ارائه مدل پيشنهادى و چهارچوب عملى جهت ارزيابى عملكرد مؤسسات فرهنگى 2

مشخصه های نظام ارزیابی
 

در ادامه مشخصه های نظام ارزیابی به صورت ذیل پیشنهاد می گردد.
الف- اهداف
ب- دامنه کارکنان
ج- ارکان ارزیابی
د- روش ارزیابی
ه- تکنیک های امتیازدهی
و- دوره ارزیابی
ز- بازنگری

اهداف ارزيابى
 

استقرار نظام ارزيابى مى‏تواند به منظور تأمين اهداف ذيل مورد استفاده قرار گيرد:
درجه‏بندى سازمان‏هاى فرهنگى،
تخصيص آگاهانه بودجه و امتيازات به سازمان‏ها،
شناسايى نقاط قوت و ضعف، ارائه توصيه‏ها و برنامه‏هاى كوتاه مدت،
تدوين و اصلاح مقررات و يا مصوبات مورد نياز، همچنين تدوين برنامه‏هاى آتى توسعه سازمان‏هاى فرهنگى،
افزايش انگيزه و ايجاد رقابت مثبت و سازنده در مجموعه سازمان‏هاى فرهنگى.
لازم به ذكر است موارد فوق در آيين‏نامه‏هاى شوراى عالى انقلاب فرهنگى، مورد تأكيد قرار گرفته است.

دامنه كاربرد
 

در بخش‏هاى قبلى اين مقاله، دسته‏بندى‏هاى مختلفى از سازمان‏هاى فرهنگى معرفى گرديد. بر اين اساس، انتخاب سازمان‏هاى فرهنگى جهت ارزيابى در اين طرح، با توجه به 2 محور ذيل صورت مى‏گيرد:
1) سطح مديريت فرهنگى:
اولويت بر ارزيابى سازمان‏هاى درگير در امور راهبرى فرهنگ مى‏باشد، هر چند در قوانين و مقررات كشور، تفكيك سازمان‏هاى راهبر و اجرايى فرهنگى كشور، به خوبى صورت نگرفته است.
2) حوزه‏هاى فرهنگى كشور:
از ميان روش‏هاى مختلف براى طبقه‏بندى سازمان‏هاى فرهنگى، طبقه‏بندى بر اساس حوزه‏هاى فرهنگى مناسب‏ترين گزينه جهت ارزيابى سازمان‏هاى فرهنگى تشخيص داده شد.
در واقع حوزه‏ها با توجه به ميزان همسانى در روند انتصاب و نظارت بر مديران، ارتباطات و زمينه‏هاى فعاليت در 6 حوزه (حوزه مقام معظم رهبرى، حوزه رياست جمهورى، حوزه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، حوزه آموزش پيش‏دانشگاهى، حوزه آموزش عالى، و حوزه نهادهاى نيمه دولتى) تفكيك شده‏اند.
بنابراين روند تعيين شاخص‏هاى اختصاصى، انجام ارزيابى، مميزى، مقايسه و رتبه‏بندى و... در هر يك از حوزه‏هاى ذكر شده به صورت جداگانه خواهد بود.
لازم به ذكر است، با توجه به تعدد سازمان‏هاى فرهنگى و تشابه و تداخل در وظايف آنها، امكان دسته‏بندى سازمان‏هاى فرهنگى مطابق توصيه‏نامه يونسكو وجود ندارد. با اين وجود، دامنه عملكرد نظام، مجموعه فعاليت‏هاى مطرح در توصيه‏نامه را دربر مى‏گيرد.

