خواص دارويي گل مغربي

نام فارسي:
 

گل مغربي

نام علمي:
 

Oenothera biennis

نام عمومي:
 

Evening primrose

نام عربي:
 

حشيشه الحمار

نام آلماني:
 

Nachtkerze

نام فرانسوي:
 

Onagre bisannuelle

نام هاي مترادف:
 

O.acutifolia, O.biennis, O.chicagoensis, O.muricata, O.purpurata, O.rubricaulis, Onagra biennis و O.suaveolens

نام خانواده:
 

Onagraceae (اوناگراسه)

گياه شناسي:
 

گل مغربي گياهي است دو ساله به ارتفاع حداکثر تا 1/5 متر که برگ هايي بزرگ، ساده، دندانه دار و با کناره موج دار دارد. اندام هوايي اين گياه پوشيده از تار است. گل ها درشت، قيف مانند و به رنگ زرد روشن هستند که چهار برگ کاسبرگ دارند. يکي از ويژگي هاي اين گياه آن است که هر گل چهار پرچم کوتاه و چهار پرچم بلند دارد و ديگر اينکه کاسبرگ هاي گل به گلبرگ ها نچسبيده اند و به سمت پايين خميدگي دارند. همچنين ريشه اين گياه، گوشتدار و به رنگ قرمز مي باشد. گل مغربي احتمالاً از آمريکاي شمالي به ديگر نقاط دنيا راه يافته است و چون گل ها هنگام غروب شکفته مي شوند، به گل مغربي معروف شده است. قسمت مورد استفاده گياه اکثراً ريشه و دانه آن است. دانه ها حدود 20 درصد روغن دارند که به روغن گل مغربي مشهورند. اين گياه در ايران نمي رويد، ولي محصولات روغن آن در فرآورده هاي مهمي استفاده مي شود.

ترکيبات مهم:
 

دانه هاي گل مغربي حاوي 14 درصد روغن ثابت به نام «اوي نينگ پرايم روزاويل» يا OEP است. اين روغن 50 تا 70 درصد سيس لينولئيک اسيد و 7 تا 10 درصد سيس گامالينولئيک اسيد (GLA) در خود دارد. گل مغربي در شرايط سني و آب و هوايي مختلف داراي مقادير مختلفي از GLA است. همچنين در اين گياه ترکيب سيس 6 و 9 و 12 اوکتاتري انوليک اسيد وجود دارد.
ترکيبات ديگر اين گياه شامل مقادير کمي اولئيک، پالمتيک و استئاريک اسيد، استروئيدها، کامپسترول و بتاسيتوسترول مي باشد.

دارو شناختي و اثرات مهم:
 

