مصرف کند، بدون اينکه اين مصرف اثر و کارايي داشته باشد و به عبارت ديگر مصرف بيهوده، مصرف هرز و در حقيقت هدر دادن مال است.

آسيب شناسي بيماري اسراف:
 

اسراف و زياده روي در مصرف ريشه در عادت هاي ما، سنت هاي ما، روش هاي غلطي که از اين و آن ياد گرفته ايم، در تجمل گرايي ها، چشم و هم چشمي ها، هوسراني افراد، بي توجهي ها، ولنگاري ها، بي برنامه گي ها و عدم مديريت مدبرانه مصرف است. امروز در کشور مصرف ما به نسبت از توليدمان بيشتر است اين کشور را به عقب مي برد و ضررهاي مهم اقتصادي، اجتماعي، و فرهنگي بر ما وارد مي کند.

راهکار:
 

لزوم صرفه جويي و مبارزه ي با اسراف ايجاب مي کند که جامعه ما آن را:
1-به عنوان يک شعار هميشگي در مقابل ديدگان خود داشته باشد.
2-به عنوان يک سياست اساسي در خطوط برنامه ريزي ها در سطوح مختلف اعمال و پيگيري نمايد.
*قرآن و روايات در فرهنگ سازي مصرف مدبّرانه:
در آيات شريفه ي قرآن بارها راجع به پرهيز از اسراف در امور اقتصادي تأکيد شده است قرآن مي فرمايد:
«کلوا واشربوا ولا تسرفوا*انه لا يحب المسرفين»
بخوريد و بياشاميد و اسراف مکنيد که خدا اسرافکاران را دوست نمي دارد.
در آيه شريفه‌ي ديگر آمده است:
«کلوا من ثمرهء اذا اثمر واتوا حقه يوم حصاده ولا تسرفوا انه لا يحب المسرفين»
از ميوه درختان باردار بخوريد و روز چيدن حق مستحقان را بدهيد و اسراف مکنيد که خدا مسرفان را دوست نمي دارد.
اعراف (7)/31.
و در آيه ديگر آمده است:
«واهلکنا المسرفين»
و مسرفان را هلاک کرديم.
انعام (6)/141.
اسراف آينده کشور را تهديد مي کند ما بندگان خدا هستيم اينها حرف دين است و روايات فراواني در اين زمينه وجود دارد. در روايات داريم که کسي ميوه اي را خورد و نيمي از ميوه ماند، آن را دور انداخت: امام (عليه اسلام) به او نهيب زد که اسراف کردي، چرا انداختي؟ در روايات ما هست که از دانه ي خرما استفاده کنيد. امام صادق(عليه السلام) دستور داد تا براي ميهمانان خرما بياورند، يکي از آن ها پس از خوردن خرما هسته ي آن را پرت مي کرد، امام صادق (عليه السلام) دست او را گرفت و فرمود: چنين نکن که اين کار تبذير به شمار مي آيد و خدا فساد از جمله تبذير را دوست نمي دارد.
بايد خودمان را اصلاح کنيم، بايد الگوي مصرف جامعه و کشور اصلاح شود. ما الگوي مصرفمان غلط است. چگونه بخوريم؟ چه بخوريم؟ چه بپوشيم؟ و چه بخريم و چگونه هزينه کنيم همه ي اينها بايد اصلاح شود و مناسب با يک جامعه اسلامي عدالت محور بشود.
* مصاديقي از اسراف و تبذير در جامعه اسلامي
* زمينه هاي فردي:
* اسراف در خريد و مصرف نان
* اسراف و تبذير در ميهماني ها و غذاهاي تهيه شده
* اسراف در پوشاک و تلفن همراه و وسائل آرايش
* اسراف و تبذير در تجملات زندگي و تزئينات داخل خانه
* اسراف در مسافرت ها و رفت و آمدهاي غير ضروري و بيهوده

زمينه هاي ملي:
 

* اسراف در انرژي (نفت، گاز، گازوئيل، بنزين، برق و....)
* اسراف در برق (فرسوده بودن شبکه هاي ارتباطي انتقال برق، سيماي برق و...)
* اسراف در آب (شبکه هاي آب رساني و فاضلاب)
* اسراف در امکانات اداري (تجملات و تزئينات اتاق کار دولت از جمله مبلمانهاي گوناگون...)

راهكارهاي اصلاح
 

* قوه مقننه و قوه ي مجريه موظفند به برنامه ريزي و قانون گذاري و اجراي قانون با قاطعيت
* اصلاح شبکه هاي برق و آب و ساير انرژي ها
* کاهش مصرف آب خانگي و اصلاح آبياري باصرفه در کشاورزي
* بازيافت آب و صيانت از سدها و شبکه آبرساني
* توليد آرد خوب، نگهداري درست، پخت خوب و مصرف درست
* صرفه جويي و پرهيز از خريد کردن ها و مصرف کردن هاي غير مدبرانه و غير عقلاني

پيشنهادهاي مناسب
 

* سرمايه گذاري در امر توليد (خريد سهام و افزايش توليد)
قدرت يابي براي انفاق به فقرا
* تلاش براي رشد و پيشرفت و تحقق عدالت در سطح جامعه
منبع: نشريه فصلنامه قرآني کوثر شماره 31