اركان ارزيابى
 

جهت ارزيابى، ساختارى مركب از هيأت مركزى، كميته‏هاى كارشناسى و سازمان‏هاى فرهنگى پيشنهاد مى‏گردد.
الف) هيئت مركزى (مديريت نظام ارزيابى)
شوراى عالى انقلاب فرهنگى، مهم‏ترين ركن سياست‏گذارى و ارزيابى فرهنگى در كشور مى‏باشد. اين شورا، طى مصوبه‏اى، وظيفه ارزيابى وضع فرهنگى كشور در سطوح كلان و خرد (سازمان‏هاى فرهنگى)، تهيه گزارش‏هاى سالانه شامل آسيب‏شناسى وضع فرهنگى و علمى و آموزشى و پژوهشى كشور و ارائه پيشنهادهاى مشخص براى بهبود اوضاع را به هيئت نظارت و ارزيابى علمى و فرهنگى محول نموده است.
بر اين اساس، هيأت نظارت و ارزيابى علمى فرهنگى، به عنوان ركن اصلى در نظام ارزيابى فرهنگى معرفى مى‏گردد. اين هيأت، مجموعه وظايف مرتبط با تدوين جزئيات، استقرار نظام ارزيابى، مديريت فعاليت‏هاى راهبرى و نظارتى نظام و تصويب نتايج ارزيابى را به عهده خواهد داشت.
شكل: اركان سيستم ارزيابى
سازمان
هيأت مركزى
(هيأت نظارت و ارزيابى علمى و فرهنگى)
كميته كارشناسى‏
(حوزه 1)
دبيرخانه
سازمان
سازمان
كميته كارشناسى‏
(حوزه 6)
سازمان
سازمان
ب) كميته‏هاى كارشناسى‏
هم ترازخوانى peer review (ارزيابى همگنان با ارزيابى توسط صاحب‏نظران و نخبگان) و يا كميته مشورتى (Board Advisory) رويكرد مهمى است كه تقريبا در اكثر نظام‏هاى مطرح ارزيابى از آن استفاده مى‏شود. علت استفاده از اين روش توجه به ابعاد كيفى عملكرد مى‏باشد.
در نظام ارزيابى فرهنگى نيز، كميته‏هاى كارشناسى، مأموريت مميزى نتايج خودارزيابى سازمان‏ها را در حوزه‏هاى فرهنگى به عهده دارند. بنابراين، هر حوزه فرهنگى، داراى يك كميته ارزيابى خواهد بود. اين كميته‏ها از خبرگان و كارشناسان آشنا به حوزه فرهنگى مربوطه (و البته خارج از سازمان‏هاى ذي‏نفع) خواهند بود.
ج) سازمان‏هاى فرهنگى
ارزيابى عملكرد هر سازمان، در ابتدا توسط هيئت منتخبى از كارشناسان داخلى هر سازمان صورت مى‏پذيرد. انتخاب هيئت‏هاى داخلى، به اختيار مديريت هر سازمان و انجام خودارزيابى با رعايت دستورالعمل مربوطه (كه توسط هيئت مركزى به تصويب رسيده و ابلاغ مى‏شود) خواهد بود.
شكل 2: نمودار فرايند ارزيابى
هيئت مركزى
كميته‏هاى كارشناسى‏
سازمان‏هاى فرهنگى
ابلاغ دستورالعمل و ضوابط خودارزيابى، برنامه زمان‏بندى و...
گزارش ارزيابى
ضوابط مميزى
گزارش خودارزيابى و مستندات‏
بازديد و انجام مميزى