اسيدهاي چرب ضروري (EFAS) براي ساخت ساختمان سلول ها و پيش ساخت پروستاگلاندين ها بسيار با اهميت هستند. پروستاگلاندين ها نيز به نوبه خود در تنظيم عمل متابوليسم بدن دخالت دارند. EFAS مواد بيولوژيکي فعالي هستند که قسمتي از چربي هاي اشباع نشده را تشکيل مي دهند. کارشناسان معتقدند که مصرف EFAS در کاهش مشکلات قلبي - عروقي مؤثر است.
با توجه به اينکه EFAS در بدن ساخته نمي شود و حتما بايد از راه غذا آن را تأمين کرد، بنابراين توصيه مي شود بين 1 تا 3 درصد از مجموع کالري جذب شده EFAS باشد. سازمان جهاني بهداشت ميزان مصرف EFAS را براي زنان حامله، زنان شيرده و کودکان تا 5درصد توصيه مي کند. تحقيقاتي که بر روي حيوانات انجام شده نشان مي دهند که حذف EFAS از غذا باعث نوعي بيماري شبيه اگزما و يا ريزش مو مي شود. همچنين تأثير نامطلوبي بر روي بافت هاي پيوندي دارد، روند بهبود زخم را کند مي کند، و نيز باعث کاهش قدرت ايمني بدن، ناباوري (خصوصا در مردان)، فساد چربي ها در کبد، آسيب هاي روده اي، به هم خوردن و کاهش تعادل آب بدن و در نتيجه آسيب (آتروفي) غدد برون ريز (بزاقي و اشکي) مي شود.
از طرفي چون گل مغربي مقدار زيادي EFAS به خصوص GLA در خود دارد، مي تواند در رفع مشکلات فوق مؤثر باشد.
از نظر تئوري GLA مي تواند با مصرف EPO در پيش ساخت پروستاگلاندين مستقيما به dlHomo - GLA يا DGLA تبديل شود. اين خاصيت به افرادي که بدن شان نمي تواند سيس لينولئيک اسيد را به GLA تبديل کند يا در جذب سيس لينولئيک اسيد اختلال دارند، کمک مي کند. GLA و DGLA و آراشيدونيک اسيد در شير انسان وجود دارند و داراي تأثيرات عمده و ويژه اي هستند.
عوامل گوناگوني مانع تبديل LA به GLA مي شوند که عبارتند از: کهولت سن، بيماري قند، استفاده زياد از مشروبات الکلي، غذاهاي پرچرب، کمبود بعضي ويتامين ها و هورمون ها، کلسترول بالا و امراض ويروسي. از طرفي اسيدهاي چرب ضروري براي اين تکامل بافت هاي بدن، از جمله مغز، بسيار مورد نياز مي باشند؛ مثلاً مغز حاوي حدود 20درصد EFAS است که در کربن شماره 6 غير اشباع هستند. چون ميزان تبديل LA به GLA و DGLA در بدن بسيار کم است، وجود اين دو ماده با اسيد آراشيدونيک در شير انسان که غذاي اصلي نوزادان است، اهميت خاصي دارد.
يک مطالعه بسيار جالب در مورد نوزادان نشان داد که فسفوليپيدهاي گلبول قرمز نوزاداني که با شير مادر تغذيه مي شوند، بيشتر از نوزاداني است که با شير خشک تغذيه مي شوند. در آزمايش ديگري مصرف مکمل هاي غذايي حاوي EPO در زنان باردار باعث افزايش چربي و EFAS در شير آنها شد. همچنين متابوليت هاي اسيد لينولئيک موجود در شير انسان مي توانند در ترکيب غشاء گلبول هاي قرمز مؤثر باشند.
مطالعه ديگري نشان داد که مصرف مقدار زياد LA (حدود 30 تا 40 گرم در روز)تاثير چنداني در بالا بردن DGLA و يا آراشيدونيک سرم خون ندارد؛ در حالي که مصرف روزانه حدود 500 ميلي گرم (0/5 گرم) GLA مي تواند افزايش قابل توجهي در ميزان DGLA داشته باشد. در مواردي از جمله مردان ميانسالي که بعدا دچار سکته قلبي شده اند، بيماران با التهاب پوستي (نوع حساسيتي)، افراد الکلي و زنان مبتلا به سندرم پيش از قاعدگي ممکن است سطح GLA و DGLA پلاسماي آنها از حد طبيعي کمتر باشد.

بيماري هاي قلبي و عروقي:
 

تحقيقات بسيار نشان داده اند که مصرف LA مي تواند کلسترول را کاهش دهد. اين در حالي است که 170GLA بار قوي تر از lA مي باشد.

سرطان پستان و بيماري هاي مربوطه:
 

آزمايش هايي که روي حيوان انجام شده، نشان داده است که مصرف EPO مي تواند در کاهش سرطان پستان مؤثر باشد. اين در حالي است که روغن زيتون چنين تأثيري را نشان نداده است.
در يک آزمايش زناني که به کيست هاي عود کننده پستان مبتلا بودند، پس از يکسال مصرف EPO، در مقايسه با دارونما، سرعت عود بيماري کمتر شد.

