جهاد اقتصادی و بیداری اسلامی
گذر ایام یک امر دائمی است(1). دائم روز و شب از پی هم میگذرد. اینکه ما یک زمانی را به عنوان آغاز سال قرار بدهیم، تذکری برای ما است که بالاخره یک سال از عمر گذشت. یک فرصت دیگر از دست رفت و از طرف دیگر سال جدیدی آمد و فرصتهای تازهای برای ما فراهم شدهاست. ممکن است چیزهای مختلفی را مبدأ محاسبة سالها قرار میدهیم. یک وقت یک حادثة سیاسی مبدأ زمان قرار میگیرد؛ مثل آنچه در زمان شاه مطرح شد که شروع حکومت کوروش به عنوان مبدأ تاریخ قرار بگیرد، یک وقت یک حادثة مرتبط به دین؛ مثل هجرت پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که در سال هجری معیار است یا ولادت عیسی ـ علی نبینا و آله و علیه السلام ـ که در سال میلادی معیار است. مبدأ آغاز سال هم، ممکن است یک امر طبیعی قرار بگیرد؛ مثل اول فرودین(نوروز) که در آن زمان، زمین به لحاظ نجومی در وضعیت خاصی قرار میگیرد و از زمستان نجومی وارد بهار نجومی میشود؛ البته اینکه مبدأ محاسبة سالهای طی شده، یک جنبة دینی داشته باشد؛ مثل هجرت پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ یک نوع تذکر دینی است که بالاخره حرکت بزرگی در تاریخ بشری آغاز شد و آن حرکت تمدن اسلامی را شکل داد. علت اینکه هجرت پیغمبر آغاز تاریخ در سال هجری قرار گرفت و نه مثلاً ولادت پیغمبر، همین است که آن حرکت حضرت؛ یعنی هجرتشان از مکه به مدینه بود که زمینة گسترش اسلام و شکلگیری حکومت اسلامی و پایهریزی تمدن اسلامی را فراهم کرد. اینکه ایرانیها این تحول طبیعی(نوروز) را معیار شروع سال قرار دادند، از یک طرف نشان میدهد اینها با علم ، نجوم و ریاضیات سر و کار داشتهاند و متوجة محاسبات دقیق و ریاضیِ مسئله بودند و از طرف دیگر نشانگر توجهشان به طبیعت است که این هم نکته مثبتی است. توجه به نو شدن طبیعت، به عنوان یک معیاری برای نو شدن سال و در پی آن پدید آمدن فرصتهای تازهای که در این سال پیش روی ما است.
همچنین این سال ایرانی عادات و آداب نیکویی هم دارد. مردم خودشان را برای این سال آماده میکنند؛ چه با تمیز کردن ساختمانهای خودشان و امروز هم این امر توسعه پیدا کرده و تمیز کردن شهرها را هم شامل شدهاست، چه با تهیة لباس تازه، چه با ایجاد فضای شادتر، چه با برطرف کردن دشمنیهایی که در گذشته بودهاست، چه با دیدارهایی که در این ایام صورت میگیرد که در واقع همان صلة رحم است و در اسلام بر آن تأکید شدهاست. اگر در اسلام نوروز مورد توجه قرار گرفته باشد، همین ابعاد مثبتش مورد توجه است. همین نکتههایی که در اسلام هم بر آن تأکید شدهاست و در واقع جنبههای انسانی و ارزشی نوروز است؛ البته کنار این جنبههای ارزشی و انسانی، خود نوروز یک سابقة فرهنگی و عقیدتی هم دارد که مورد تأکید یا حتی مورد تأیید اسلام نبودهاست و آن روایاتی که در تخطئة نوروز آمدهاست، ناظر به همین موارد است. بالاخره نوروز نماد یک سنت و فرهنگ غیر اسلامی بودهاست و به همین دلیل هم در برخی روایات مورد تخطئة ائمه ـ علیهم السلام ـ قرار گرفتهاست؛ از جملة این فرهنگهای غیر اسلامی، خرافة «سیزده بدر» است که به یک روز نحس در تاریخ ما تبدیل شدهاست؛ البته حالا اسمش را گذاشتهاند «روز طبیعت» این خوب است، هرچند که باید اسمش را روز عزای طبیعت میگذاشتند؛ چون روزی است که مردم خسارت زیادی به طبیعت میزنند، فکر نمیکنم میزان خسارتی که در طول سال به طبیعت وارد میشود، به اندازة خسارتی باشد که در یک روز سیزده به طبیعت وارد میشود. واقعاً طبیعت دارد از بین میرود؛ البته اگر فرهنگِ روز طبعیت درست جا میافتاد و طبیعت پاکیزه میشد، خوب بود. در این صورت همة سال را سال طبیعت نام بگذارند و مردم از طبیعت مراقبت کنند، ما هم موافقیم. یک سری از سنتها وجود دارد که البته مردم خیلی متوجة خرافی بودن آنها نیستند، ولی بعضیها برایش قداست هم قائلند؛ مثل هفت سین. بعضیها هم از این گونه صحبتها که بنده میکنم خوششان نمیآید، ولی بالاخره این سنتها پایه و اساسی ندارد، نه مبنای فکری دارد، نه مبنای دینی و نه مبنای بشری؛ البته تا جایی که مخالفت با عقاید و احکام اسلامی نداشتهباشد، مشکلی با آنها نداریم. اما اگر از آن حد بگذرد، نمیتوان پذیرفت؛ مثلاً همین مطلب که روز سیزده، روز نحس است، مفهومی است که با مفاهیم اسلامی ناسازگار است، روز خدا که روز نحس نمیشود. این نحسیها مربوط به خود ما و رفتارهای ما است. بالاخره ما با جنبههای فکری و عقیدتی نوروز به عنوان یک پدیدة غیر اسلامی در همة ابعادش موافق نیستیم.
