عوامل خطر شامل شرايط يا عاداتي هستند كه فرد را مستعد ابتلا به بيماري مي كنند و يا احتمال شديد بيماري را فراهم مي آورند. از جمله عوامل خطر بيماري قلبي كه مي توان براي جلوگيري از آنها اقداماتي انجام داد، استعمال سيگار، پر فشاري خون، كلسترول بالا، اضافه وزن، عدم فعاليت بدني و بيماري ديابت است. برخي عوامل خطر، مانند سن يا سابقه خانوادگي ابتلا به بيماري قلبي در سنين پايين را نمي توان تغيير داد. براي زنان سن بالاي 55 سال عامل خطر محسوب مي شود. پس از يائسگي زنان استعداد بيشتري براي ابتلا به بيماري قلبي دارند، زيرا توليد استروژن در آنها كاهش مي يابد. به علاوه، زناني كه به طور طبيعي يا به دليل برداشتن رحم زودتر از ديگران يائسه مي شوند، در مقايسه با زنان هم سن خود كه هنوز يائسه نشده اند، دو برابر بيشتر در معرض خطر ابتلا به بيماري قلبي هستند. همچنين، علت شايع ديگر هنگامي است كه يائسگي با ميانسالي فرد(يعني هنگامي كه ابتلا به بيماري قلبي بالاست) همراه شود. سابقه خانوادگي ابتلا به بيماري قلبي در سنين پايين تر نيز عامل خطر تغييرناپذير ديگر است. به عنوان مثال، اگر پدر يا برادر شما پيش از سن 55 سالگي به حمله قلبي دچار شده باشند و يا مادر يا خواهرتان اين عارضه را قبل از سن 65 سالگي تجربه كرده باشند، احتمال ابتلاي شما به بيماري قلبي نيز افزايش مي يابد. اگرچه امكان تغيير برخي از عوامل اصلي خطر وجود ندارد، اما تا حد زيادي مي توان ساير عوامل خطر را كنترل كرد. گذشته از سن، سابقه خانوادگي و وضعيت سلامتي، تغيير عوامل خطر ديگري كه شما را تهديد مي كنند، كار چندان دشواري نيست. با انجام يك پياده روي آرام، خوردن سوپ سبزي ها و حفظ وزن ايده آل و مناسب به سادگي مي توان از قلب حفاظت كرد.
همه عوامل خطر مهم هستند
برخي از زنان معتقدند كه انجام يك فعاليت در جهت سلامتي، آنها را در برابر تمام عوامل خطر ديگر حفاظت مي كند. به عنوان مثال آنها تصور مي كنند كه اگر به طور منظم پياده روي و يا شنا كنند، مي توانند در كنار آن سيگار بكشند و از سلامت خوبي برخوردار باشند. اين عقيده كاملاً اشتباه است. به منظور حفاظت از قلب لازم است همه تغييراتي را كه هر يك از آنها يكي از عوامل خطر را هدف قرار مي دهند، با هم انجام دهيد. اين تغييرات مي تواند به مرور زمان انجام بپذيرند، ولي نكته اصلي اين است كه حتماً بايد اعمال شوند. ساير زنان نيز گمان مي كنند كه داشتن فقط يك عامل خطر مثل اضافه وزن يا كلسترول بالا آنها را كم و بيش مصون مي دارد. اما بايد گفت قطعاً اين طورنيست. هر عامل خطر مي تواند احتمال ابتلا به بيماري را در زنان به ميزان زيادي افزايش دهد. داشتن بيش از يك عامل خطر، بسيار جدي است، زيرا اين عوامل خطر اثر هم افزايي دارند و موجب تشديد اثر عامل خطر ديگر مي شوند. پس به طور خلاصه مي توان گفت كه: هر زن مي بايست عامل خطري كه او را تهديد مي كند جدي بگيرد و براي كاهش اثر آن عامل به موقع اقدام كند.
