صله رحم
خويشاوندان، ارتباط خوني با هم دارند. شاخ و برگ هاي يك درختند و گل هاي يك بوستان. پس، ارتباطشان هم، طبيعي است و قطع رابطه و رفت و آمد ميان اقوام، عارضه اي ثانوي و يك بيماري اجتماعي و «آفت خانوادگي» به حساب مي آيد و اگر بي دليل باشد، زشت و نارواست. اگر دليلي هم داشته باشد، قابل رفع و شايسته تجديد نظر است.
حضرت علي (ع) مي فرمايد : «صله الرحم توجب المحبه».(1) پيوند با خويشاوندان (صله رحم)، محبت مي آورد.
روشن است كه قطع اين رابطه هم، سردي و كدورت و جدايي دل ها را در پي دارد. در احاديث، از صله رحم به عنوان «محبوب كننده انسان ميان بستگان» ياد شده است: «صله الرحم... محبته في الاهل».(2)
سفارش اكيد دين، بر اين است كه حتي با آنان كه با شما بريده و قطع رابطه كرده اند، صله رحم و تجديد رابطه كنيد(صل من قطعك) كه اين، نوعي ايثار و گذشت فوق العاده مي طلبد.
محدوده اين پيوند نيز گسترده است و هر بهانه را از دست انسان مي گيرد. امام صادق (ع) مي فرمايد: «صل رحمك و لو بشربة من ماء»(3) صله رحم كنيد، هر چند در حد خوردن جرعه آبي باشد.
در حديث معروف ديگري آمده است : «صلوا ارحامكم و لو بالسلام» هر چند با سلام گفتن، با خويشاوندان پيوند برقرار كنيد.
آنچه گاهي مانع رفت و آمدهاي خانوادگي و ديدارهاي خويشاوندان يا دوستان مي شود، توقعات بالا، هزينه و مخارج، معطلي رفت و برگشت، وقت نداشتن افراد و... است. اما اگر به حداقل هم راضي باشيم و لحظه اي نشستن و حالي پرسيدن و آبي و چايي خوردن و برخاستن، يا از همان دم در، سلام كردن و جوياي حال شدن و برگشتن هم باشد، «صله رحم» ها بيشتر و ارتباط هاي قوي تر خواهد گشت.
حضرت امام باقر عليه السلام فرموده است : «صله الارحام و تزكي الاعمال و تنمي الاموال و تدفع البلوي وتيسر الحساب و تنسيء في الاجل» (4) صله ارحام، «اعمال» را پاك، «اموال» را افزون، «بلاها» را دفع، «حساب» را آسان مي كند و «اجل» را به تأخير مي اندازد.
همچنان كه مي بينيد، نتايج ياد شده، برخي به امور دنيوي مربوط است، برخي هم نتايج اخروي و پاداش هاي خدايي را نسبت به اين عمل، بازگو مي كند.
حديث ديگر، از امام صادق عليه السلام است : «صله الارحام تحسن الخلق و تسمح الكف و تطيب النفس و تزيد في الرزق و تنسيء الاجل » (5)
صله رحم، «اخلاق » را نيكو، «دست» را بخشنده، «دل و جان» را خوش مي سازد، «رزق» را مي افزايد و «اجل مرگ» را به تأخير مي اندازد. اين كار نيك و ساده، آن قدر سازنده و مفيد است و آنچنان مورد رضاي پروردگار، كه گاهي تقدير الهي به خاطر آن عوض مي شود و خداوند، به پاداش اين عمل نيكو، بر عمر يك فرد مي افزايد. در مقابل قطع رابطه ها و بريدن از خويشاوندان، به حدي شوم و نفرت بار و در نظر خداوند، ناپسند است كه عمر را مي كاهد.
به اين حديث تكان دهنده توجه كنيد: امام صادق عليه السلام فرمود: «ما چيزي را جز «صله رحم» سراغ نداريم كه عمر را زياد كند، تا آنجا كه گاهي تا زمان مرگ يك نفر، سه سال مانده است، ولي او اهل صله رحم مي شود. آنگاه خداوند، سي سال بر عمرش مي افزايد و سي و سه سال ديگر زنده مي ماند. و گاهي اجل كسي سي و سه سال است، به خاطر قطع رحم و گسستن رابطه هاي خويشاوندي، عمرش كاهش مي يابد و اجلش سر سه سال فرا مي رسد.»(6).
