پژوهش دانش‌آموزي پرورش‌دهنده مهارتها
روش مطالعه و پژوهش در راندمان تحصيل، تاثير تعيين كننده اي دارد. اگر فرزندان ما با روش هاي صحيح مطالعه و پژوهش آشنا نباشند، چه بسا زمان زيادي را براي درس خواندن صرف كنند، بدون اينكه نتيجه مطلوب را به دست آورند. مقاله حاضر كه در ماهنامه رشد مديريت مدرسه به قلم مرتضي مجد منتشر شده، سعي دارد راه هاي بهتر مطالعه و پژوهش را به دانش?آموزان آموزش دهد. خواندن و استفاده از اين مقاله را به همه مربيان و دانش آموزان توصيه مي كنيم.
مشاهده: اگر بتوانيم مهارت مشاهده دانش‌آموزان را از طريق پژوهش‌هاي مدرسه‌اي تقويت كنيم، آنها را براي موفقيت در زندگي و ساير دروس هم ياري خواهيم داد. پرورش قدرت مشاهده، تيزبيني و درست‌بيني فراگيرندگان را افزايش مي‌دهد.
* شناسايي: پرورش اين مهارت، از همان مرحله انتخاب موضوع پژوهش آغاز مي‌شود. اين كه دانش‌آموز قدرت تشخيص مسئله‌ها، توانايي شناخت راه‌حل‌ها و تميز دادن برجستگي‌ها و كاستي‌هاي هر يك از راه‌حل‌ها از يكديگر و شناسايي پيشنهاد‌هاي خاص در هر پژوهش را دارا باشد، در حقيقت پژوهش دانش‌آموزي به يكي از هدف‌هاي اصلي خود رسيده است.
* طبقه‌بندي: پژوهش دانش‌آموزي، به ويژه در دوره‌هاي پايين‌تر، مستلزم دقت در انواع خاصي از طبقه‌بندي است. پرورش قدرت طبقه‌بندي كردن، از روش‌هايي است كه در پژوهش دانش‌آموزي مورد تأكيد فراوان قرار مي‌گيرد.
* يادداشت كردن: هر پژوهشي، مستلزم يادداشت برداشتن از مشاهده‌ها، منابع در دسترس، نتايج آزمايش‌ها و ... است. اگر بر پرورش مهارت يادداشت كردن تأكيد مي‌شود، اين مسأله تنها به پژوهش دانش‌آموزي ارجاع داده نمي‌شود. پرورش اين مهارت از طريق پژوهش‌هاي مدرسه‌اي، بالطبع به دانش‌آموزان كمك خواهد كرد آنها در يادداشت برداشتن از سخنان معلمان خود در هنگام تدريس و نيز در ساير موقعيت‌‌هاي آموزشي ورزيده‌تر شوند.
* توضيح دادن: چرا برخي از فرزندان ما، از توضيح چند جمله‌اي درباره موضوع يا پديده‌اي عاجزند؟ موضوعي (حتي براي مثال، يك موضوع ساده مورد علاقه دانش‌آموزان مانند يك مسابقه فوتبال) را براي فرزند خود بيان كنيد و از او بخواهيد كه لااقل پنج دقيقه درباره آن صحبت كند. مطمئناً بسياري از بچه‌ها، به سختي به دقيقه سوم يا چهارم خواهند رسيد. انجام پژوهش‌هاي دانش‌آموزي، به بچه‌ها كمك مي‌كند اين مهارت را در خود پرورش دهند. توضيح دادن، مهارتي است كه در تمام مراحل پژوهش، از مرحله توضيح موضوع پژوهش به معلم يا راهنماي پژوهش گرفته تا مرحله جمع‌آوري اطلاعات و ارائه، به هر تقدير به كار دانش‌آموزان خواهد آمد. پرورش اين مهارت، حتي مي‌تواند به طور غيرمستقيم در توسعه مهارت‌هاي گفتاري دانش‌آموزان و درس‌هاي زبان و ادبيات بومي و نيز ساير زبان‌ها (براي مثال عربي و انگليسي) تأثير مثبت داشته باشد.
* بازاريابي و جمع‌آوري اطلاعات؛
* انتخاب اطلاعات (وجين كردن اطلاعات جمع‌آوري شده)؛
سازمان‌دهي اطلاعات (دسته‌بندي كردن اطلاعات براساس هدف‌هاي پژوهش)؛
* ارزش‌يابي اطلاعات؛
* مراوده نتايج.
* كار با تجهيزات ويژه: اگر پژوهش تجربي ـ آزمايشگاهي باشد، دانش‌آموزان نيازمند داشتن مهارت‌هايي در ارتباط با كاركردن با تجهيزات ويژه هستند. علاوه بر اين، در ارائه هر پژوهشي، علاوه بركار با رايانه، پرينتر، دستگاه ويدئو پروژكتور، پخش اسلايد، پخش صوت، نمايش فيلم و ... هر دانش‌آموز بايد ساخت برخي تجهيزات و ابزارهاي ويژه (براي مثال پاورپوينت و...) را بلد باشد.