مطلب دوم: جهاد اقتصادی
مقام معظم رهبری ـ دام ظله ـ سنتی را پایه ریزی کردند، تحت عنوان نام گذاری سال. این سنت در واقع از این جهت که یک نوع هدف گذاری کلان برای مجموعة فعالیتها میشود، سنت حسنهای است؛ البته انتخاب یک عنوان برای سال به معنای غفلت از سایر جهات نیست. بعضی از طلبهها بعد از پیام نوروزی ایشان به من مراجعه میکردند که چرا ایشان امسال را سال جهاد اقتصادی اسم گذاشتند. این همه مشکلات فرهنگی در کشور وجود دارد، چرا ایشان بر بحث اقتصاد تأکید کردند؟ توجه دارید که اگر یک شعار به عنوان شعار سال انتخاب میشود، معنایش این نیست که ایشان ابعاد فرهنگی، سیاسی و ... و اهمیت آنها را نادیده گرفتهاند و فقط به یک بعد توجه کردهاند. نامی که انتخاب شدهاست به نظر ایشان با توجه به مجموعة اطلاعات و مشاورههایی که صورت میگیرد، مهم ترین شعاری است که در آن سال میتواند مطرح باشد. برای انتخاب این نام اهم و مهم شدهاست. مقصود ایشان این نیست که به بعد فرهنگی، سیاسی و اجتماعی توجه نشود. یک کلام، همیشه باید در متن و فضای خودش تفسیر شود. وقتی در متن و فضای اسلامی و حکومت اسلامی صحبت از اقتصاد میشود، معنایش نادیدهگرفتن سایر ابعاد زندگی نیست. جهاد همانطوری که خود ایشان هم توضیح دادند، یک مفهوم خاص است؛ یعنی تلاشی همراه با یک مجموعهای از ارزشها. صرف تلاش نیست، بلکه با یک مفهوم مقدس همراه است. جهاد در واقع تلاش گسترده و ویژه همراه با رعایت همة ضوابط است. اگر صحبت از جهاد اقتصادی است، مقصود این است که تلاشی در حوزة اقتصاد صورت بگیرد با رعایت همة ضوابط؛ چه در بعد فردی که مثلاً در تعاملات و فعالیتهای اقتصادی، رفتارهای غیر شرعی صورت نگیرد و معیارها شرعی ملاحظه شود که مهمترین آنها حفظ اخلاص است. اگر قرار است کاری صورت بگیرد، برای خدا و با نیت خالص باشد نه به نفع شخص، گروه، جناح، یا برای ریا. با خودنمایی یا منیت همراه نباشد. یکی از مهمترین ارزشها صداقت است و فضای اسلامی باید یک فضای صادقانه باشد که در آن اعتماد شکل بگیرد و همه افراد بتوانند به سخنان دیگری، رفتارهای دیگری اعتماد کنند و با عواملی که این اعتماد را از بین میبرد یا این فضا را آلوده میکند برخورد شود و چه رعایت ضوابط در بعد کلان و اجتماعی که فعالیت ها کلان اقتصادی در یک فضای اسلامی، باید همراه با رعایت معیارهای اسلامی باشد. این که امسال، مسئلة اقتصاد مطرح شدهاست به خاطر مجموعة شرایطی است که کشور در آن قرار دارد، که یک وضعیت گذار است. گذر از یک اقتصاد به اقتصاد دیگری؛ از یک نوع روابط اقتصادی به روابط جدید اقتصادی. حذف یارانهها هنوز به طور کامل اتفاق نیافتاده و به معنای واقعی کلمه آثار اقتصادی آن خودش را نشان ندادهاست. در سال 1390 این اتفاق خواهد افتاد. این آثار اگر با یک فعالیت مؤثر اقتصادی همراه نباشد، قطعاً آثار تخریبی شدیدی خواهد داشت و در مقابل اگر با یک فعالیت درست اقتصادی همراه باشد، زمینة شکوفایی و پویایی اقتصاد کشور فراهم خواهد شد. در این مرحلة سخت گذار، خیلی از سوی مجموعة نظام و مسئولین سعی شدهاست که سختی آن به حداقل برسد و بسیاری از آثار منفی آن تا جایی که ممکن است کنترل شود، ولی بالاخره یک حادثه بزرگ اقتصادی دارد در کشور اتفاق میافتد که بخش گستردهای از آثارش به معنای دقیق کلمه قابل کنترل نیست، بلکه ما فقط میتوانیم به آن جهت دهیم، و آن را تا حدی تعدیل کنیم، نمیتوانیم از آن جلوگیری کنیم. یکی از آن آثار قطعاً افزایش قیمتها خواهد بود که اگر با یک فعالیت سالم اقتصادی در یک فضای مورد اعتماد و آرام و با امنیت اقتصادی همراه شود، در مجموع باعث به وجود آمدن مشکل اقتصادی برای مردم نخواهد شد، بلکه باعث میشود ثروت عمومی ـ در اصطلاح اقتصاد ـ افزایش پیدا کند و در نتیجه رفاه عمومی توسعه پیدا کند. اما اگر این فعالیت اقتصادی صورت نگیرد و گرههای اقتصادی که نیازمند یک فعالیت جدی و مشارکت عمومی است باز نشود، میتواند به جای توسعة رفاه عمومی و افزایش ثروت عمومی، باعث توسعة فقر شود و به صورت جدی فاصلة بین فقیر و غنی را افزایش دهد که این با مفاهیم اقتصاد اسلامی ناسازگار است؛ چون یکی از شاخصهای عدالت اقتصادی در اسلام کاهش فاصله بین فقیر و غنی است. این چیزی نیست که دولت به تنهایی یا حتی نظام به تنهایی بتواند انجام دهد، بلکه مشارکت عمومی مردم را نیاز دارد. در این مشارکت عمومی قطعاً روحانیت نقش اساسی میتواند داشتهباشد. فرهنگ، محور و پایة مجموعه فعالیتهای یک جامعه، از جمله فعالیت اقتصادی است و این فرهنگ سازی باید از سوی نهادهای مختلف فرهنگی از جمله حوزة علمیه صورت بگیرد. اگر حوزه، اطلاعات خود را هم نسبت به اقتصاد اسلامی، هم نسبت به اقتصاد ایران و هم نسبت به اقتصاد بین الملل توسعه دهد و با اطلاع دقیق فعالیت کند، به اشکال مختلف میتواند برای این تحول اقتصادی زمینه ساز باشد؛ تحول بزرگی که سالهاست در کشور ما برای آن برنامهریزی شده و بعد از گذشت سالها این اتفاق رخ دادهاست. این تحول، تحولی نیست که تصمیم به اجرای آن یک شبه و یک روزه در نظام گرفته شدهباشد، تحولی است که سال های سال، از دورههای ریاست جمهوری گذشته، شاید نزدیک به 20 سال قبل تا کنون، روی این موضوع دارد کار میشود. انشاء الله که مجموعة کشور ما و از جمله حوزة علمیه و ما طلبه ها بتوانیم در این فعالیت بزرگ و این حادثه بزرگ نقش مؤثری داشته باشیم.