فرايند ارزيابى
 

جهت ارزيابى، 3 مرحله پيش‏بينى گرديده است:
1- خودارزيابى
2- مميزى
3- تصويب نهايى
در ادامه به تعريف و توضيح هر مرحله، پرداخته مى‏شود.
1) خودارزيابى:
در اين مرحله، هر سازمان نسبت به انجام خودارزيابى (بر اساس مدل نهايى ارزيابى) و در نهايت تهيه اظهارنامه عملكرد، اقدام مى‏نمايد. رويكردهاى مطرح در خودارزيابى سازمان‏ها در بخش دوم ارائه شده است شامل:
- رويكرد پرسشنامه‏اى
- رويكرد ماتريسى
- رويكرد كارگاهى
- رويكرد پرفورما و يا شبيه‏سازى جايزه
رويكرد مورد نياز هر سازمان، با توجه به سطح بلوغ و توسعه‏يافتگى سازمان تعيين مى‏گردد.
با اين وجود، سازمان‏ها مى‏توانند از تركيبى از موارد مذكور براى ارزيابى عملكرد خود و دستيابى به نقاط قوت و زمينه‏هاى قابل بهبود استفاده كنند.
با توجه به سابقه ارزيابى در ايران، همچنين روحيه و شرايط موجود سازمان‏هاى فرهنگى، رويكرد كارگاهى، مناسب‏ترين روش خود ارزيابى به نظر مى‏رسد. مزيت اين رويكرد اين است كه به مشاركت فعال و افراد كليدى واحد اجرا كننده خودارزيابى نياز دارد.
اين گروه مسؤول جمع‏آورى داده‏ها و ارائه شواهد جمع‏آورى شده در كارگاه به همتايان خود مى‏باشند. در ضمن، اين كار آغازى براى دستيابى به اتفاق نظر در گروه مديريت سازمان خواهد بود.
2) مميزى:
مرحله مميزى، توسط كميته‏هاى هر حوزه و به منظور سنجش راستى و درستى مطالب مطرح شده در خودارزيابى سازمان (يا اظهارنامه تهيه شده) مى‏باشد. مميزى از طريق بازديد از محل و مصاحبه با هيئت خودارزيابى، مديران و كاركنان سازمان صورت مى‏پذيرد. كميته مميزى، با توجه به تجربيات خود، نسبت به تعيين نقاط قوت و ضعف، امتيازات سازمان و تهيه گزارش نهايى اقدام خواهد كرد.
3) تصويب نهايى:
تصويب نهايى گزارش‏هاى عملكرد و جمع‏بندى و تهيه گزارش نهايى نظام ارزيابى، به عهده هيئت ارزيابى علمى و فرهنگى (هيئت مركزى) بوده، و طبق دستورالعمل مربوطه (كه بايد تهيه شود) صورت مى‏پذيرد.

امتيازدهى
 

اهميت توجه به كيفيت و محتواى فعاليت‏هاى فرهنگى، در ارزيابى سازمان‏هاى فرهنگى، اتخاذ تكنيك‏هاى خاصى را جهت ارزيابى شاخص‏ها مى‏طلبد. در ادامه عناصرى كه به منظور امتيازدهى به معيارهاى حوزه‏هاى نه‏گانه مذكور در جداول 4 و 5، مورد استفاده قرار مى‏گيرند، معرفى مى‏گردند. مزيت قابل توجه در استفاده از اين عناصر، توانايى سنجش كيفيت و كميت عملكرد مى‏باشد (در حالى كه تكنيك‏هاى متداول عموما به كميت مى‏پردازند).
الف) امتيازدهى به توانمندسازها
سنجش معيارهاى تعيين شده جهت توانمندسازها (جدول 6)، از طريق كنترل عناصر ذيل صورت مى‏پذيرد:
- ميزان توجه و رويكرد منطقى سازمان به معيارها،
- ميزان به كارگيرى و گسترش نظام يافته هر معيار،
- ميزان ارزيابى منظم، بازنگرى و بهبود معيارها.
ب) امتياز دهى به نتايج
امتيازدهى به شاخص‏ها و دستاوردها در حوزه نتايج (جدول 7)، با توجه به عناصر ذيل صورت مى‏گيرد:
- وجود روندهاى مثبت در شاخص‏هاى عملكرد،
- هدف‏گذارى مناسب شاخص‏هاى عملكرد،
- مقايسه نتايج عملكردى سازمان با سازمان‏هاى فرهنگى ديگر،
- استنباط مشتريان و جامعه، از عملكرد سازمان.
درواقع تنها به آمار و ارقام جهت تعيين امتياز معيارها و يا شاخص‏ها اكتفا نمى‏شود، هدف‏گذارى، روند مثبت و به عبارتى آن چه كه بايد باشد نيز مورد توجه قرار مى‏گيرد.