* ارائة اطلاعات: اين مهارت را به طور مبسوط در ادامه شرح داده‌ايم.
* مهارت‌هاي شفاهي؛ مانند صحبت كردن (براي توضيح دربارة پژوهش و يا ارائة اطلاعات در پايان پژوهش به همكلاسي‌ها و ديگران)، گوش دادن به سخنان افرادي كه مي‌توانند دربارة پژوهش اطلاعاتي را در اختيار وي قرار دهند و...
* مهارت خواندن؛ انجام بسياري از پژوهش‌ها، مستلزم رجوع به كتاب‌ها و منابع آموزشي گوناگون اعم از روزنامه‌ها، مجله، دايره‌المعارف‌ها و فرهنگ‌ها، سايت‌هاي اينترنتي و... است. اگر دانش‌آموز به مهارت درست خواندن دست بيابد و آن را در كار پژوهش خود به كار گيرد، مي‌توانيم از موفقيت او در پژوهش و حتي درست درس خواندن مطمئن شويم.
* مهارت نوشتن؛ بسياري از معلمان انشاء و ادبيات فارسي، مدافعان جدي پژوهش دانش‌آموزي در مدارس هستند. آنها مي‌گويند بچه‌هايي كه مجبورند گزارش‌هاي پژوهشي بنويسند، به‌طور برجسته‌اي در درس انشاء و نگارش خود رشد مي‌كنند. اين افراد، به سرعت موفق مي‌شوند اطلاعات در دسترس خود را پردازش و به نوشته‌اي قابل قبول تبديل كنند.
* توسعة نگرش‌ها؛ از آن‌جا كه در هر پژوهشي با ابعاد گوناگون مسئله، بايدها و نبايدها، شدني‌ها و نشدني‌ها، برجستگي‌ها و كاستي‌ها روبه‌رو مي‌شويم، لاجرم نگرش‌هايمان نيز توسعه مي‌يابد. بديهي است يك كودك و نوجوان پژوهشگر، از اين در معرض بودن‌هاي متفاوت، تأثير بيشتري در توسعة نگرش‌ها مي‌پذيرد.
* كنجكاوي؛ تحقيق مستلزم دقيق شدن و كنجكاوي است و پرورش اين مهارت، جزو اجتناب‌ناپذيرترين بخش‌هاي جانبي هر پژوهشي محسوب مي‌شود.
* استقلال؛ تفاوت پژوهش با تكاليف معمول مدرسه‌اي در آن است كه به‌طور معمول پدران و مادران و ساير افراد خانواده به راحتي تكاليف معمول نمي‌توانند به دانش‌آموز كمك كنند و به همين دليل او مجبور به مستقل كار كردن و تأكيد ورزيدن بر داشته‌ها و توانمندي‌ها و در نتيجه پرورش مهارت استقلال خود است.
* همكاري؛ در پژوهش‌هايي كه دانش‌آموزان به شكل گروهي كار مي‌كنند، به‌طور گسترده‌اي شاهد توسعة همكاري ميان فراگيرندگان هستيم. علاوه بر پژوهش‌هاي گروهي، وقتي دانش‌آموزي براي انجام پژوهش خود پرسش‌نامة ساده‌اي طرح مي‌كند و در نظر دارد همكلاسي‌هايش به پرسش‌نامه وي جواب دهند تا او در تحليل‌ها و نتيجه‌گيري‌هايش از آنها استفاده كند، اهميت مهارت همكاري براي او مسجل مي‌شود و بدين ترتيب درمي‌يابد كه تا كمك و همكاري نكني، از ياري و همكاري ديگران برخوردار نخواهي شد.
نيز هست. در واقع براي دانش‌آموزان كلاس اول ابتدايي هم كه هنوز الفباس فارسي را ياد نگرفته‌اند به هريك از درس‌ها نمره پژوهش اختصاص مي‌يابد. همان‌طور كه گفتيم، منظور از پژوهش دانش‌آموزي تنها انجام تحقيق به صورت مكتوب و نوشتاري نيست. تحقيق در دوره‌هاي ابتدايي و راهنمايي تحصيلي و در درس‌هاي متفاوت و براساس شرايط اقتضائات، خواسته‌ها، امكانات و توانمندي‌هاي دانش‌آموزان و نيز هنرمندي و شناخت معلمان از موضوع و گستره‌ي پژوهش، مي‌تواند به يكي از شيوه‌ها و در ارتباط با هر موضوعي كه به دانش‌آموز و يا گروهي از دانش‌آموزان داده مي‌شود، انجام پذيرد و ارائه شود. در همه موارد حجم پژوهش بايد بسياركم و در حد ويژگي‌هاي سني و روان‌شناختي فراگيرندگان باشد:
1ـ انجام تحقيق به صورت كتاب‌خانه‌اي و ارائه آن به صورت مكتوب.