مطلب سوم: بیداری اسلامی
همانطور که مستحضرید از چند ماه قبل جنبشی در منطقه آغاز شد که در حال توسعه پیدا کردن است، عدهای از ابتدا نمیخواستند عنوان بیداری اسلامی بر آن صدق کند، ولی عملاً پذیرفتند که این عنوان را به آن بدهند، هرچند همچنان بعضی از شبکههای عرب زبان یا انگلیسی زبان از این جنبش به جنبش بیداری عربی یاد میکنند، ولی این بحث فراتر از عربیت است و خبرهایی که از اعتراضات مردمی در کشور آذربایجان به گوش میرسد مؤید آن است که این جنبش، فراتر از یک جنبش عربی است، بلکه در فضای اسلامی دارد شکل میگیرد. در این قضیه از هر جایی یک اطلاعاتی میرسد؛ از اینترنت، از ماهوارهها، روزنامهها و ... . فراوانی اطلاعات باعث شدهاست که دستیابی به اطلاعات صحیح خیلی مشکلتر شود و در این فضا، شایعه ساختن و دروغ گفتن، خیلی راحت است. به همین دلیل تشخیص اینکه چه چیزی درست است و چه چیزی غلط، نسبت به گذشته کار بسیار بسیار مشکل تری شدهاست. این جنبش از جایی آغاز شد که احتمال آغازش از آنجا وجود نداشت. آغاز جنبش از کشور تونس نه فقط برای ما غیر منتظره بود، بلکه برای آمریکاییها، غربیها و سیستمهای اطلاعاتی آنها هم غیر منتظره بود. از این جهت درست شبیه انقلاب اسلامی ایران بود. قبل از انقلاب اسلامی، از نظر غربیها، ایران امنترین جایی بود که برای مصالح غربی در منطقه وجود داشت؛ یعنی اگر سال 55، 54، به یک مسئول آمریکایی میگفتی که در منطقة خاورمیانه غیر از اسرائیل، امنترین سرزمین برای منافع غرب و آمریکا کجاست، میگفتند: ایران. حتی از عربستان سعودی و کویت و امثال اینها هم برای آنها قابل اعتمادتر بود. اصلاً به همین دلیل به شاه این چراغ سبز نشان داده شد که شما یک مقدار فضای سیاسی کشور را باز کنید؛ چون وضعیت کشورتان طوری است که برای شما مشکلی پیدا نمیشود؛ البته پیش بینیهای آنها خطا درآمد و یکدفعه جریان انقلاب اسلامی شکل گرفت که امام ـ رضوان الله علیه ـ مدیریتش را از سال ها قبل از آن به عهده داشتند و در آن دوره، این مدیریت شکوفا شد و خیلی سریع هم به نتیجه رسید. وقتی در تونس هم این اتفاق افتاد، غیر منتظره بود. درست است که ما نشانههایی دیده بودیم. قبلاً عرض کردم که من پنج سال پیش در تونس بودم و در آن زمان علی رغم ظاهر غیر دینی و بلکه ضد دینی این کشور، دیدم که جوانان این کشور که این همه برای آنها تبلیغ میشد که از دین فاصله بگیرند، به دین علاقه دارند. این حرفی که برخی میگویند آمریکاییها میخواستند این حکومتها را یک جوری کنار بزنند و در حقیقت مدیریت دست آنها بوده، دروغ است، اینها حرفهایی است که خود آمریکایی ها بر سر زبانها می اندازند، تا بگویند:
گر بر سر خاشاک یکی پشه بجنبد * جنبیدن آن پشه عیان در نظر ماست.
آنها میخواهند بگویند همة عالم را ما داریم کنترل میکنیم، هیچ کس بدون اجازة ما نمیتواند آب بخورد. یا مستقیم یا غیر مستقیم ما داریم اداره میکنیم، در حالی که اینطور نیست. اصلاً این حادثه، حادثة خوشی برای آمریکاییها و غربیها نبود و منافعشان به شدت به خطر افتاد؛ البته آنها همیشه سعی میکنند دوباره کنترل را به دست بگیرند و روی موج سوار شوند و استفاده کنند. ولی واقعیت این است که آنها مدیریت کار را بر عهده نداشتند و حتی برخی صاحب نظران سیاسی ما هم مثل بعضی از مردم همین دروغ را تکرار را میکنند که اینها همش زیر سر آمریکاییها است. مثل قدیمی ها که میگفتند همه چیز زیر سر انگلیسیها است. همانطور که وزیر خارجة آلمان گفت هیچ کس نمی توانست این اتفاق را پیشبینی کند.
این اتفاق در تونس از اینجا شروع شد که یک سری مسائل در تونس پیش آمده بود و یک کسی خودش را آتش زد، آتش زدن او که خیلی هم با برنامهریزی نبود و یک اعتراض شخصی بود، یکدفعه یک جنبشی را در تونس آغاز کرد. یک مجموعهای از جوانان که در فیس بوک با هم مرتبط شدهبودند شروع کردند به جهت دادن به جریانات اعتراضی و جنبش به دست آنها افتاد؛ یعنی جنبش از طریق جوانان و از طریق یک مجموعة سازمان نیافته شکل گرفت. اصلاً سازمانها و مجموعههای با سابقه، مدیریت جنبش را بر عهده نداشتند؛ مثلاً مهمترین جنبش در تونس؛ یعنی جنبش النهضة، که رهبری آن با «راشد الغنوشی» است، اصلاً مدیریت کار را بر عهده نداشت. یک حرکت خودجوشی بود؛ البته بعد جریانات، جنبشها، همه به همدیگر مرتبط شدند و بعد در کشورهای دیگر، در مصر، دوباره همینطور شد، یک نفر خودش را آتش زد، آتش زدن او مصر را شعله ور کرد. اتفاقاً اگر از ما می پرسیدند که کدام منطقه زمینة پیدایش جنبش در آن بیش از همه است، میگفتیم: مصر. ولی دیدیم که این اتفاق در مصر بعد از تونس افتاد. مصر به لحاظ جمعیت و جایگاهی که در جهان اسلام دارد و به لحاظ روابطی که دولت مصر با اسرائیل داشت، خیلی مهمتر از تونس بود.
این جنبش ها، جنبش اسلامی به معنای خاص کلمه نبود. یعنی اینجوری نبود که آنهایی که آغاز کردهاند، اسلام خواهان به معنای خاص کلمه باشند، اما قطعاً گرایشات اسلامی بخش قابل توجهی از این جنبش را فراگرفتهاست و قطعاً از انقلاب اسلامی الهام گرفتهاند. این چیزی نیست که یک فرد آشنا با واقعیتهای این منطقه بتواند آن را انکار کند. قبلاً عرض کردم که پنج سال پیش در تونس در رحلت حضرت امام ـ رضوان الله علیه ـ سخنرانی داشتم. فضای امنیتی تونس به قدری سنگین بود که به من گفتند هیچ کلمهای دربارة امام و مسائل انقلاب صحبت نکنید. در غیر این صورت نیروهای امنیتی میریزند توی جلسه. جلسه هم در یک مرکز مهم اساتید دانشگاه، نویسندگان و روشنفکران تونس برگزار میشد. بعضی از اساتید بعد از آن جلسه طولانی سه ساعته میگفتند که آقا ما هرچند به لحاظ عقیده شیعه نباشیم، به لحاظ سیاسی شیعه هستیم؛ یعنی آنها سیاست جمهوری اسلامی ایران و سیاست انقلاب اسلامی ایران را قبول داشتند و این سیاست ضد آمریکایی، ضد صهیونیستی در ایشان تأثیر گذاشتهاست. اطلاعات فراوانی از طرق مختلف، از خود مصری ها، از داخل مصر، از جاهای مختلف داشتیم و داریم که چقدر حزب الله لبنان در مصر محبوبیت دارد، چقدر شخص سید حسن نصر الله ـ حفظه الله ـ در آنجا محبوبیت دارد که این به خاطر چهرة مقاومت اسلامی است که در مقابل اسرائیل ایستادهاست. بنابراین الان، شرایطی است که واقعاً غرب گرفتار بحران شده و منافعش به خطر افتاده و فرصت بسیار خاصی برای مجموعة جهان اسلام فراهم شدهاست که باید درست استفاده و مدیریت شود. نباید آن گونهای شود که تمام تواناییهای غرب بر علیه این جنبش سامان پیدا کند که اگر این اتفاق بیافتد، مشکلات زیادی پیدا خواهد شد.