دوره ارزيابى
 

در تعيين دوره ارزيابى عوامل متعددى مدنظر قرار مى‏گيرند:
- هزينه‏هاى ارزيابى، كه عمدتا هزينه‏هاى نيروى انسانى و كارشناسى را شامل مى‏شود.
- دوره‏هاى بودجه‏بندى، برنامه‏ريزى و سياست‏گذارى، كه ممكن است ساليانه تا 5 ساله باشد،
- حجم هماهنگى و فعاليت‏هاى اجرايى مورد نياز طرح، كه ممكن است طولانى مدت باشد،
- ميزان دقت شاخص‏ها، اثربخشى طرح‏ها و ساير يافته‏هاى ارزيابى كه در دوره‏هاى طولانى‏تر، قابل اعتمادتر خواهد بود.
در پاره‏اى از موارد، پيچيدگى چرخه ارزيابى برنامه، فعاليت‏ها يا عناصر آنها را مكلف مى‏سازد كه در يك جدول زمانى سيال، ارزيابى‏ها، اولويت‏بندى شوند. برنامه سيال چند ساله مشخص مى‏سازد كه كدام يك از فعاليت‏ها در هر سال از برنامه مورد ارزيابى قرار خواهد گرفت.
در مجموع، با توجه به لزوم پويايى سازمان‏ها و به منظور ايجاد تعهد و اهتمام بيشتر، دوره خودارزيابى سازمان‏ها به صورت ساليانه پيشنهاد مى‏گردد. ولى انجام مميزى - كه توسط كميته‏هاى كارشناسى صورت مى‏پذيرد- به صورت 2 سالانه خواهد بود.

بازنگرى نظام
 

هر سيستمى، هر چند كه در طراحى و پياده‏سازى آن نهايت دقت صورت گرفته باشد، نيازمند بازنگرى و اصلاح مى‏باشد. تغيير مقتضيات، و نيازهاى رو به فزون كاربران و يا مشتريان سيستم را مى‏توان از مهم‏ترين علل موضوع برشمرد. نظام ارزيابى نيز از اين قاعده مستثنى نيست. از طرفى نوپايى نظام و مشكلاتى كه قاعدتا حين اجرا رخ مى‏نمايد، و از طرف ديگر اصلاحات مداومى كه در ساختار ادارى، قوانين و.... صورت مى‏پذيرد، لزوم توجه و بازنگرى نظام را بيشتر مى‏كند.
تشخيص به موقع اصلاحات مورد نياز (با توجه به تغيير شرايط، مشكلات، پيشنهادهاى رسيده و...) و برنامه‏ريزى جهت انجام آنها از طريق فعاليت كارشناسى، به عهده هيئت مركزى خواهد بود.

تحليل مدل پيشنهادى
 

در ادامه، مدل پيشنهادى با خواسته‏ها و سيستم‏هاى موجود مقايسه گرديده است. جدول ذيل، حوزه‏هاى مدل را در مقايسه با حوزه‏هاى ارزيابى مطرح در سيستم‏هاى موجود نشان مى‏دهد.
جدول 7: حوزه های ارزیابی مدل پیشنهادی در مقایسه با سیستم های موجود

 

حوزه های مدل سیستم های موجود	رهبری	خط مشی و استراتژی	منابع انسانی	شراکت ها و منابع	فرایندها	نتایج مشتریان	نتایج کارکنان	نتایج جامعه	نتایج کلیدی عملکرد
جشنواره شهید رجایی	*		*		*	*	*		*
الگوی ارائه گزارش در فعالیتهای فرهنگی						*			*
طرح جامع نظارت و ارزیابی آموزش عالی			*		*	*			*
طرح ارزیابی تحقیقات و فناوری			*	*	*	*			*
طرح ارزیابی آموزش عالی			*	*		*	*		*
جشنواره مراکز صدا و سیما						*			*

همان طور كه ملاحظه مى‏شود، مدل EFQM، تمامى حوزه‏هاى مورد ارزيابى توسط سيستم‏هاى موجود را پوشش داده و بنابراين قابليت جايگزينى و تأمين خواسته‏هاى سيستم‏هاى موجود را دارا مى‏باشد. به اضافه اين كه امكان استفاده از شاخص‏هاى مورد استفاده در سيستم‏هاى موجود، در مدل پيشنهادى وجود دارد.
 