2ـ مصاحبه با افراد گوناگون (مكتوب و يا ضبط شده) درباره موضوع تحقيق و ارائه نظرات آنها و جمع‌بندي توسط دانش‌آموز محقق.
3ـ نوشتن داستاني در ارتباط با موضوع پژوهش.
4ـ ترسيم نقاشي در ارتباط با موضوع تحقيق.
5ـ استفاده ازنقاشي به شيوه كميك استريپ (نقاشي‌هاي چند مرحله‌اي و داراي قصه) درباره موضوع پژوهش و ارائه آن با توضيح شفاهي در كلاس.
6ـ استفاده از هنر كاريكاتور براي نشان دادن موضوع تحقيق.
7ـ نوشتن نمايشنامه‌اي كوتاه با شخصيت‌هاي محدود درباره عنوان تحقيق.
8ـ انجام مطالعه موردي به شيوه اقدام پژوهي و با استفاده از شيوه گزارش نويسي در ارتباط با موضوع.
9ـ تحقيق به شيوه مشاهده پديده ها، ثبت عيني پديده‌ها و ارائه آن به صورت مكتوب يا شفاهي.
10ـ تحقيق با استفاده از اجراي پرسش‌نامه‌اي با سوالات كم تعداد و مختصر و تحليل نتايج آن (پژوهش ميداني).
11ـ استفاده از مطالب چاپ شده و بريده جرايد در ارتباط با موضوع تحقيق و چسباندن آنها روي مقوا به شكل كلاژ و ارائه گزارش به شيوه پرده‌خواني.
12ـ ارائه يك داستان ناتمام درباره موضوع پژوهش به دانش‌آموزان و درخواست از آنها براي اتمام قصه به هر شكلي كه خود مي‌خواهند (قابل كاربرد در پله‌هاي پايين‌تر).
13ـ ارائه يك نقاشي ناقص يا يك كميك استريپ تكميل نشده درباره موضوع تحقيق به دانش‌آموزان و درخواست از آنها براي تكميل نقاشي وكميك استريب به هر شكلي كه خود مي‌خواهند (قابل كاربرد در پله‌هاي پايين‌تر).
14ـ تهيه اسلايد در ارتباط با موضوع تحقيق و نمايش آن در كلاس.
14ـ عكس‌برداري از موضوعات تحقيق و برگزاري نمايشگاه دركلاس و مدرسه.
16ـ فيلم‌برداري در ارتباط با موضوع پژوهش به شكل ويدئويي.
(در مورد بندهاي 14 تا 16 به توان مالي دانش‌آموزان و امكان‌پذير بودن كار توجه شود).
17ـ طراحي پوستر درباره موضوع پژوهش.
18ـ طراحي و توليد روزنامه ديواري در ارتباط با موضوع پژوهش و نصب آن به ديوار كلاس و يا راهروهاي مدرسه.
19ـ طراحي و توليد تك نسخه‌اي يك مجله و نشريه در ارتباط با موضوع تحقيق (و تحويل آن به مسئولان مدرسه براي تكثير وتوزيع در سطح آموزشگاه، در صورتي كه قابليت تكثير داشته باشد).
20ـ طراحي و اجراي يك مسابقه دانش‌آموزي در ارتباط با موضوع تحقيق در سطح كلاس يا مدرسه.
21ـ طراحي و اجراي يك مراسم دانش‌آموزي (مثلا صبح‌گاه، ظهرگاه، جشن ميلاد و ...) درباره موضوع تحقيق.
22ـ گردآوري آيات و احاديث مرتبط با موضوع پژوهش.
23ـ گردآوري ضرب‌المثل‌هاي مرتبط با موضوع تحقيق.
24ـ تهيه ماكت، طراحي و توليد چارت، و ساخت وسايل درباره موضوع تحقيق.
25ـ بازديد از مكان‌هاي مربوط به موضوع تحقيق و تهيه و ارائه گزارش به صورت مكتوب يا شفاهي.
26ـ سرودن شعرهايي درباره موضوع تحقيق توسط دانش‌آموزاني كه در اين زمينه استعداد دارند.
27ـ آهنگ‌سازي يا انتخاب آهنگ و طراحي و اجراي سرودهاي مرتبط درباره عنوان تحقيق در محيط مدرسه.
28ـ جمع‌آوري و اجراي بازي‌هاي بومي و محلي در ارتباط با موضوع پژوهش.