تجربه این مبارزههایی که در این ایام صورت گرفت، نشان داد که هر جا که مبارزه، مبارزة غیر خشن است، موفق‌تر است. در لیبی که شکل خشن و مسلحانه پیدا کرد، فرسایشی شدهاست و قذافی با توجه به حالت جنون آمیز خودش و اینکه آدم غیر متعارفی است در جنگ روانی خیلی موفق است. با جوسازیهایی که در داخل و خارج کرده و با ارتباطاتی که ایجاد کردهاست، بالاخره هنوز توانسته مقاومت کند. انشاء الله امیدواریم بالاخره این مقاومت شکسته شود و قذافی سقوط کند که اگر سقوط نکند بعضی از این حکام منطقه جرأتشان بیشتر میشود و قطعاً برخوردهای سنگینتری با مردم شان میکنند. این جنبش در بحرین یک وضعیت خاص پیدا کرد. مجموعههای خبری دنیا اصلاً اجازه ندادند حوادث بحرین منتشر شود. تنها جایی که صدای مردم بحرین را به دنیا رساند، ایران بود. و وقتی صدای مردم بحرین به دنیا رسید، آنها مجبور شدند بعضی از اخبار بحرین را منتشر کنند. متأسفانه سعی آنها این بوده و هست که جنبش بحرین را با جنبشهایی که در کشورهای اسلامی دیگر اتفاق افتاده، متفاوت معرفی کنند. قرضاوی چند هفته قبل از این سخنرانیای کرد و گفت که به من میگویند شما گفتید که کشتن مردم یمن توسط دولت حرام است و مردمی که کشته می شوند شهیدند. حالا به من می گویند که آیا بحرین هم همین وضعیت را دارد؟ یا نه؟ بعد خودش جواب داد که بحرین، با لیبی، با یمن، بامصر و با تونس، فرق میکند. در آنها جنبشها، مردمی، انقلابی و به دنبال ارزشهای اسلامی و اصیل بودند، اما در بحرین یک جنگ طائفی است. مقصودش این بود که طائفة شیعه بر علیه طائفة سنی قیام کردهاست. و این فرد و خیلیها مثل او اصرار دارند که جنگ بحرین را جنگ شیعه و سنی نشان دهند، در حالی که اصلاً این طور نبودهاست، بحرینیها از اول این شعار را تکرار میکردند که «نه شیعه نه سنی بحرینی بحرینی»؛ البته شیعیان در بحرین اکثریت هستند، ولی اهل سنت هم در این جنبش مشارکت دارند. متأسفانه مردم بحرین توسط نیروهای خارجی عربستان، امارات و قطر سرکوب شدند. در این قضیه معلوم شد که «سپر جزیره»(مجموعهای نظامی که با همکاری کشورهای حاشیه خلیج فارس تشکیل شدهست) که قرار بود کشورهای منطقة خلیج فارس را در مقابل تهاجمات خارجی؛ مثلاً حملة اسرائیل حفاظت کند، اصلاً برای اهداف دیگری شکل گرفتهاست. مسالمت آمیزترین تظاهراتی که در کشورهای اسلامی صورت گرفت در بحرین بود. بحرینیها حتی یک بانک آتش نزدند، یک ماشین آتش نزدند، یک تخریب انجام ندادند، در حالی که در کشورهای تونس و مصر این اتفاقات افتاد در یمن، حتی در کویت و الجزایر همینطور، در لیبی که حتی به جنگ مسلحانه کشید. در بحرین هیچ گونه اقدام خشنی صورت نگرفت، ولی خشنترین برخورد با اینها صورت گرفت. دیدید دولت بحرین حتی میدان لؤلؤ(مروارید) را که یکی از مهمترین مکانهای تاریخی آنها و نماد بحرین محسوب میشد را تخریب کرد و مردم را کشت. و حوادث فجیع دیگری اتفاق افتاده که زبان از بیان آن عاجز است. با توجه به کمی جمعیت در بحرین، در مقایسه با مصر یا حتی لیبی، تعداد کشتهها و مجروحین در بحرین نسبت به جمعیت، بالاست. بحرین امروز نیازمند حمایت معنوی است، اقدامی که مراجع معظم تقلید ـ دام ظلهم ـ با صدور بیانیهها کردند یک اقدام مثبت بود. البته از همة جنبش های اسلامی از جمله بحرین باید حمایت شود. بیداری که در جمهوری آذربایجان اتفاق افتاده، باعث شد که رئیس جمهور آذربایجان بیاید در نماز جمعه و از مردم تقاضا کند که دست از این کارها بردارند. میدانید فضای سیاسی و اجتماعی در آذربایجان بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باز شد. ولی دوباره به شدت در سالهای اخیر فضا را بستند؛ به گونهای که فعالیت غیر آذریها را ممنوع کردند و گفتند حتی آذریهایی که در خارج از آذربایجان تحصیل کردهاند، حق تبلیغ و فعالیت در داخل آذربایجان را ندارند. دولت تمام مساجد را از دست نیروهای حزب اللهی خارج کرد و تعداد زیادی از فعالان را زندانی کرد. با این اعتراضات مردمی اخیر، همة آن محدودیتها برداشته شد. در واقع این ادامة آن جنبشی است که از سایر کشورهای اسلامی شروع شد. اتفاقی که دارد در جهان اسلام میافتد، نه فقط به نفع کل جهان اسلام است به صورت عمومی، بلکه به صورت خاص منافع جمهوری اسلامی ایران هم را در پی دارد. اصلاً خود این اتفاق توسعة شعار انقلاب اسلامی است. این را هم من اشاره کنم که مسئولیت ما در جمهوری اسلامی ایران به مراتب سنگین تر شدهاست، اگر جمهوری اسلامی ایران به عنوان مرکزی که همة این جنبش ها از او الهام می گیرند، از ارزش های اسلامی فاصله بگیرد و جریاناتی به جهل یا به عمد بخواهند چیزهای دیگری را در جمهوری اسلامی مطرح کنند، قطعاً به ضرر انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی خواهد بود. یکی از آن چیزها تأکید روی مسائل مربوط به ایرانیت و مسائل مربوط به قبل از اسلام است که اینها در جهان اسلام بازتاب بسیار منفی خواهد داشت. وقتی ما روی مفاهیمی تأکید کنیم که از منظر سایر ملل اسلامی، مفاهیم غیر اسلامی است و آنها را نماد آتش پرستها میدانند، باعث میشود که جایگاه جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی در بین ملتهای اسلامی تضعیف شود. اگر بر فرض اهداف کسانی که این کار را میکنند، اهداف خوبی باشد، قطعاً چنین کاری اشتباه است، این همه ترویج سنتهای باطل مربوط به ایرانیان کهن ـ مانند برخی از چیز هایی که در نوروز وجود دارد ـ باعث میشود که هم ارزشهای اسلامی در داخل کشور با بحران مواجه شود، هم جایگاه جمهوری اسلامی در جهان اسلام و در مقابله با استکبار جهانی تضعیف شود. انشاء الله که خداوند ـ تبارک و تعالی ـ به همة امت اسلامی توفیق بیش از پیش ارزانی کند و شاهد قدرت گرفتن اسلام و توسعه ارزش های اسلامی در سراسر جهان باشیم. (1)