سندرم پيش از قاعدگي (PMS):
 

بر اساس مطالعات انجام شده با مصرف EPO مشکلات قبل از قاعدگي کاهش ميابد. اگرچه بعضي آزمايش ها نشان مي دهند مصرف در بعضي افراد بي اثر بوده است، ولي مجموع تحقيقات تأثير اين ماده را تأييد مي کند.

آرتريت روماتوئيد:
 

مطالعات مختلفي نشان مي دهند که مصرف بيش از سه ماه EPO تأثير مطلوبي در بهبود آرتريت روماتوئيد دارد و سفتي عضلات را در هنگام صبح کاهش مي دهد. همچنين در بعضي موارد مصرف همزمان آن با داروهاي ضد التهاب باعث کاهش مصرف اين داروها شده است.

بيماري MS:
 

مطالعات گوناگون نشان داده اند که استفاده از رژيم هاي حاوي LA بهبود مختصري در افراد مبتلا به MS ايجاد مي کند؛ زيرا در اين گونه افراد ناهنجاري هاي متابوليسم EFA وجود دارد.

التهاب پوستي (حساسيتي) و بيماري هاي پوستي:
 

در آزمايش هايي که بر روي التهابات پوستي حساسيتي به روش دوسوکور انجام شده، اثرات GLA در اين موارد باعث کاهش شديد خارش و مصرف کورتيکواستروئيدها نيز شده است. در اين مطالعه پانزده فرد بزرگسال و هفده کودک به مدت سه هفته روزي دو نوبت و هر نوبت 0/5 گرم EPO مصرف کردند. در تحقيق ديگري 60 بزرگسال و 39 کودک ميزان بيشتري EPO مصرف کردند و در يک آزمايش ديگر نيز 52 نفر از سنين 16 تا 64 سال به مدت چهار ماه روزي 0/5 گرم EPOاستفاده نمودند که در تمام موارد بهبود اگزماي حساسيتي مشهود بود و خارش، پوسته پوسته شدن، شدت التهاب، شدت بيماري، خشکي و قرمزي پوست کاهش قابل ملاحظه اي يافت.
از طرفي نقص در عمل آنزيمي که LA را به GLA تبديل مي کند، در بيماران مبتلا به التهاب پوستي حساسيتي (اگزما) ديده شده است.

طريقه و ميزان مصرف:
 

فرآورده هاي مختلفي از روغن گل مغربي در بازار وجود دارد که بايد با توجه به نوع دارو از راهنماي آنها استفاده کرد. اين محصولات بيشتر مکمل غذايي هستند و مي توانند هر روز با مقادير معيني مصرف شوند.
به طور معمول حداکثر ميزان استفاده از EPO به عنوان مکمل غذايي، روزانه 4 گرم مي باشد که اين مقدار حاوي 300 تا 360 ميلي گرم GLA است. بعضي منابع مصرف روزانه تا 8 گرم براي بزرگسالان و 4 گرم براي کودکان را بلامانع مي دانند.

عوارض جانبي:
 

تاکنون عوارضي از مصرف خوراکي روغن گل مغربي ديده نشده است. از سال 1970 اين روغن روزانه 1000 تن در کشورهاي مختلف استفاده مي شود که تاکنون هيچ شکايتي از عوارض آن گزارش نشده است.

مهم ترين اثرات گزارش شده:
 

ضد آلرژي، ضد تصلب شرائين، ضد التهاب، ضد سرطان، قابض، ملين، کاهش دهنده کلسترول، کاهش دهنده پرفشاري خون، آرامبخش، مغذي (تأمين کننده اسيدهاي چرب ضروري بدن) و وازوديلاتور (گشاد کننده رگ ها).

نکات قابل توجه:
 

گرچه بيشتر فرآورده هاي روغن گل مغربي به صورت خوراکي (کپسول) است، ولي فرآورده هاي موضعي اين گياه مانند لوسيون، کرم، پماد و روغن هاي ماساژ نيز وجود دارد.
منبع: نشريه دنياي تغذيه/شماره103.