29ـ گفت‌وگو با پدر، مادر، پدر بزرگ، مادر بزرگ و ساير افراد ارشد خانواده و بيان خاطرات تلخ و شيرين اين افراد درباره موضوع تحقيق و ارائه آن به صورت صداي ضبط شده و يا متن نوشته شده.
30ـ ترتيب گردش علمي از سوي معلم و جمع‌آوري مجموعه‌هاي طبيعي در ارتباط با موضوع پژوهش و يا تهيه و ارائه گزارش از گردش علمي انجام شده.
31ـ معرفي يا نقد كتاب‌هاي موجود در كتابخانه مدرسه ـ يا محل ( يا كتاب‌فروشي ها) درباره موضوع پژوهش.
32ـ معرفي يانقد فيلم‌هاي سينمايي و تلويزيوني مرتبط با موضوع تحقيق.
33ـ معرفي ونقد برنامه‌هاي راديويي مرتبط با عنوان پژوهش.
34ـ سخنراني با گويش محلي درارتباط با موضوع تحقيق (در صورتي كه معلم و دانش‌آموز با يك گويش صحبت مي‌كنند و يا معلم با گويش دانش‌آموز آشنايي دارد).
35. استفاده از تجربيات محلي (فولكلور، آداب و رسوم، آئين‌ها و...) و تهيه گزارشي در ارتباط با عنوان تحقيق.
36. تهيه زندگي نامه صاحب‌نظراني كه در ارتباط با موضوع پژوهش فعاليت‌هايي داشته‌اند.
37. ارائه يك قصه كامل به دانش‌آموزان درباره موضوع تحقيق و درخواست مصور كردن آن در شش يا هشت صفحه يا قاب از سوي آنها (توليد كتاب ويژه كودكان و كميك استريپ).
38. اعزام دانش‌آموزان به برنامه‌ها و مراسمي كه در گوشه و كنار شهر برگزار مي‌شوند و درخواست تهيه و ارائه گزارش از دانش‌آموزان (اين روش، بيشتر براي پژوهش دروس علوم اجتماعي، ديني و... كاربرد دارد).
39. نگرش سنجي از اوليا راجع به موضوع تحقيق.
40. بررسي و جمع‌آوري ديدگاه‌هاي فرهنگي متفاوت نسبت به موضوع پژوهش.
41. جمع‌آوري قوانين و مقررات موجود كشور در ارتباط با موضوع پژوهش.
42. استخراج و ارائه واژه‌هاي مرتبط با موضوع پژوهش از چند فرهنگ‌نامه، دايرة‌المعارف و واژه‌نامه معروف و در دسترس.
43. جمع‌آوري و تدوين تاريخچه و پيشينه موضوع تحقيق از روي پژوهش‌هاي قبلي انجام شده.
44. تهيه مقاله‌اي در ارتباط با عنوان پژوهش به صورت بروشور تبليغي با تصويرهاي گوناگون و به شكل تاشو و آكاردئوني.
45. استفاده دانش‌آموز از شبكه‌هاي رايانه‌اي در ارتباط با موضوع پژوهش و ارائه گزارش درباره آن.
46. ترجمه متون خارجي مرتبط با موضوع پژوهش با انتخاب معلم و يا دانش‌آموز (براي دانش‌آموزاني كه در زبان خارجي توانمندي دارند).
47. تهيه بولتن‌هاي مرتبط با موضوع پژوهش در سه يا چهار صفحه.
48. طراحي و اجراي برنامه‌هاي شبه راديويي و تلويزيوني (گزارش، مصاحبه، خبر، مسابقه و...) درباره موضوع پژوهش.
49. ارائه گزارش از مسابقه‌هايي كه در ارتباط با موضوع تحقيق در سطح روستا، شهر و يا كشور و حتي جهان برگزار مي‌شوند.
50. تحليل برنامه‌هاي صدا و سيما در ارتباط با موضوع تحقيق در يك محدوده زماني و ارائه آن به كلاس درس.
51. استفاده از دانستني‌ها و اطلاعات شخصي پژوهشگر و يا پژوهش‌گران (در صورتي كه پژوهش به صورت گروهي انجام پذيرد) در ارتباط با موضوع تحقيق.
52. در نهايت اجازه‌دادن به دانش‌آموزان، براي اين كه شيوه پژوهش خود را به هر شكلي كه خود مي‌خواهند و حتي به شكلي كه در 51 حالت قبلي به آنها اشاره نشده است،اجرا كنند.
البته بايد در نظر داشت، انتخاب هر يك از موارد 52 گانه ياد شده، تنها براساس شرايط خاصي امكان پذير است و حرف اول و آخر در اين مورد، به طور قطع از آن هنر معلمان و راهنمايان پژوهشي هنرمندي خواهد بود كه عاشقانه در تربيت فرزنداني دانا و توانا براي كشورمان تلاش مي‌كنند.