1. بیانات آیت الله هادوی تهرانی در آغاز دروس خارج فقه و اصول به مناسبت سال جدید وحوادث منطقه
منبع:سایت آیت الله هادوی تهرانی
همچنین این سال ایرانی عادات و آداب نیکویی هم دارد. مردم خودشان را برای این سال آماده میکنند؛ چه با تمیز کردن ساختمانهای خودشان و امروز هم این امر توسعه پیدا کرده و تمیز کردن شهرها را هم شامل شدهاست، چه با تهیة لباس تازه، چه با ایجاد فضای شادتر، چه با برطرف کردن دشمنیهایی که در گذشته بودهاست، چه با دیدارهایی که در این ایام صورت میگیرد که در واقع همان صلة رحم است و در اسلام بر آن تأکید شدهاست. اگر در اسلام نوروز مورد توجه قرار گرفته باشد، همین ابعاد مثبتش مورد توجه است. همین نکتههایی که در اسلام هم بر آن تأکید شدهاست و در واقع جنبههای انسانی و ارزشی نوروز است؛ البته کنار این جنبههای ارزشی و انسانی، خود نوروز یک سابقة فرهنگی و عقیدتی هم دارد که مورد تأکید یا حتی مورد تأیید اسلام نبودهاست و آن روایاتی که در تخطئة نوروز آمدهاست، ناظر به همین موارد است. بالاخره نوروز نماد یک سنت و فرهنگ غیر اسلامی بودهاست و به همین دلیل هم در برخی روایات مورد تخطئة ائمه ـ علیهم السلام ـ قرار گرفتهاست؛ از جملة این فرهنگهای غیر اسلامی، خرافة «سیزده بدر» است که به یک روز نحس در تاریخ ما تبدیل شدهاست؛ البته حالا اسمش را گذاشتهاند «روز طبیعت» این خوب است، هرچند که باید اسمش را روز عزای طبیعت میگذاشتند؛ چون روزی است که مردم خسارت زیادی به طبیعت میزنند، فکر نمیکنم میزان خسارتی که در طول سال به طبیعت وارد میشود، به اندازة خسارتی باشد که در یک روز سیزده به طبیعت وارد میشود. واقعاً طبیعت دارد از بین میرود؛ البته اگر فرهنگِ روز طبعیت درست جا میافتاد و طبیعت پاکیزه میشد، خوب بود. در این صورت همة سال را سال طبیعت نام بگذارند و مردم از طبیعت مراقبت کنند، ما هم موافقیم. یک سری از سنتها وجود دارد که البته مردم خیلی متوجة خرافی بودن آنها نیستند، ولی بعضیها برایش قداست هم قائلند؛ مثل هفت سین. بعضیها هم از این گونه صحبتها که بنده میکنم خوششان نمیآید، ولی بالاخره این سنتها پایه و اساسی ندارد، نه مبنای فکری دارد، نه مبنای دینی و نه مبنای بشری؛ البته تا جایی که مخالفت با عقاید و احکام اسلامی نداشتهباشد، مشکلی با آنها نداریم. اما اگر از آن حد بگذرد، نمیتوان پذیرفت؛ مثلاً همین مطلب که روز سیزده، روز نحس است، مفهومی است که با مفاهیم اسلامی ناسازگار است، روز خدا که روز نحس نمیشود. این نحسیها مربوط به خود ما و رفتارهای ما است. بالاخره ما با جنبههای فکری و عقیدتی نوروز به عنوان یک پدیدة غیر اسلامی در همة ابعادش موافق نیستیم.
مطلب دوم: جهاد اقتصادی
مقام معظم رهبری ـ دام ظله ـ سنتی را پایه ریزی کردند، تحت عنوان نام گذاری سال. این سنت در واقع از این جهت که یک نوع هدف گذاری کلان برای مجموعة فعالیتها میشود، سنت حسنهای است؛ البته انتخاب یک عنوان برای سال به معنای غفلت از سایر جهات نیست. بعضی از طلبهها بعد از پیام نوروزی ایشان به من مراجعه میکردند که چرا ایشان امسال را سال جهاد اقتصادی اسم گذاشتند. این همه مشکلات فرهنگی در کشور وجود دارد، چرا ایشان بر بحث اقتصاد تأکید کردند؟ توجه دارید که اگر یک شعار به عنوان شعار سال انتخاب میشود، معنایش این نیست که ایشان ابعاد فرهنگی، سیاسی و ... و اهمیت آنها را نادیده گرفتهاند و فقط به یک بعد توجه کردهاند. نامی که انتخاب شدهاست به نظر ایشان با توجه به مجموعة اطلاعات و مشاورههایی که صورت میگیرد، مهم ترین شعاری است که در آن سال میتواند مطرح باشد. برای انتخاب این نام اهم و مهم شدهاست. مقصود ایشان این نیست که به بعد فرهنگی، سیاسی و اجتماعی توجه نشود. یک کلام، همیشه باید در متن و فضای خودش تفسیر شود. وقتی در متن و فضای اسلامی و حکومت اسلامی صحبت از اقتصاد میشود، معنایش نادیدهگرفتن سایر ابعاد زندگی نیست. جهاد همانطوری که خود ایشان هم توضیح دادند، یک مفهوم خاص است؛ یعنی تلاشی همراه با یک مجموعهای از ارزشها. صرف تلاش نیست، بلکه با یک مفهوم مقدس همراه است. جهاد در واقع تلاش گسترده و ویژه همراه با رعایت همة ضوابط است. اگر صحبت از جهاد اقتصادی است، مقصود این است که تلاشی در حوزة اقتصاد صورت بگیرد با رعایت همة ضوابط؛ چه در بعد فردی که مثلاً در تعاملات و فعالیتهای اقتصادی، رفتارهای غیر شرعی صورت نگیرد و معیارها شرعی ملاحظه شود که مهمترین آنها حفظ اخلاص است. اگر قرار است کاری صورت بگیرد، برای خدا و با نیت خالص باشد نه به نفع شخص، گروه، جناح، یا برای ریا. با خودنمایی یا منیت همراه نباشد. یکی از مهمترین ارزشها صداقت است و فضای اسلامی باید یک فضای صادقانه باشد که در آن اعتماد شکل بگیرد و همه افراد بتوانند به سخنان دیگری، رفتارهای دیگری اعتماد کنند و با عواملی که این اعتماد را از بین میبرد یا این فضا را آلوده میکند برخورد شود و چه رعایت ضوابط در بعد کلان و اجتماعی که فعالیت ها کلان اقتصادی در یک فضای اسلامی، باید همراه با رعایت معیارهای اسلامی باشد. این که امسال، مسئلة اقتصاد مطرح شدهاست به خاطر مجموعة شرایطی است که کشور در آن قرار دارد، که یک وضعیت گذار است. گذر از یک اقتصاد به اقتصاد دیگری؛ از یک نوع روابط اقتصادی به روابط