قاتل دايناسورها
ترجمه: شادي حامدي آزاد
سيارک قاتل دايناسورها از کدام خانواده بود؟
دانشمندان تقريباً مطمئن اند که 65 ميليون سال پيش، سيارکي بزرگ با زمين برخورد کرد و موجب از ميان رفتن نسل دايناسورها و برخي ديگر از گونه هاي حيات روي زمين شد اما هنوز نمي دانند منشأ اين سيارک کجاست و اين جسم سرگردان آسماني چگونه راهش را به سوي زمين کج کرده است.
در پژوهشي که در سال 1386 با تلسکوپ هاي زميني انجام شد، بقاياي سيارکي عظيم به نام بَپتيس تينا متهم احتمالي اين پرونده اعلام شد. به اين ترتيب که سيارک بَپتيس تينا حدود 160 ميليون سال پيش با سيارکي در کمربند اصلي سيارک ها، ميان مدار مريخ و مشتري، برخورد کرده و اين برخورد موجب پراکنده شدن تکه هاي بزرگ و کوچکي از هر دو سيارک در فضا شده است. به باور دانشمندان، يکي از همان قطعات با زمين برخورد کرده و موجب انقراض نسل دايناسورها شده است. اما پس از طرح شدن اين داستان، شواهد برخلاف آن را نشان دادند و حالا دانشمندان براساس تصاوير فروسرخ وايز مي گويند که احتمالاً خانواده ي سيارک هاي بَپتيس تينا از دسته ي متهمان آن حادثه کنار گذاشته خواهند شد.
وايز از دي سال 1388 تا بهمن سال 1389، دو بار کلّ آسمان را در نور فروسرخ پويش کرده است. بخش شکار سيارک ها در اين پروژه، به نام نِئووايز (NEOWISE)، از اين داده ها براي طبقه بندي 157 هزار سيارک استفاده کرد و 33 هزار سيارک جديد را نيز کشف کرد.
گروه نئووايز بازتابندگي سطحي و اندازه ي حدود 120 هزار سيارک در کمربند سيارک ها، از جمله 1056 عضو خانواده ي سيارکي بَپتيس تينا، را محاسبه کردند. محاسبات دانشمندان نشان داد که سيارک اصليِ والد خانواده ي بَپتيس تينا در واقع 80 ميليون سال پيش - يعني نصف زماني که پيش تر تصور مي شد - از هم گسيخته شده است. اين محاسبات از آن رو ممکن بود که اندازه و بازتابندگي سطحي اعضاي اين خانواده ي سيارکي نشان مي دهد چه مقدار زمان براي آن ها لازم بوده است تا به مکان هاي فعلي خود برسند؛ سيارک هاي بزرگ تر به سرعتِ کوچک ترها در مدارهاي خود جاي نمي گيرند. نتايج مشخص کرد که بخشي از سيارک اصلي بَپتيس تينا بايد در زماني کوتاه تر از آنچه پيش تر باور داشتيم، يعني فقط در 15 ميليون سال، با زمين برخورد کرده باشد تا موجب انقراض نسل دايناسورها شده باشد.
اِيمي ماينزر، يکي از نويسندگان مقاله ي منتشر شده ي اين پژوهش در استروفيزيکال ژورنال و پژوهشگر ارشد پروژه ي نئووايز در آزمايشگاه جت پروپالشن ناسا، مي گويد: «به اين ترتيب، زمان کافي براي بقاياي سيارک باقي نمي مانده است تا به يکي از نقاط تشديد رسيده و در 65 ميليون سال پيش به سوي زمين آمده باشد. ما بر اين باوريم که چنين فرايندي به طور عادي بايد چند ده ميليون سال طول بکشد». نقاط تشديد در کمربند اصلي سيارک ها نقاطي اند که ترکيب گرانش مشتري و زحل مانند تير و کماني عمل مي کند و سيارک را به نواحي اطراف زمين شليک مي کند.
بنابراين خانواده ي سازنده ي آن سيارک قاتل هنوز معماست. شواهدي که براساس آن ها باور داريم 65 ميليون سال پيش سيارکي به قطر 10 کيلومتر با زمين برخورده است، يکي گودال برخوردي عظيمي در خليج مکزيک و ديگري وجود برخي مواد معدني کمياب در فسيل هاي زميني است؛ موادي که در شهاب سنگ ها بسيار فراوان اما در پوسته ي زمين بسيار کمياب اند. در بررسي هاي گروه نئووايز اطلاعات بسياري درباره ي ديگر خانواده هاي سيارکي آشکار شده و اين گروه اميدوار است که در آينده بتواند «شجره نامه ي» اين خانواده ها را به طور مفصل تدوين کند.
منبع: نجوم شماره 211.