منبع:http://www.ettelaat.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb
روش‌هاي مورد تأكيد در پژوهش‌هاي دانش‌آموزي
مشاهده: اگر بتوانيم مهارت مشاهده دانش‌آموزان را از طريق پژوهش‌هاي مدرسه‌اي تقويت كنيم، آنها را براي موفقيت در زندگي و ساير دروس هم ياري خواهيم داد. پرورش قدرت مشاهده، تيزبيني و درست‌بيني فراگيرندگان را افزايش مي‌دهد.
* شناسايي: پرورش اين مهارت، از همان مرحله انتخاب موضوع پژوهش آغاز مي‌شود. اين كه دانش‌آموز قدرت تشخيص مسئله‌ها، توانايي شناخت راه‌حل‌ها و تميز دادن برجستگي‌ها و كاستي‌هاي هر يك از راه‌حل‌ها از يكديگر و شناسايي پيشنهاد‌هاي خاص در هر پژوهش را دارا باشد، در حقيقت پژوهش دانش‌آموزي به يكي از هدف‌هاي اصلي خود رسيده است.
* طبقه‌بندي: پژوهش دانش‌آموزي، به ويژه در دوره‌هاي پايين‌تر، مستلزم دقت در انواع خاصي از طبقه‌بندي است. پرورش قدرت طبقه‌بندي كردن، از روش‌هايي است كه در پژوهش دانش‌آموزي مورد تأكيد فراوان قرار مي‌گيرد.
* يادداشت كردن: هر پژوهشي، مستلزم يادداشت برداشتن از مشاهده‌ها، منابع در دسترس، نتايج آزمايش‌ها و ... است. اگر بر پرورش مهارت يادداشت كردن تأكيد مي‌شود، اين مسأله تنها به پژوهش دانش‌آموزي ارجاع داده نمي‌شود. پرورش اين مهارت از طريق پژوهش‌هاي مدرسه‌اي، بالطبع به دانش‌آموزان كمك خواهد كرد آنها در يادداشت برداشتن از سخنان معلمان خود در هنگام تدريس و نيز در ساير موقعيت‌‌هاي آموزشي ورزيده‌تر شوند.
* توضيح دادن: چرا برخي از فرزندان ما، از توضيح چند جمله‌اي درباره موضوع يا پديده‌اي عاجزند؟ موضوعي (حتي براي مثال، يك موضوع ساده مورد علاقه دانش‌آموزان مانند يك مسابقه فوتبال) را براي فرزند خود بيان كنيد و از او بخواهيد كه لااقل پنج دقيقه درباره آن صحبت كند. مطمئناً بسياري از بچه‌ها، به سختي به دقيقه سوم يا چهارم خواهند رسيد. انجام پژوهش‌هاي دانش‌آموزي، به بچه‌ها كمك مي‌كند اين مهارت را در خود پرورش دهند. توضيح دادن، مهارتي است كه در تمام مراحل پژوهش، از مرحله توضيح موضوع پژوهش به معلم يا راهنماي پژوهش گرفته تا مرحله جمع‌آوري اطلاعات و ارائه، به هر تقدير به كار دانش‌آموزان خواهد آمد. پرورش اين مهارت، حتي مي‌تواند به طور غيرمستقيم در توسعه مهارت‌هاي گفتاري دانش‌آموزان و درس‌هاي زبان و ادبيات بومي و نيز ساير زبان‌ها (براي مثال عربي و انگليسي) تأثير مثبت داشته باشد.
مهارت‌هاي علمي و عملي مورد تأكيد در پژوهش‌هاي دانش‌آموزي
الف) مهارت‌هاي اطلاعاتي و مطالعاتي شامل:
* بازاريابي و جمع‌آوري اطلاعات؛
* انتخاب اطلاعات (وجين كردن اطلاعات جمع‌آوري شده)؛
سازمان‌دهي اطلاعات (دسته‌بندي كردن اطلاعات براساس هدف‌هاي پژوهش)؛
* ارزش‌يابي اطلاعات؛
* مراوده نتايج.
ب) مهارت‌هاي عملي؛ شامل:
* كار با تجهيزات ويژه: اگر پژوهش تجربي ـ آزمايشگاهي باشد، دانش‌آموزان نيازمند داشتن مهارت‌هايي در ارتباط با كاركردن با تجهيزات ويژه هستند. علاوه بر اين، در ارائه هر پژوهشي، علاوه بركار با رايانه، پرينتر، دستگاه ويدئو پروژكتور، پخش اسلايد، پخش صوت، نمايش فيلم و ... هر دانش‌آموز بايد ساخت برخي تجهيزات و ابزارهاي ويژه (براي مثال پاورپوينت و...) را بلد باشد.