جدید اقتصادی. حذف یارانهها هنوز به طور کامل اتفاق نیافتاده و به معنای واقعی کلمه آثار اقتصادی آن خودش را نشان ندادهاست. در سال 1390 این اتفاق خواهد افتاد. این آثار اگر با یک فعالیت مؤثر اقتصادی همراه نباشد، قطعاً آثار تخریبی شدیدی خواهد داشت و در مقابل اگر با یک فعالیت درست اقتصادی همراه باشد، زمینة شکوفایی و پویایی اقتصاد کشور فراهم خواهد شد. در این مرحلة سخت گذار، خیلی از سوی مجموعة نظام و مسئولین سعی شدهاست که سختی آن به حداقل برسد و بسیاری از آثار منفی آن تا جایی که ممکن است کنترل شود، ولی بالاخره یک حادثه بزرگ اقتصادی دارد در کشور اتفاق میافتد که بخش گستردهای از آثارش به معنای دقیق کلمه قابل کنترل نیست، بلکه ما فقط میتوانیم به آن جهت دهیم، و آن را تا حدی تعدیل کنیم، نمیتوانیم از آن جلوگیری کنیم. یکی از آن آثار قطعاً افزایش قیمتها خواهد بود که اگر با یک فعالیت سالم اقتصادی در یک فضای مورد اعتماد و آرام و با امنیت اقتصادی همراه شود، در مجموع باعث به وجود آمدن مشکل اقتصادی برای مردم نخواهد شد، بلکه باعث میشود ثروت عمومی ـ در اصطلاح اقتصاد ـ افزایش پیدا کند و در نتیجه رفاه عمومی توسعه پیدا کند. اما اگر این فعالیت اقتصادی صورت نگیرد و گرههای اقتصادی که نیازمند یک فعالیت جدی و مشارکت عمومی است باز نشود، میتواند به جای توسعة رفاه عمومی و افزایش ثروت عمومی، باعث توسعة فقر شود و به صورت جدی فاصلة بین فقیر و غنی را افزایش دهد که این با مفاهیم اقتصاد اسلامی ناسازگار است؛ چون یکی از شاخصهای عدالت اقتصادی در اسلام کاهش فاصله بین فقیر و غنی است. این چیزی نیست که دولت به تنهایی یا حتی نظام به تنهایی بتواند انجام دهد، بلکه مشارکت عمومی مردم را نیاز دارد. در این مشارکت عمومی قطعاً روحانیت نقش اساسی میتواند داشتهباشد. فرهنگ، محور و پایة مجموعه فعالیتهای یک جامعه، از جمله فعالیت اقتصادی است و این فرهنگ سازی باید از سوی نهادهای مختلف فرهنگی از جمله حوزة علمیه صورت بگیرد. اگر حوزه، اطلاعات خود را هم نسبت به اقتصاد اسلامی، هم نسبت به اقتصاد ایران و هم نسبت به اقتصاد بین الملل توسعه دهد و با اطلاع دقیق فعالیت کند، به اشکال مختلف میتواند برای این تحول اقتصادی زمینه ساز باشد؛ تحول بزرگی که سالهاست در کشور ما برای آن برنامهریزی شده و بعد از گذشت سالها این اتفاق رخ دادهاست. این تحول، تحولی نیست که تصمیم به اجرای آن یک شبه و یک روزه در نظام گرفته شدهباشد، تحولی است که سال های سال، از دورههای ریاست جمهوری گذشته، شاید نزدیک به 20 سال قبل تا کنون، روی این موضوع دارد کار میشود. انشاء الله که مجموعة کشور ما و از جمله حوزة علمیه و ما طلبه ها بتوانیم در این فعالیت بزرگ و این حادثه بزرگ نقش مؤثری داشته باشیم.
مطلب سوم: بیداری اسلامی
همانطور که مستحضرید از چند ماه قبل جنبشی در منطقه آغاز شد که در حال توسعه پیدا کردن است، عدهای از ابتدا نمیخواستند عنوان بیداری اسلامی بر آن صدق کند، ولی عملاً پذیرفتند که این عنوان را به آن بدهند، هرچند همچنان بعضی از شبکههای عرب زبان یا انگلیسی زبان از این جنبش به جنبش بیداری عربی یاد میکنند، ولی این بحث فراتر از عربیت است و خبرهایی که از اعتراضات مردمی در کشور آذربایجان به گوش میرسد مؤید آن است که این جنبش، فراتر از یک جنبش عربی است، بلکه در فضای اسلامی دارد شکل میگیرد. در این قضیه از هر جایی یک اطلاعاتی میرسد؛ از اینترنت، از ماهوارهها، روزنامهها و ... . فراوانی اطلاعات باعث شدهاست که دستیابی به اطلاعات صحیح خیلی مشکلتر شود و در این فضا، شایعه ساختن و دروغ گفتن، خیلی راحت است. به همین دلیل تشخیص اینکه چه چیزی درست است و چه چیزی غلط، نسبت به گذشته کار بسیار بسیار مشکل تری شدهاست. این جنبش از جایی آغاز شد که احتمال آغازش از آنجا وجود نداشت. آغاز جنبش از کشور تونس نه فقط برای ما غیر منتظره بود، بلکه برای آمریکاییها، غربیها و سیستمهای اطلاعاتی آنها هم غیر منتظره بود. از این جهت درست شبیه انقلاب اسلامی ایران بود. قبل از انقلاب اسلامی، از نظر غربیها، ایران امنترین جایی بود که برای مصالح غربی در منطقه وجود داشت؛ یعنی اگر سال 55، 54، به یک مسئول آمریکایی میگفتی که در منطقة خاورمیانه غیر از اسرائیل، امنترین سرزمین برای منافع غرب و آمریکا کجاست، میگفتند: ایران. حتی از عربستان سعودی و کویت و امثال اینها هم برای آنها قابل اعتمادتر بود. اصلاً به همین دلیل به شاه این چراغ سبز نشان داده شد که شما یک مقدار فضای سیاسی کشور را باز کنید؛ چون وضعیت کشورتان طوری است که برای شما مشکلی پیدا نمیشود؛ البته پیش بینیهای آنها خطا درآمد و یکدفعه جریان انقلاب اسلامی شکل گرفت که امام ـ رضوان الله علیه ـ مدیریتش را از سال ها قبل از آن به عهده داشتند و در آن دوره، این مدیریت شکوفا شد و خیلی سریع هم به نتیجه رسید. وقتی در تونس هم این اتفاق افتاد، غیر منتظره بود. درست است که ما نشانههایی دیده بودیم. قبلاً عرض کردم که من پنج سال پیش در تونس بودم و در آن زمان علی رغم ظاهر غیر دینی و بلکه ضد دینی این کشور، دیدم که جوانان این کشور که این همه برای آنها تبلیغ میشد که از دین فاصله بگیرند، به دین علاقه دارند. این حرفی که برخی میگویند آمریکاییها میخواستند این حکومتها را یک جوری کنار بزنند و در حقیقت مدیریت دست آنها بوده، دروغ است، اینها حرفهایی است که خود آمریکایی ها بر سر زبانها می اندازند، تا بگویند:
گر بر سر خاشاک یکی پشه بجنبد * جنبیدن آن پشه عیان در نظر ماست.