معايب سيستم‏هاى ارزيابى موجود
 

سيستم‏هاى موجود داراى ضعف جدى در موارد ذيل مى‏باشند:
- به حوزه‏هاى رهبرى، خط مشى و استراتژى و نتايج جامعه (كه به ويژه در مباحث فرهنگى اهميت فراوانى دارند) توجهى ندارند.
- جشنواره مراكز صدا و سيما و الگوى ارائه گزارش در فعاليت‏هاى فرهنگى، صرفا در محدوده نتايج عملكرد سازمان‏ها به ارزيابى پرداخته‏اند.
در مجموع مى‏توان مزاياى مدل پايه را به شرح ذيل عنوان نمود:
- توجه به تمامى حوزه‏هاى مرتبط با سازمان، مشتريان و جامعه،
- قابليت استفاده براى ارزيابى انواع سازمان‏هاى فرهنگى.
جدول شماره 8، نظام طراحى شده را در انطباق با دغدغه‏ها و نيازهاى اساسى ارزيابى سازمان‏هاى فرهنگى نشان مى‏دهد.
هركدام از موارد مطرح در سطرهاى جدول (ستون سمت راست) كه بيانگر چالش‏هاى نظام هستند، بايد هنگام تدوين جزئيات نظام ارزيابى و طراحى شاخص‏ها در هر يك از حوزه‏هاى ارزيابى
جدول 8: جایگاه مباحث اساسی در طراحی نظام ارزیابی عملکرد سازمانهای فرهنگی

 

جایگاه در نظام

نظام ارزیابی

حوزه های مدل ارزیابی

عنوان مبحث

اهداف

دامنه کاربرد

ارکان ارزیابی

روش ارزیابی

روش امتیازدهی

دوره زمانی

رهبری

خط مشی و استراتژی

منابع انسانی

شراکت ها و منابع

فرایندها

نتایج مشتریان

نتایج کارکنان

نتایج کلیدی عملکرد

سازمانهای موضوع طرح (فرهنگی)

*

ارکان موجود ارزیابی

*

سیاست فرهنگی کشور

*

*

*

برنامه های میان مدت توسعه

*

*

*

*

*

فرهنگ سازمانی

*

*

توجه به معیارهای کیفی در ارزیابی

*

*

*

*

شاخص های کلان ارزیابی فرهنگی کشور

*

اصلاح ساختارهای دولتی

*

*

امکان درجه بندی

*

*

نقد و نظر و اجماع در فرایند ارزیابی

*

*

مصوبات شورا در خصوص ارزیابی سازمانها

*

*

*

توجه به نیازها و خواست های مردم

*

انتظارات اهل فرهنگ

*

رضایت و توانمندی کارکنان

*

 

نتيجه‏گيرى
 

در اين طرح، براساس مطالعات صورت گرفته در خصوص انواع مدل‏هاى ارزيابى، مبانى فرهنگ و سازمان‏هاى فرهنگى، اركان و سيستم‏هاى موجود ارزيابى فرهنگى در كشور، چارچوب مفهومى نظام ارزيابى طراحى و سپس مورد اعتبارسنجى قرار گرفت. در نهايت ابعاد مختلف نظام ارزيابى شامل مدل و معيارهاى ارزيابى (در انطباق با سازمان‏هاى فرهنگى)، اهداف، دامنه عملكرد، فرايند ارزيابى و ساير مباحث مرتبط تبيين گرديد.