* ارائة اطلاعات: اين مهارت را به طور مبسوط در ادامه شرح داده‌ايم.
ساير مهارتها
* مهارت‌هاي شفاهي؛ مانند صحبت كردن (براي توضيح دربارة پژوهش و يا ارائة اطلاعات در پايان پژوهش به همكلاسي‌ها و ديگران)، گوش دادن به سخنان افرادي كه مي‌توانند دربارة پژوهش اطلاعاتي را در اختيار وي قرار دهند و...
* مهارت خواندن؛ انجام بسياري از پژوهش‌ها، مستلزم رجوع به كتاب‌ها و منابع آموزشي گوناگون اعم از روزنامه‌ها، مجله، دايره‌المعارف‌ها و فرهنگ‌ها، سايت‌هاي اينترنتي و... است. اگر دانش‌آموز به مهارت درست خواندن دست بيابد و آن را در كار پژوهش خود به كار گيرد، مي‌توانيم از موفقيت او در پژوهش و حتي درست درس خواندن مطمئن شويم.
* مهارت نوشتن؛ بسياري از معلمان انشاء و ادبيات فارسي، مدافعان جدي پژوهش دانش‌آموزي در مدارس هستند. آنها مي‌گويند بچه‌هايي كه مجبورند گزارش‌هاي پژوهشي بنويسند، به‌طور برجسته‌اي در درس انشاء و نگارش خود رشد مي‌كنند. اين افراد، به سرعت موفق مي‌شوند اطلاعات در دسترس خود را پردازش و به نوشته‌اي قابل قبول تبديل كنند.
* توسعة نگرش‌ها؛ از آن‌جا كه در هر پژوهشي با ابعاد گوناگون مسئله، بايدها و نبايدها، شدني‌ها و نشدني‌ها، برجستگي‌ها و كاستي‌ها روبه‌رو مي‌شويم، لاجرم نگرش‌هايمان نيز توسعه مي‌يابد. بديهي است يك كودك و نوجوان پژوهشگر، از اين در معرض بودن‌هاي متفاوت، تأثير بيشتري در توسعة نگرش‌ها مي‌پذيرد.
* كنجكاوي؛ تحقيق مستلزم دقيق شدن و كنجكاوي است و پرورش اين مهارت، جزو اجتناب‌ناپذيرترين بخش‌هاي جانبي هر پژوهشي محسوب مي‌شود.
* استقلال؛ تفاوت پژوهش با تكاليف معمول مدرسه‌اي در آن است كه به‌طور معمول پدران و مادران و ساير افراد خانواده به راحتي تكاليف معمول نمي‌توانند به دانش‌آموز كمك كنند و به همين دليل او مجبور به مستقل كار كردن و تأكيد ورزيدن بر داشته‌ها و توانمندي‌ها و در نتيجه پرورش مهارت استقلال خود است.
* همكاري؛ در پژوهش‌هايي كه دانش‌آموزان به شكل گروهي كار مي‌كنند، به‌طور گسترده‌اي شاهد توسعة همكاري ميان فراگيرندگان هستيم. علاوه بر پژوهش‌هاي گروهي، وقتي دانش‌آموزي براي انجام پژوهش خود پرسش‌نامة ساده‌اي طرح مي‌كند و در نظر دارد همكلاسي‌هايش به پرسش‌نامه وي جواب دهند تا او در تحليل‌ها و نتيجه‌گيري‌هايش از آنها استفاده كند، اهميت مهارت همكاري براي او مسجل مي‌شود و بدين ترتيب درمي‌يابد كه تا كمك و همكاري نكني، از ياري و همكاري ديگران برخوردار نخواهي شد.
ارائه تحقيق
شيوه‌هاي ارائه يا انجام پژوهش دانش‌آموزي
نيز هست. در واقع براي دانش‌آموزان كلاس اول ابتدايي هم كه هنوز الفباس فارسي را ياد نگرفته‌اند به هريك از درس‌ها نمره پژوهش اختصاص مي‌يابد. همان‌طور كه گفتيم، منظور از پژوهش دانش‌آموزي تنها انجام تحقيق به صورت مكتوب و نوشتاري نيست. تحقيق در دوره‌هاي ابتدايي و راهنمايي تحصيلي و در درس‌هاي متفاوت و براساس شرايط اقتضائات، خواسته‌ها، امكانات و توانمندي‌هاي دانش‌آموزان و نيز هنرمندي و شناخت معلمان از موضوع و گستره‌ي پژوهش، مي‌تواند به يكي از شيوه‌ها و در ارتباط با هر موضوعي كه به دانش‌آموز و يا گروهي از دانش‌آموزان داده مي‌شود، انجام پذيرد و ارائه شود. در همه موارد حجم پژوهش بايد بسياركم و در حد ويژگي‌هاي سني و روان‌شناختي فراگيرندگان باشد:
1ـ انجام تحقيق به صورت كتاب‌خانه‌اي و ارائه آن به صورت مكتوب.