آيا شما مي دانستيد؟
بسياري از زنان گمان مي كنند كه خطر سرطان پستان بيشتر از بيماري قلبي است؛ اما آمارها در مورد علل مرگ و مير در زنان آمريكايي نشان مي دهد كه ميزان مرگ بر اثر بيماري هاي قلبي بيشتراز مرگ بر اثر سرطان ها بوده است.
يافتن عوامل خطري كه شما را تهديد مي كنند:
اولين گام در جهت تامين سلامت قلب، آگاهي از خطراتي است كه فرد را در زمينه ابتلا به بيماري قلبي تهديد مي كنند. برخي از اين عوامل بسيار واضح و بديهي هستند؛ مثل سيگار كشيدن. هر زني مي داند كه سيگار مي كشد يا نه. ولي ساير عوامل خطر مثل پر فشاري خون يا كلسترول بالا نشانه يا علامت بارزي ندارند. بنابراين هر فرد به منظور تعيين<وضعيت قلبي> خود نيازمند جمع آوري اطلاعات است.
همكاري بيمار و پزشك براي داشتن يك قلب سالم
يك گام اساسي به منظور تعيين خطري كه فرد را تهديد مي كند، مراجعه به پزشك و انجام يك سري آزمايش ها و معاينات كلي است. پزشك، همراه بسيار خوبي است كه به شما كمك مي كند اهدافي را براي تامين سلامت قلب خود طراحي كرده و عملي سازيد. ولي منتظر نمانيد تا پزشك درباره عوامل خطر يا بيماري قلبي به شما آگاهي دهد، زيرا بسياري از پزشكان به ندرت در حالت عادي درباره اين موضوع با بيماران زن خود گفتگو مي كنند. در اين قسمت راهكارهايي جهت ايجاد ارتباط مناسب با پزشك به شما ارائه مي شود:
در جريان معالجه خود قرار بگيريد
اگر هم اكنون تحت درمان بيماري قلبي خود يا عوامل خطر اين بيماري هستيد از پزشك خود بخواهيد تا برنامه درماني را با شما مرور كند. به عنوان مثال بپرسيد كه آيا بر اساس آخرين يافته هاي علمي، شما در مسير درست درماني قرار داريد يا خير؟ و آيا روش درماني شما مفيد واقع مي شود يا نه؟ آيا عوامل خطر تحت كنترل هستند؟ همچنين اگر پزشك براي درمان، يك روش باليني را توصيه مي كند، درباره مزايا و خطرات احتمالي آن روش، اطلاعات كسب كنيد. به علاوه، از او بپرسيد كه آيا نيازمند بستري شدن در بيمارستان هستيد يا نه؟ و اگر پاسخ مثبت بود مدت زمان بستري را نيز از او سؤال كنيد و اينكه در زمان بهبودي انتظار دارد چه تغييراتي در وضعيت شما رخ دهد.
روراست و صادق باشيد
وقتي پزشك از شما سوالي مي پرسد، سعي كنيد صادقانه و به طور كامل پاسخ بدهيد. اگرچه بعضي سوالات بسيار شخصي به نظر مي رسند، اما گفتگو درباره آنها به پزشك كمك مي كند كه درصد خطر ابتلاي شما به بيماري قلبي را تخمين بزند. همچنين پزشک با همكاري شما مي تواند اين عامل خطر را كاهش داده يا برطرف سازد. اگر در حال حاضر به بيماري قلبي مبتلا هستيد، علائم آن را به اختصار براي پزشك توضيح دهيد. اين توضيحات شامل: زمان شروع علائم، اينكه هر چند وقت يكبار به سراغ شما مي آيند و اينكه آيا بدتر شده اند يا نه، مي باشند.
با موضوع به راحتي برخورد كنيد
اگر بخشي از توضيحات پزشك را متوجه نمي شويد، از وي بخواهيد به زبان ساده براي شما توضيح دهد. به خصوص در مورد نحوه مصرف داروهايي كه براي شما تجويز مي شود كاملاً توجيه شويد. اگر نگرانيد كه شايد صحبت هاي پزشك را متوجه نشويد يا اگر مشكل شنوايي داريد، دوست يا يكي از اقوام خود را همراه ببريد تا دستورهاي پزشك را براي شما بنويسد.