آنها میخواهند بگویند همة عالم را ما داریم کنترل میکنیم، هیچ کس بدون اجازة ما نمیتواند آب بخورد. یا مستقیم یا غیر مستقیم ما داریم اداره میکنیم، در حالی که اینطور نیست. اصلاً این حادثه، حادثة خوشی برای آمریکاییها و غربیها نبود و منافعشان به شدت به خطر افتاد؛ البته آنها همیشه سعی میکنند دوباره کنترل را به دست بگیرند و روی موج سوار شوند و استفاده کنند. ولی واقعیت این است که آنها مدیریت کار را بر عهده نداشتند و حتی برخی صاحب نظران سیاسی ما هم مثل بعضی از مردم همین دروغ را تکرار را میکنند که اینها همش زیر سر آمریکاییها است. مثل قدیمی ها که میگفتند همه چیز زیر سر انگلیسیها است. همانطور که وزیر خارجة آلمان گفت هیچ کس نمی توانست این اتفاق را پیشبینی کند.
این اتفاق در تونس از اینجا شروع شد که یک سری مسائل در تونس پیش آمده بود و یک کسی خودش را آتش زد، آتش زدن او که خیلی هم با برنامهریزی نبود و یک اعتراض شخصی بود، یکدفعه یک جنبشی را در تونس آغاز کرد. یک مجموعهای از جوانان که در فیس بوک با هم مرتبط شدهبودند شروع کردند به جهت دادن به جریانات اعتراضی و جنبش به دست آنها افتاد؛ یعنی جنبش از طریق جوانان و از طریق یک مجموعة سازمان نیافته شکل گرفت. اصلاً سازمانها و مجموعههای با سابقه، مدیریت جنبش را بر عهده نداشتند؛ مثلاً مهمترین جنبش در تونس؛ یعنی جنبش النهضة، که رهبری آن با «راشد الغنوشی» است، اصلاً مدیریت کار را بر عهده نداشت. یک حرکت خودجوشی بود؛ البته بعد جریانات، جنبشها، همه به همدیگر مرتبط شدند و بعد در کشورهای دیگر، در مصر، دوباره همینطور شد، یک نفر خودش را آتش زد، آتش زدن او مصر را شعله ور کرد. اتفاقاً اگر از ما می پرسیدند که کدام منطقه زمینة پیدایش جنبش در آن بیش از همه است، میگفتیم: مصر. ولی دیدیم که این اتفاق در مصر بعد از تونس افتاد. مصر به لحاظ جمعیت و جایگاهی که در جهان اسلام دارد و به لحاظ روابطی که دولت مصر با اسرائیل داشت، خیلی مهمتر از تونس بود.
این جنبش ها، جنبش اسلامی به معنای خاص کلمه نبود. یعنی اینجوری نبود که آنهایی که آغاز کردهاند، اسلام خواهان به معنای خاص کلمه باشند، اما قطعاً گرایشات اسلامی بخش قابل توجهی از این جنبش را فراگرفتهاست و قطعاً از انقلاب اسلامی الهام گرفتهاند. این چیزی نیست که یک فرد آشنا با واقعیتهای این منطقه بتواند آن را انکار کند. قبلاً عرض کردم که پنج سال پیش در تونس در رحلت حضرت امام ـ رضوان الله علیه ـ سخنرانی داشتم. فضای امنیتی تونس به قدری سنگین بود که به من گفتند هیچ کلمهای دربارة امام و مسائل انقلاب صحبت نکنید. در غیر این صورت نیروهای امنیتی میریزند توی جلسه. جلسه هم در یک مرکز مهم اساتید دانشگاه، نویسندگان و روشنفکران تونس برگزار میشد. بعضی از اساتید بعد از آن جلسه طولانی سه ساعته میگفتند که آقا ما هرچند به لحاظ عقیده شیعه نباشیم، به لحاظ سیاسی شیعه هستیم؛ یعنی آنها سیاست جمهوری اسلامی ایران و سیاست انقلاب اسلامی ایران را قبول داشتند و این سیاست ضد آمریکایی، ضد صهیونیستی در ایشان تأثیر گذاشتهاست. اطلاعات فراوانی از طرق مختلف، از خود مصری ها، از داخل مصر، از جاهای مختلف داشتیم و داریم که چقدر حزب الله لبنان در مصر محبوبیت دارد، چقدر شخص سید حسن نصر الله ـ حفظه الله ـ در آنجا محبوبیت دارد که این به خاطر چهرة مقاومت اسلامی است که در مقابل اسرائیل ایستادهاست. بنابراین الان، شرایطی است که واقعاً غرب گرفتار بحران شده و منافعش به خطر افتاده و فرصت بسیار خاصی برای مجموعة جهان اسلام فراهم شدهاست که باید درست استفاده و مدیریت شود. نباید آن گونهای شود که تمام تواناییهای غرب بر علیه این جنبش سامان پیدا کند که اگر این اتفاق بیافتد، مشکلات زیادی پیدا خواهد شد.