مزاياى مدل پيشنهادى ارائه شده اين مقاله
 

به طور كلى مشخصات و مزاياى نظام پيشنهاد شده را مى‏توان به صورت زير بيان كرد:
- هدف از ارزيابى، بهبود و تعالى عملكرد سازمان است، نه صرفا اهداف نظارتى و كنترلى
- جامعيت، به دليل توجه به جنبه‏هاى مختلف عملكرد و مديريت سازمان (با استفاده از يك مدل مفهومى معتبر براى تعيين حوزه‏هاى سنجش)
- انعطاف‏پذيرى، به خاطر پوشش انواع سازمان‏هاى فرهنگى
- تكيه بر خودارزيابى سازمان‏ها (ايجاد مشاركت و توسعه توانمندى كاركنان دستگاه‏ها)
- مبتنى بر ارزيابى (انجام مميزى) توسط خبرگان
- حاكميت شاخص‏هاى كيفيتى به جاى شاخص‏هاى كمى عملكرد
- درجه‏بندى (Rating) به جاى رتبه‏بندى (Ranking)
- امكان مقايسه با تجارب موفق جهانى (Benchmarking)

پيشنهادات و راه‏كارهاى علمى و عملى اين مقاله
 

با توجه به ساختار مدل، روش ارزيابى و مشكلات و محدوديت‏هاى موجود، اقدامات تكميلى و زمينه‏هاى مطالعاتى زير - به گونه‏اى كه منجر به تدوين مصوبات و دستورالعمل‏هاى لازم‏الاجرا براى سازمان‏ها گردد - جهت تحقق بهينه نظام ارزيابى در آينده پيشنهاد مى‏شود:
الف) بسترسازى جهت استقرار نظام در سطح كلان از طريق هماهنگ كردن مصوبات، سيستم‏ها و اركان (ساختارهاى كنترلى و نظارتى) موجود ارزيابى، همچنين الزامى جهت استفاده مطلوب از نتايج ارزيابى.
ب) طراحى سيستم و مكانيزم اجرايى نظام ارزيابى در قالب آيين‏نامه، دستورالعمل و فرم‏هاى مورد نياز نظير ساختار سازمانى، معيارها و شاخص‏هاى ارزيابى، زمان‏بندى اجرايى ارزيابى، نحوه اطلاع‏رسانى، فرم‏ها و روش‏هاى جمع‏آورى اطلاعات، فرايند دقيق ارزيابى، روش امتيازدهى و تجديد نظر.
ج) ايجاد زمينه‏ها و زيرساخت‏هاى مورد نياز در سازمان‏هاى موضوع طرح از طريق تدوين سياست‏ها، ارزش‏ها و فعاليت‏هاى كليدى، توجه به مستندسازى، توسعه تكنيك‏هاى مديريتى در زمينه كيفيت و تعالى سازمان، توجه خاص به كاركنان و فرهنگ سازمانى، بهره‏گيرى از فناورى‏هاى مناسب ادارى و مالى، تربيت ارزياب و همچنين ايجاد ساز و كار لازم جهت استفاده مطلوب از نتايج ارزيابى.
منابع:
آقاپور، سيدمهدي. "مطالعه تطبيقي اهداف و نهادهاي ارزيابي کشور"، هيئت نظارت و ارزيابي فرهنگي و علمي شورايعالي انقلاب فرهنگي.
آشوري، داريوش" تعريفها و مفهوم فرهنگ"، نشر آگه.
اولياء، محمد صالح، و همکاران 8731، " ارزيابي عملکرد و بهره وري در مؤسسه هاي دولتي"، ارائه شده در دومين جشنواره شهيد رجايي.
اولياء، محمد صالح. "گزارش تهيه سيستم ارزيابي عملکرد مراکز پژوهشي وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري"، دفتر بررسي و ارزيابي پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري.
پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات."شاخص هاي فرهنگي، موضوع ماده 261 قانون برنامه سوم توسعه کشور"، کتابخانه شورايعالي انقلاب فرهنگي.
حسيني، سيد احمد و علي هاشمي گيلاني، " ارزيابي برنامه هاي اول و دوم توسعه"، مقالات برگزيده همايش نقش و جايگاه دولت در توسعه فرهنگي، جهاد دانشگاهي تهران- پژوهشگاه علوم انساني و اجتماعي.
راکس برو، يان."نظريه هاي توسعه نيافتگي"، ترجمه علي هاشمي گيلاني، نشر سفير.
رجب زاده، احمد" شاخص سازي فرهنگي، زمينه هاي نظري و محدوديتهاي آن"، مقالات برگزيده همايش نقش و جايگاه دولت در توسعه فرهنگي، جهاد دانشگاهي تهران- پژوهشکده علوم انساني و اجتماعي.