يكي از شيعيان ازامام صادق (ع) مي پرسد: برخي خويشاوندانم خط و تفكر ديگري دارند، غير از فكر و مرامي كه من دارم. آيا آنان بر من حقي دارند ؟ حضرت فرمود : آري، حق قرابت و خويشاوندي را، چيزي قطع نمي كند. اگر با تو همفكر و هم عقيده باشند، دو حق بر تو دارند: يكي حق خويشاوندي، دوم حق اسلام و مسلماني.(7)
حتي اگر بستگان، مايه آزار انسان را هم فراهم كنند، باز حق گسستن پيوند را نداريم. در حديث آمده است:
مردي خدمت رسول خدا صلي الله عليه و آله آمد و عرض كرد: يا رسول الله! من خويشاوداني دارم كه من با آنان پيوند مي كنم و رابطه دارم، اما آنان آزارم مي دهند. تصميم گرفته ام آنان را ترك كنم. حضرت رسول فرمود: آنگاه، خدا هم تو را ترك مي كند!... گفت : پس چه كنم؟ رسول خدا فرمود: به كسي كه محرومت كرده، عطا كن، با كسي كه از تو بريده، رابطه برقرار ساز و كسي كه بر تو ستم كرده از او درگذر. هر گاه چنين كردي، خداوند پشتيبان تو خواهد بود.(8)
از اميرالمؤمنين علي عليه السلام نقل شده كه فرمود : «صلوا ارحامكم و ان قطعوكم»(9)
با خويشاوندانتان پيوند و رفت و آمد داشته باشيد، هر چند آنان با شما قطع رابطه كرده باشند.
سنت «صله رحم»، از نيكوترين برنامه هاي ديني در حيطه معاشرت است. گر چه شكل نوين زندگي و مشغله هاي زندگي هاي امروزي، گاهي فرصت اين برنامه را از انسان ها گرفته است، ولي حفظ ارزش هاي ديني و سنت هاي سودمند و ريشه دار ديني، از عوامل تحكيم رابطه ها در خانواده ها است. به ويژه در مناسبت هاي ملي، در اعياد و وفيات و آغاز سال جديد، فرصت طبيعي و مناسبي براي عمل به اين «سنت ديني» فراهم مي آيد.
باشند كه بر دستورالعمل هاي مكتب، در بعد اجتماعي و خانوادگي، وفادار بمانيم و صفاي زندگي را در سراب غربزدگي و تقليد از «فرهنگ بيگانه» نبازيم.
حضرت علي (ع) مي فرمايد : «صله الرحم توجب المحبه».(1) پيوند با خويشاوندان (صله رحم)، محبت مي آورد.
روشن است كه قطع اين رابطه هم، سردي و كدورت و جدايي دل ها را در پي دارد. در احاديث، از صله رحم به عنوان «محبوب كننده انسان ميان بستگان» ياد شده است: «صله الرحم... محبته في الاهل».(2)
سفارش اكيد دين، بر اين است كه حتي با آنان كه با شما بريده و قطع رابطه كرده اند، صله رحم و تجديد رابطه كنيد(صل من قطعك) كه اين، نوعي ايثار و گذشت فوق العاده مي طلبد.
محدوده اين پيوند نيز گسترده است و هر بهانه را از دست انسان مي گيرد. امام صادق (ع) مي فرمايد: «صل رحمك و لو بشربة من ماء»(3) صله رحم كنيد، هر چند در حد خوردن جرعه آبي باشد.
در حديث معروف ديگري آمده است : «صلوا ارحامكم و لو بالسلام» هر چند با سلام گفتن، با خويشاوندان پيوند برقرار كنيد.
آنچه گاهي مانع رفت و آمدهاي خانوادگي و ديدارهاي خويشاوندان يا دوستان مي شود، توقعات بالا، هزينه و مخارج، معطلي رفت و برگشت، وقت نداشتن افراد و... است. اما اگر به حداقل هم راضي باشيم و لحظه اي نشستن و حالي پرسيدن و آبي و چايي خوردن و برخاستن، يا از همان دم در، سلام كردن و جوياي حال شدن و برگشتن هم باشد، «صله رحم» ها بيشتر و ارتباط هاي قوي تر خواهد گشت.
آثار و نتايج صله رحم
حضرت امام باقر عليه السلام فرموده است : «صله الارحام و تزكي الاعمال و تنمي الاموال و تدفع البلوي وتيسر الحساب و تنسيء في الاجل» (4) صله ارحام، «اعمال» را پاك، «اموال» را افزون، «بلاها» را دفع، «حساب» را آسان مي كند و «اجل» را به تأخير مي اندازد.