2ـ مصاحبه با افراد گوناگون (مكتوب و يا ضبط شده) درباره موضوع تحقيق و ارائه نظرات آنها و جمع‌بندي توسط دانش‌آموز محقق.
3ـ نوشتن داستاني در ارتباط با موضوع پژوهش.
4ـ ترسيم نقاشي در ارتباط با موضوع تحقيق.
5ـ استفاده ازنقاشي به شيوه كميك استريپ (نقاشي‌هاي چند مرحله‌اي و داراي قصه) درباره موضوع پژوهش و ارائه آن با توضيح شفاهي در كلاس.
6ـ استفاده از هنر كاريكاتور براي نشان دادن موضوع تحقيق.
7ـ نوشتن نمايشنامه‌اي كوتاه با شخصيت‌هاي محدود درباره عنوان تحقيق.
8ـ انجام مطالعه موردي به شيوه اقدام پژوهي و با استفاده از شيوه گزارش نويسي در ارتباط با موضوع.
9ـ تحقيق به شيوه مشاهده پديده ها، ثبت عيني پديده‌ها و ارائه آن به صورت مكتوب يا شفاهي.
10ـ تحقيق با استفاده از اجراي پرسش‌نامه‌اي با سوالات كم تعداد و مختصر و تحليل نتايج آن (پژوهش ميداني).
11ـ استفاده از مطالب چاپ شده و بريده جرايد در ارتباط با موضوع تحقيق و چسباندن آنها روي مقوا به شكل كلاژ و ارائه گزارش به شيوه پرده‌خواني.
12ـ ارائه يك داستان ناتمام درباره موضوع پژوهش به دانش‌آموزان و درخواست از آنها براي اتمام قصه به هر شكلي كه خود مي‌خواهند (قابل كاربرد در پله‌هاي پايين‌تر).
13ـ ارائه يك نقاشي ناقص يا يك كميك استريپ تكميل نشده درباره موضوع تحقيق به دانش‌آموزان و درخواست از آنها براي تكميل نقاشي وكميك استريب به هر شكلي كه خود مي‌خواهند (قابل كاربرد در پله‌هاي پايين‌تر).
14ـ تهيه اسلايد در ارتباط با موضوع تحقيق و نمايش آن در كلاس.
14ـ عكس‌برداري از موضوعات تحقيق و برگزاري نمايشگاه دركلاس و مدرسه.
16ـ فيلم‌برداري در ارتباط با موضوع پژوهش به شكل ويدئويي.
(در مورد بندهاي 14 تا 16 به توان مالي دانش‌آموزان و امكان‌پذير بودن كار توجه شود).
17ـ طراحي پوستر درباره موضوع پژوهش.
18ـ طراحي و توليد روزنامه ديواري در ارتباط با موضوع پژوهش و نصب آن به ديوار كلاس و يا راهروهاي مدرسه.
19ـ طراحي و توليد تك نسخه‌اي يك مجله و نشريه در ارتباط با موضوع تحقيق (و تحويل آن به مسئولان مدرسه براي تكثير وتوزيع در سطح آموزشگاه، در صورتي كه قابليت تكثير داشته باشد).
20ـ طراحي و اجراي يك مسابقه دانش‌آموزي در ارتباط با موضوع تحقيق در سطح كلاس يا مدرسه.
21ـ طراحي و اجراي يك مراسم دانش‌آموزي (مثلا صبح‌گاه، ظهرگاه، جشن ميلاد و ...) درباره موضوع تحقيق.
22ـ گردآوري آيات و احاديث مرتبط با موضوع پژوهش.
23ـ گردآوري ضرب‌المثل‌هاي مرتبط با موضوع تحقيق.
24ـ تهيه ماكت، طراحي و توليد چارت، و ساخت وسايل درباره موضوع تحقيق.
25ـ بازديد از مكان‌هاي مربوط به موضوع تحقيق و تهيه و ارائه گزارش به صورت مكتوب يا شفاهي.
26ـ سرودن شعرهايي درباره موضوع تحقيق توسط دانش‌آموزاني كه در اين زمينه استعداد دارند.
27ـ آهنگ‌سازي يا انتخاب آهنگ و طراحي و اجراي سرودهاي مرتبط درباره عنوان تحقيق در محيط مدرسه.
28ـ جمع‌آوري و اجراي بازي‌هاي بومي و محلي در ارتباط با موضوع پژوهش.
29ـ گفت‌وگو با پدر، مادر، پدر بزرگ، مادر بزرگ و ساير افراد ارشد خانواده و بيان خاطرات تلخ و شيرين اين افراد درباره موضوع تحقيق و ارائه آن به صورت صداي ضبط شده و يا متن نوشته شده.