رضواني، محمدرضا" گزارش مطالعه و تحليل روش ها و شاخص هاي ارزيابي فرهنگ، هنر و سازمان مديريت صنعتي."سياست فرهنگي و الگوي ارائه گزارش در فعاليت هاي فرهنگي"، به سفارش معاونت پژوهشي و آموزشي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
سازمان مديريت و برنامه ريزي. " تبيين مفهوم، جايگاه قانوني و ساختار ارزيابي عملکرد مديريت."
سازمان مديريت و برنامه ريزي. "آيين نامه ارزيابي عملکرد دستگاههاي دولتي."
شوراي عالي انقلاب فرهنگي."اصول، اهداف، مباني، منبهات و خط مشي سياست فرهنگي.
"شوراي عالي انقلاب فرهنگي." آيين نامه هيئت نظارت و ارزيابي فرهنگي و علمي شوراي عالي انقلاب فرهنگي."
طرح ساماندهي امور فرهنگي. "تعيين معيارهاي تفکيک و مديريت فعاليت هاي فرهنگي"، آرشيو گزارش هاي کتابخانه شورايعالي انقلاب فرهنگي.
" عميليات موازي، مشابه و متداخل در نظام فرهنگي کشور"، آرشيو گزارش هاي کتابخانه شورايعالي انقلاب فرهنگي.
"مباني نظري طرح ساماندهي امور فرهنگي"، آرشيو گزارش هاي کتابخانه شوراي عالي انقلاب فرهنگي.
Borden, V.M.H.2003."Aligning program, campus , system, and state models of higher education effectiveness", FAIR conference on search of quality, Myer, USA
CGIAR Report. 2001. "Towards accreditation schemes for higher education in Europe", CRE Project, co-funded by the SOCRATES program)Complementary measures for migher education(, Europe Ewell, P. T, 2000."Outcmes, Assessment, Institutional Effectiveness, and Accreditation: A Conceptual Exploration , Journal of Academic Librarianship
Farmer, S.A.2004. "A performance measurement framework for internal audit"., MSc Thesis, University of Central England Business School, UK Hides, M.T., Davies, J.and Jackson, S".2004. Implementation of EFQM excellence model self- assessment in the UK higher education sector- lessons learned from other sectors", The TQM Magazine, Vol,16.No.3
Krause, O.and Martins, K, 1999Performance management", International Conference on Advances in Production Management Systems
Lawrence, J.J. and Dangerfield, B." 2001Integrating professional reaccreditations and quality award processes", Quality Assurance in Education, Vol.9, No.2
Marr, B. and Schiuma, G.2003." Business performance measurement – past, present and future", Management Decision, Vol, 48, .No.8
Meegan, S,T.and Simpson, R."1997Progressive roles of the internal audit function: a case study of BTNI," Managerial Auditing Journal, Vol. 12, No.8
Neely , A., Gregory, M.and Platts, K."1995Performance measurement system design: a literature review and research agenda", International Journal of Operations & Production Management , Vol,15.No.4
Neely, A., Richards, H., Mills, J., Platts, K.and Bourne, M. 1997 ."Designing performance measures: a structured approach, "International Journal of Operations & Production Management, Vol. 17, No11.
منبع:مجموعه مقالات همایش ملی جایگاه موسسات فرهنگی و هنری در توسعه فرهنگی کشور؛ (1388) به اهتمام علیرضا شیروانی، اصفهان، حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، چاپ نخست.