تجربه این مبارزههایی که در این ایام صورت گرفت، نشان داد که هر جا که مبارزه، مبارزة غیر خشن است، موفق‌تر است. در لیبی که شکل خشن و مسلحانه پیدا کرد، فرسایشی شدهاست و قذافی با توجه به حالت جنون آمیز خودش و اینکه آدم غیر متعارفی است در جنگ روانی خیلی موفق است. با جوسازیهایی که در داخل و خارج کرده و با ارتباطاتی که ایجاد کردهاست، بالاخره هنوز توانسته مقاومت کند. انشاء الله امیدواریم بالاخره این مقاومت شکسته شود و قذافی سقوط کند که اگر سقوط نکند بعضی از این حکام منطقه جرأتشان بیشتر میشود و قطعاً برخوردهای سنگینتری با مردم شان میکنند. این جنبش در بحرین یک وضعیت خاص پیدا کرد. مجموعههای خبری دنیا اصلاً اجازه ندادند حوادث بحرین منتشر شود. تنها جایی که صدای مردم بحرین را به دنیا رساند، ایران بود. و وقتی صدای مردم بحرین به دنیا رسید، آنها مجبور شدند بعضی از اخبار بحرین را منتشر کنند. متأسفانه سعی آنها این بوده و هست که جنبش بحرین را با جنبشهایی که در کشورهای اسلامی دیگر اتفاق افتاده، متفاوت معرفی کنند. قرضاوی چند هفته قبل از این سخنرانیای کرد و گفت که به من میگویند شما گفتید که کشتن مردم یمن توسط دولت حرام است و مردمی که کشته می شوند شهیدند. حالا به من می گویند که آیا بحرین هم همین وضعیت را دارد؟ یا نه؟ بعد خودش جواب داد که بحرین، با لیبی، با یمن، بامصر و با تونس، فرق میکند. در آنها جنبشها، مردمی، انقلابی و به دنبال ارزشهای اسلامی و اصیل بودند، اما در بحرین یک جنگ طائفی است. مقصودش این بود که طائفة شیعه بر علیه طائفة سنی قیام کردهاست. و این فرد و خیلیها مثل او اصرار دارند که جنگ بحرین را جنگ شیعه و سنی نشان دهند، در حالی که اصلاً این طور نبودهاست، بحرینیها از اول این شعار را تکرار میکردند که «نه شیعه نه سنی بحرینی بحرینی»؛ البته شیعیان در بحرین اکثریت هستند، ولی اهل سنت هم در این جنبش مشارکت دارند. متأسفانه مردم بحرین توسط نیروهای خارجی عربستان، امارات و قطر سرکوب شدند. در این قضیه معلوم شد که «سپر جزیره»(مجموعهای نظامی که با همکاری کشورهای حاشیه خلیج فارس تشکیل شدهست) که قرار بود کشورهای منطقة خلیج فارس را در مقابل تهاجمات خارجی؛ مثلاً حملة اسرائیل حفاظت کند، اصلاً برای اهداف دیگری شکل گرفتهاست. مسالمت آمیزترین تظاهراتی که در کشورهای اسلامی صورت گرفت در بحرین بود. بحرینیها حتی یک بانک آتش نزدند، یک ماشین آتش نزدند، یک تخریب انجام ندادند، در حالی که در کشورهای تونس و مصر این اتفاقات افتاد در یمن، حتی در کویت و الجزایر همینطور، در لیبی که حتی به جنگ مسلحانه کشید. در بحرین هیچ گونه اقدام خشنی صورت نگرفت، ولی خشنترین برخورد با اینها صورت گرفت. دیدید دولت بحرین حتی میدان لؤلؤ(مروارید) را که یکی از مهمترین مکانهای تاریخی آنها و نماد بحرین محسوب میشد را تخریب کرد و مردم را کشت. و حوادث فجیع دیگری اتفاق افتاده که زبان از بیان آن عاجز است. با توجه به کمی جمعیت در بحرین، در مقایسه با مصر یا حتی لیبی، تعداد کشتهها و مجروحین در بحرین نسبت به جمعیت، بالاست. بحرین امروز نیازمند حمایت معنوی است، اقدامی که مراجع معظم تقلید ـ دام ظلهم ـ با صدور بیانیهها کردند یک اقدام مثبت بود. البته از همة جنبش های اسلامی از جمله بحرین باید حمایت شود. بیداری که در جمهوری آذربایجان اتفاق افتاده، باعث شد که رئیس جمهور آذربایجان بیاید در نماز جمعه و از مردم تقاضا کند که دست از این کارها بردارند. میدانید فضای سیاسی و اجتماعی در آذربایجان بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باز شد. ولی دوباره به شدت در سالهای اخیر فضا را بستند؛ به گونهای که فعالیت غیر آذریها را ممنوع کردند و گفتند حتی آذریهایی که در خارج از آذربایجان تحصیل کردهاند، حق تبلیغ و فعالیت در داخل آذربایجان را ندارند. دولت تمام مساجد را از دست نیروهای حزب اللهی خارج کرد و تعداد زیادی از فعالان را زندانی کرد. با این اعتراضات مردمی اخیر، همة آن محدودیتها برداشته شد. در واقع این ادامة آن جنبشی است که از سایر کشورهای اسلامی شروع شد. اتفاقی که دارد در جهان اسلام میافتد، نه فقط به نفع کل جهان اسلام است به صورت عمومی، بلکه به صورت خاص منافع جمهوری اسلامی ایران هم را در پی دارد. اصلاً خود این اتفاق توسعة شعار انقلاب اسلامی است. این را هم من اشاره کنم که مسئولیت ما در جمهوری اسلامی ایران به مراتب سنگین تر شدهاست، اگر جمهوری اسلامی ایران به عنوان مرکزی که همة این جنبش ها از او الهام می گیرند، از ارزش های اسلامی فاصله بگیرد و جریاناتی به جهل یا به عمد بخواهند چیزهای دیگری را در جمهوری اسلامی مطرح کنند، قطعاً به ضرر انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی خواهد بود. یکی از آن چیزها تأکید روی مسائل مربوط به ایرانیت و مسائل مربوط به قبل از اسلام است که اینها در جهان اسلام بازتاب بسیار منفی خواهد داشت. وقتی ما روی مفاهیمی تأکید کنیم که از منظر سایر ملل اسلامی، مفاهیم غیر اسلامی است و آنها را نماد آتش پرستها میدانند، باعث میشود که جایگاه جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی در بین ملتهای اسلامی تضعیف شود. اگر بر فرض اهداف کسانی که این کار را میکنند، اهداف خوبی باشد، قطعاً چنین کاری اشتباه است، این همه ترویج سنتهای باطل مربوط به ایرانیان کهن ـ مانند برخی از چیز هایی که در نوروز وجود دارد ـ باعث میشود که هم ارزشهای اسلامی در داخل کشور با بحران مواجه شود، هم جایگاه جمهوری اسلامی در جهان اسلام و در مقابله با استکبار جهانی تضعیف شود. انشاء الله که خداوند ـ تبارک و تعالی ـ به همة امت اسلامی توفیق بیش از پیش ارزانی کند و شاهد قدرت گرفتن اسلام و توسعه ارزش های اسلامی در سراسر جهان باشیم. (1)
1. بیانات آیت الله هادوی تهرانی در آغاز دروس خارج فقه و اصول به مناسبت سال جدید وحوادث منطقه
منبع:سایت آیت الله هادوی تهرانی
/ج
