تغذيه با شيرمادر و مشکلات مادران شاغل

زنان، بخش مهمي از نيروي کار جامعه را تشکيل مي دهند و هر روز بر تعداد قبولي خانم ها در بسياري از آزمون ها افزوده مي شود. اين مسأله نمي تواند و نبايد فرصتهاي شيردهي با پستان و مراقبت از کودک به وسيله مادر را محدود کند، به شرطي که مادر بتواند ميان کار و شيردهي خود توازن برقرار کند. براي ايجاد چنين توازني در درجه اول مادر بايد اعتقاد داشته باشد که شير مادر بهترين غذا براي شيرخوار است و شيردهي او در هر شرايطي بايد ادامه يابد و براي کسب اطلاعات لازم در زمينه راه هاي تداوم شيردهي، دوشيدن و نگهداري شير خود تلاش کند. در درجه دوم، توجه خاص و حمايت خانواده بويژه جامعه از مادران شاغل در دوران شيردهي ضروري است تا با ايجاد تغييرات اجتماعي و قانوني لازم ترتيبي اتخاذ شود که جدايي مادر و شيرخوار به حداقل برسد. بدين منظور مادر بايد از مرخصي کافي زايمان، مرخصي ساعتي شيردهي، ساعت هاي کار قابل تغيير و انعطاف يا شيفتي. مهدکودک و تسهيلات لازم براي دوشيدن شير در محل کار برخوردار شود. انتخاب روش مراقبت از شيرخوار تصميم مهمي است که به تفکر و تحقيق درباره نيازهاي شيرخوار، راحتي مادر و هزينه احتمالي احتياج دارد. نگهداري شيرخوار در منزل و مراقبت از او به وسيله فردي ديگر (مادر، خواهر و پرستار) امنيت بيشتري به او مي دهد.
در حالي که همراه بودن شيرخوار با مادر و نگهداري او در مهدکودک نزديک محل کار، امکان تغذيه با شير مادر را فراهم مي سازد. توصيه مي شود مادر در صورت امکان از مرخصي طولاني تري استفاده کند و يک هفته پيش از بازگشت به سرکار، شيرخوار خود را با فردي که قرار است مراقبت او را به عهده گيرد، آشنا کند تا يکباره با فرد غريبه رو به رو نشود. روش تغذيه شيرخوار بايد به فرد مراقبت کننده آموزش داده شود.

توصيه هاي لازم براي حفظ و تداوم شيردهي مادران شاغل:
 

1- تغذيه انحصاري با شير مادر بايد برحسب ميل و تقاضاي شيرخوار در تمام مدت مرخصي زايماني ادامه يابد و با اين تصور که زمان رفتن به سر کار نزديک است، نبايد شيرخوار را با بطري و شير مصنوعي آشنا کرد.
2- مدتي پيش از شروع به کار مجدد، پس از هر بار شير دادن بهتر است بقيه شير را دوشيده و با رعايت اصولي که ذکر مي شود در يخچال يا فريزر نگهداري کرد.
3- هر زمان که مادر در منزل حضور دارد، کودک را به مقدار و دفعات بيشتري با شيرخود تغذيه کند (شبها، روزهاي تعطيل).
4- هنگامي که از شيرخوار دور است، اجازه ندهد او را با بطري تغذيه کنند. صبح قبل از خروج از خانه، کودک را با شير خود تغذيه کند و بقيه شير را بدوشد و در يخچال بگذارد تا براي وعده بعد با قاشق و يا فنجان به او بدهند.
5- تغذيه تکميلي شيرخوار را زودتر از موعد (قبل از 6 ماهگي) شروع نکند.
6- غير از هنگامي که در محل کار است، شيرخوار را ترک نکند و هميشه او را همراه خود داشته باشد و برحسب ميل و تقاضايش با شير مادر تغذيه کند.
7- شير خود را هر 3 ساعت يکبار بدوشد. اين کار براي تداوم شيردهي بسيار مهم است. مي تواند شير دوشيده را در محل خنک نگهداري کند و براي تغذيه شيرخوار به منزل بياورد. تخليه پستان ها، توليد شير مادر را افزايش مي دهد.
8- غذاي مغذي مختصري (بين وعده هاي اصلي) در محل کار مصرف کند.
9- به قدر کافي بخورد و بياشامد.
10- از تجربيات ديگر زنان شاغل که شير مي دهند، استفاده کند.

آمادگي مادر براي دوشيدن شير و تحريک رفلکس جاري شدن شير:
 

1- دوشيدن شير، هنگامي که مادر آرامش بيشتري دارد. مثلاً صبح يا پس از شيردادن به شيرخوار که جريان شير برقرار شده، مفيدتر است.
2- توصيه مي شود پيش از دوشيدن شير، مادر دستهايش را با آب و صابون بشويد و ظروف مورد نياز براي جمع آوري شير را 20 دقيقه بجوشاند.
3- مادر در محيطي آرام و خلوت يا کنار يکي از نزديکان خود (مادر و خواهر) بنشيند يا اين که عکس کودک را ببيند و يا لباس کودک را ببويد که به جاري شدن شير کمک مي کند.
4- نوشيدن مايعات گرم، دوش گرفتن يا کمپرس گرم پستان ها مفيد است.
5- مالش دادن پشت مادر، ماساژ دادن پستانها از بالا به پايين موجب تسريع برقراري جريان شير مي شود.

روش دوشيدن شير
 

به کمک شست و انگشتان ديگر طوري پستان را تخليه کند که ذخاير شير زير انگشتان قرار گيرد و به نوک پستان صدمه وارد نشود. دوشيدن شير 20-30 دقيقه وقت مي گيرد؛ البته مي شود از شيردوش دستي يا برقي هم براي جمع کردن شير استفاده کرد.

روش ذخيره و نگهداري شير:
 

شير دوشيده شده را مي توان در حرارت اتاق تا 8 ساعت، در يخچال 24 تا 48 ساعت، در جا يخي يخچال به مدت 2-3 هفته و در فريزر تا 3 ماه نگهداري کرد.
براي نگهداري شير در فريزر بهتر است از ظروف پلاستيکي (مثل قالب يخ) استفاده کرد و تا سه چهارم حجم ظرف را شير ريخته، در آن را بسته و در فريزر گذاشت. هنگام مصرف شير دوشيده فريز شده، هرگز ظرف محتوي شير را نبايد درحرارت اتاق يا روي اجاق ذوب کرد. بلکه بايد ظرف را زير آب ولرم تکان داد تا کم کم يخ آن باز شود و يا ظرف محتوي شير را در قابلمه اي که مقداري آب دارد قرار داد و قابلمه را گرم کرد. شير ذوب شده بايد طي نيم ساعت مصرف شود هرگز اين شير را نبايد دوباره فريز کرد. شير دوشيده شده را بهتر است با قاشق، سرنگ، قطره چکان و يا فنجان به کودک داد و از شيشه يا بطري استفاده نکرد. چنانچه شيرخوار 6 ماه تمام دارد ممکن است زماني که مادر نيست، غذاي کمکي شامل فرني، سوپ، تخم مرغ به شيرخوار داده شود.
منابع:
http://www.arums.ac.ir/tashkilat/moavanatbehdasht/ahc/educat04.html
http://www.professorltanzadeh.com/FOOD/new/shir/shir21.htm
http://www.urmiacity.com/khanevade/koodak/shir.asp
منبع: نشريه پيام پزشک، ويژه هفته جهاني شير مادر. .