مراقبت هاي ادواري آزمايشگاهي
آزمايش هايي كه به شما كمك مي كنند از قلب خود محافظت كنيد: از پزشك خود بخواهيد انجام اين آزمايش ها را براي شما درخواست كند، زيرا هر يك از آنها اطلاعات ارزشمندي درباره عوامل خطر تهديد كننده به شما مي دهند.
طيف ليپوپروتئين ها
يك آزمايش خود مي تواند كلسترول تام، كلسترول خوب و بد و تري گلسيريد -شكل ديگر چربي در خون- را اندازه گيري كند. اين آزمايش 9-12 ساعت پس از صرف آخرين وعده غذا(ناشتا) انجام مي شود. چرا بايد اين آزمايش انجام شود؟ به منظور اطلاع از اينكه آيا كلسترول يا تري گلسيريد در خون بالاست يا خير، كه هر دو نيز از عوامل خطر بيماري قلبي به شمار مي آيند. چه زماني بايد اين آزمايش انجام شود؟ تمام بزرگسالان سالم بايد مقادير كلسترول خون خود را حداقل هر پنج سال يكبار اندازه گيري كنند كه بر اساس نتيجه آزمايش ممكن است پزشك توصيه كند كه در فواصل كمتر آن را تكرار كند.
فشارخون:
يك آزمايش ساده و بدون درد است كه توسط يك بازوبند قابل ارتجاع انجام مي شود. چرا بايد اين آزمايش انجام شود؟ به منظور اطلاع از اينكه آيا فشارخون، بالا يا در حد مرز است كه هر دو از عوامل خطر بيماري قلبي هستند. چه زماني بايد اين آزمايش انجام شود؟ حداقل هر دو سال يكبار. اگر فردي مبتلا به پرفشاري خون است و يا در محدوده خطر پرفشاري خون قرار دارد. بايد در فواصل كمتر فشارخون را اندازه گيري كند.
قند خون ناشتا:
مطلوب ترين آزمايش براي تشخيص ديابت به شمار مي آيد. به اين صورت كه پس از خودداري از صرف غذا در طول شب، صبح روز بعد يك آزمايش خون انجام مي شود. چرا بايد اين آزمايش انجام شود؟ به منظور اطلاع از اينكه آيا بيماري ديابت داريد يا در معرض ابتلا به آن هستيد. ميزان قند خون بالاتر از 126 ميلي گرم در دسي ليتر كه در دو روز متفاوت اندازه گيري شده باشد، نشان دهنده ي ابتلاي فرد به بيماري ديابت است و مقادير بين 125-110 ميلي گرم در دسي ليتر نشان دهنده خطر بالاي ابتلا به ديابت مي باشد. ديابت عامل خطر بسيار مهمي در بيماري قلبي و ساير اختلالات به شمار مي آيد. چه زماني بايد اين آزمايش انجام شود؟ از 45 سالگي هر سه سال يكبار. كه البته اگر عوامل خطر بيماري ديابت وجود دارد، بايد آزمايش را از سنين پائين تر و با فواصل كمتر شروع كرد.
نمايه توده بدن BMI و دور كمر:
بپا اندازه وزن به نسبت قد است و محيط كمر(دور كمر) عبارت از اندازه گيري چربي موجود در بخش مياني بدن مي باشد. چرا بايد اين آزمايش انجام شود؟ به منظور اطلاع از اينكه آيا شكل بدن خطر بيماري قلبي را تشديد مي كند يا خير؟ بپامساوي با 25 يا بالاتر نشان دهنده اضافه وزن و بپامساوي با 30 يا بالاتر نشان دهنده چاقي است. هم اضافه وزن و هم چاقي از عامل خطر بيماري قلبي به شما مي روند. به علاوه براي زنان، دور كمر بالاتر از 87/5 سانتي متر دليل افزايش خطر بيماري قلبي و ساير مخاطرات سلامتي است.
منبع: نشريه دنياي زنان، شماره 70