همچنان كه مي بينيد، نتايج ياد شده، برخي به امور دنيوي مربوط است، برخي هم نتايج اخروي و پاداش هاي خدايي را نسبت به اين عمل، بازگو مي كند.
حديث ديگر، از امام صادق عليه السلام است : «صله الارحام تحسن الخلق و تسمح الكف و تطيب النفس و تزيد في الرزق و تنسيء الاجل » (5)
صله رحم، «اخلاق » را نيكو، «دست» را بخشنده، «دل و جان» را خوش مي سازد، «رزق» را مي افزايد و «اجل مرگ» را به تأخير مي اندازد. اين كار نيك و ساده، آن قدر سازنده و مفيد است و آنچنان مورد رضاي پروردگار، كه گاهي تقدير الهي به خاطر آن عوض مي شود و خداوند، به پاداش اين عمل نيكو، بر عمر يك فرد مي افزايد. در مقابل قطع رابطه ها و بريدن از خويشاوندان، به حدي شوم و نفرت بار و در نظر خداوند، ناپسند است كه عمر را مي كاهد.
به اين حديث تكان دهنده توجه كنيد: امام صادق عليه السلام فرمود: «ما چيزي را جز «صله رحم» سراغ نداريم كه عمر را زياد كند، تا آنجا كه گاهي تا زمان مرگ يك نفر، سه سال مانده است، ولي او اهل صله رحم مي شود. آنگاه خداوند، سي سال بر عمرش مي افزايد و سي و سه سال ديگر زنده مي ماند. و گاهي اجل كسي سي و سه سال است، به خاطر قطع رحم و گسستن رابطه هاي خويشاوندي، عمرش كاهش مي يابد و اجلش سر سه سال فرا مي رسد.»(6).
مرز صله رحم
يكي از شيعيان ازامام صادق (ع) مي پرسد: برخي خويشاوندانم خط و تفكر ديگري دارند، غير از فكر و مرامي كه من دارم. آيا آنان بر من حقي دارند ؟ حضرت فرمود : آري، حق قرابت و خويشاوندي را، چيزي قطع نمي كند. اگر با تو همفكر و هم عقيده باشند، دو حق بر تو دارند: يكي حق خويشاوندي، دوم حق اسلام و مسلماني.(7)
حتي اگر بستگان، مايه آزار انسان را هم فراهم كنند، باز حق گسستن پيوند را نداريم. در حديث آمده است:
مردي خدمت رسول خدا صلي الله عليه و آله آمد و عرض كرد: يا رسول الله! من خويشاوداني دارم كه من با آنان پيوند مي كنم و رابطه دارم، اما آنان آزارم مي دهند. تصميم گرفته ام آنان را ترك كنم. حضرت رسول فرمود: آنگاه، خدا هم تو را ترك مي كند!... گفت : پس چه كنم؟ رسول خدا فرمود: به كسي كه محرومت كرده، عطا كن، با كسي كه از تو بريده، رابطه برقرار ساز و كسي كه بر تو ستم كرده از او درگذر. هر گاه چنين كردي، خداوند پشتيبان تو خواهد بود.(8)
از اميرالمؤمنين علي عليه السلام نقل شده كه فرمود : «صلوا ارحامكم و ان قطعوكم»(9)
با خويشاوندانتان پيوند و رفت و آمد داشته باشيد، هر چند آنان با شما قطع رابطه كرده باشند.
سنت «صله رحم»، از نيكوترين برنامه هاي ديني در حيطه معاشرت است. گر چه شكل نوين زندگي و مشغله هاي زندگي هاي امروزي، گاهي فرصت اين برنامه را از انسان ها گرفته است، ولي حفظ ارزش هاي ديني و سنت هاي سودمند و ريشه دار ديني، از عوامل تحكيم رابطه ها در خانواده ها است. به ويژه در مناسبت هاي ملي، در اعياد و وفيات و آغاز سال جديد، فرصت طبيعي و مناسبي براي عمل به اين «سنت ديني» فراهم مي آيد.
باشند كه بر دستورالعمل هاي مكتب، در بعد اجتماعي و خانوادگي، وفادار بمانيم و صفاي زندگي را در سراب غربزدگي و تقليد از «فرهنگ بيگانه» نبازيم.
پي‌نوشت‌ها:
1)غررالحكم.
2) اصول كافي، ج2، ص 151.
3) همان.
4) همان، ص 150.
5 ) همان، ص 150 و 151، حديث 6 و 12.
6) همان، ص 152، حديث 17.
7) ميزان الحكمه، ج4، ص 83.
8) بحارالانوار، ج71، ص 100.
9) همان، ص 92.
/ج