30ـ ترتيب گردش علمي از سوي معلم و جمع‌آوري مجموعه‌هاي طبيعي در ارتباط با موضوع پژوهش و يا تهيه و ارائه گزارش از گردش علمي انجام شده.
31ـ معرفي يا نقد كتاب‌هاي موجود در كتابخانه مدرسه ـ يا محل ( يا كتاب‌فروشي ها) درباره موضوع پژوهش.
32ـ معرفي يانقد فيلم‌هاي سينمايي و تلويزيوني مرتبط با موضوع تحقيق.
33ـ معرفي ونقد برنامه‌هاي راديويي مرتبط با عنوان پژوهش.
34ـ سخنراني با گويش محلي درارتباط با موضوع تحقيق (در صورتي كه معلم و دانش‌آموز با يك گويش صحبت مي‌كنند و يا معلم با گويش دانش‌آموز آشنايي دارد).
35. استفاده از تجربيات محلي (فولكلور، آداب و رسوم، آئين‌ها و...) و تهيه گزارشي در ارتباط با عنوان تحقيق.
36. تهيه زندگي نامه صاحب‌نظراني كه در ارتباط با موضوع پژوهش فعاليت‌هايي داشته‌اند.
37. ارائه يك قصه كامل به دانش‌آموزان درباره موضوع تحقيق و درخواست مصور كردن آن در شش يا هشت صفحه يا قاب از سوي آنها (توليد كتاب ويژه كودكان و كميك استريپ).
38. اعزام دانش‌آموزان به برنامه‌ها و مراسمي كه در گوشه و كنار شهر برگزار مي‌شوند و درخواست تهيه و ارائه گزارش از دانش‌آموزان (اين روش، بيشتر براي پژوهش دروس علوم اجتماعي، ديني و... كاربرد دارد).
39. نگرش سنجي از اوليا راجع به موضوع تحقيق.
40. بررسي و جمع‌آوري ديدگاه‌هاي فرهنگي متفاوت نسبت به موضوع پژوهش.
41. جمع‌آوري قوانين و مقررات موجود كشور در ارتباط با موضوع پژوهش.
42. استخراج و ارائه واژه‌هاي مرتبط با موضوع پژوهش از چند فرهنگ‌نامه، دايرة‌المعارف و واژه‌نامه معروف و در دسترس.
43. جمع‌آوري و تدوين تاريخچه و پيشينه موضوع تحقيق از روي پژوهش‌هاي قبلي انجام شده.
44. تهيه مقاله‌اي در ارتباط با عنوان پژوهش به صورت بروشور تبليغي با تصويرهاي گوناگون و به شكل تاشو و آكاردئوني.
45. استفاده دانش‌آموز از شبكه‌هاي رايانه‌اي در ارتباط با موضوع پژوهش و ارائه گزارش درباره آن.
46. ترجمه متون خارجي مرتبط با موضوع پژوهش با انتخاب معلم و يا دانش‌آموز (براي دانش‌آموزاني كه در زبان خارجي توانمندي دارند).
47. تهيه بولتن‌هاي مرتبط با موضوع پژوهش در سه يا چهار صفحه.
48. طراحي و اجراي برنامه‌هاي شبه راديويي و تلويزيوني (گزارش، مصاحبه، خبر، مسابقه و...) درباره موضوع پژوهش.
49. ارائه گزارش از مسابقه‌هايي كه در ارتباط با موضوع تحقيق در سطح روستا، شهر و يا كشور و حتي جهان برگزار مي‌شوند.
50. تحليل برنامه‌هاي صدا و سيما در ارتباط با موضوع تحقيق در يك محدوده زماني و ارائه آن به كلاس درس.
51. استفاده از دانستني‌ها و اطلاعات شخصي پژوهشگر و يا پژوهش‌گران (در صورتي كه پژوهش به صورت گروهي انجام پذيرد) در ارتباط با موضوع تحقيق.
52. در نهايت اجازه‌دادن به دانش‌آموزان، براي اين كه شيوه پژوهش خود را به هر شكلي كه خود مي‌خواهند و حتي به شكلي كه در 51 حالت قبلي به آنها اشاره نشده است،اجرا كنند.
البته بايد در نظر داشت، انتخاب هر يك از موارد 52 گانه ياد شده، تنها براساس شرايط خاصي امكان پذير است و حرف اول و آخر در اين مورد، به طور قطع از آن هنر معلمان و راهنمايان پژوهشي هنرمندي خواهد بود كه عاشقانه در تربيت فرزنداني دانا و توانا براي كشورمان تلاش مي‌كنند.
منبع:http://www.ettelaat.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb
/ج
