سنگ نشانه هايي از عهد باستان

گنجينه ابزارهاي قديمي كه در جنوب شرقي شبه جزيره عربستان كشف شده است، مي تواند نشانه مهاجرت انسان هاي امروزي از قاره آفريقا باشد. ابزارهاي سنگي كه قدمت بعضي از آنها به 125 هزار سال پيش مي رسد، شبيه ابزارهايي است كه انسان معاصر در همان محدوده زماني در آفريقا ساخته است. گروهي بين المللي از دانشمندان حدس مي زنند كه ساخته هاي انسان هاي اوليه، از درياي سرخ گذشته و در شرايط آب و هواي مطلوب از عربستان عبور كرده و احتمالا به آسيا آمده است.
«هانس پيتر آپرمن»، سرپرست اين گروه، مي گويد: «آنها اجداد ما هستند. من در اين مورد شكي ندارم.»

تبرهاي دستي مانند اينها، در امارات متحده عربي يافت شده اند و بيانگر اين هستند که بشر 125 هزار سال پيش آفريقا را ترک کرده است. (توضيح عکس)
باستان شناسان ديگر مي گويند كه شايد اين ابزارهاي سنگي، توسط خويشاوندان بدوي ديگري ايجاد شده باشند. آنها به شواهد ژنتيكي به دست آمده از انسان هاي معاصر اشاره دارند. اين شواهد حاكي از اين موضوع است كه اجداد انسان هاي غير آفريقايي امروزي، حدود 65 هزار سال پيش آنجا را ترك كرده اند و در سرتاسر اروپا، آسيا و حتي استرالياي وسيع پراكنده شده اند.
«آنتوني ماركس»، باستان شناس و يكي از اعضاي گروه، مي گويد: «كشف ترتيب اين وقايع مدت زيادي طول نكشيده است. نظريه اين است كه آنها آفريقا را 60 هزار سال پيش ترك كرده و 50 هزار سال پيش در استراليا ساكن شده اند»، وي مي پرسد: «خداي من، آيا آنها حتي لحظه اي از حركت و عزيمت درنگ نكرده اند و آيا طول مسير در جايي متوقف نشده اند؟»
شواد ژنتيكي در مورد مسيري كه انسان هاي معاصر براي رسيدن به آفريقا از آنجا گذشته اند، نامشخص است. اما غارهايي كه در فلسطين وجود دارند و قدمت آنها به 80 هزار و 120هزار سال پيش مي رسد، حاوي دست ساخته هاي ظاهرا بشري است كه تا به حال باقي مانده است. اين آثار بيانگر اين هستند كه مسير مهاجرت، از جاده شمالي در طول نيل يا صحراي بزرگ عربستان بوده است.

تصورات و برداشت هاي متمايز
 

گروه آپرمن معتقدند، ابزارهاي سنگي كه در زير سنگ هاي از هم پاشيده در مكاني به نام جِبِل فايا در امارت متحده عربي امروزي يافت شده اند، مسير ديگري را نشان مي دهند. بين جبل فايا و درياي سرخ، در حدود 2 هزار كيلومتر بيابان نامساعد قرار گرفته است. اما در حدود 130 هزار سال پيش، جهان در دوران پاياني عصر يخي بود. شايد درياي سرخ آن قدر كم عمق شده بود كه مي توانستند با پاي پياده يا با كلك، از آن عبور كنند. و شبه جزيره عربستان از يك بيابان خشك به يك جلگه بي درخت تبديل شده بود، چيزي مثل آفريقاي شرقي.
محققان در جبل فايا سه انبار مخفي كشف كردند كه بيشتر قسمت هاي آن تخريب شده بود و ابزارهاي سنگي كامل نشده اي در آن يافتند. قديمي ترين انبار به 125 هزار تا 95 هزار سال پيش بر مي گردد و قدمت جديدترين آن تقريبا به 40 هزار سال پيش مي رسد. قدمت انبار مياني، بين اين سال ها تخمين زده مي شود.
ماركس مي گويد قديمي ترين مجموعه-كه حاوي تقريبا 500 قطعه ابزار است- نشانه هايي در مورد سازندگان آن براي ما آشكار مي سازد. وي مي گويد به طور مثال، روشي كه براي ساختن بسياري از اين ابزار مورد استفاده قرار گرفته است، شامل كندن يك قطعه بزرگ سنگي و تبديل آن به يك تيغه دو لبه است، روشي كه تصور مي شود به طور عادي در ساختن ابزارهاي موجود در آفريقاي شرقي در همان زمان مورد استفاده قرار مي گرفته است. خود ابزارها- تبرهاي دسته دار و تيغه هايي كه لبه آنها مانند برگ بودند و احتمالا آن را به نيزه ها وصل مي كردند- شبيه آنهايي هستند كه توسط انسان هاي معاصر اوليه در آفريقاي شرقي ساخته مي شدند كه احتمالا توسط بستگان بدوي آنها كه در مناطق نزديك آنها زندگي مي كردند، ساخته نشده بودند.
ماركس و همكارانش مي گويند فقدان تمايز، اين گمان را ايجاد مي كند كه جمعيت انسان هاي اوليه كه در حدود 125 هزار سال پيش از آفريقا آمده اند، زماني كه شبه جزيره عربستان دوباره به بيابان تبديل شده است، از هم جدا و پراكنده شده اند. آنها حدس مي زنند كه اين گروه از جبل فايا به عنوان مسيري براي رسيدن به بقيه نواحي آسيا استفاده مي كرده اند. در حدود 75 هزار تا 14 هزار سال پيش، ساحل ايران به راحتي از نزديك جبل فايا در عرض خليج فارس، مسيري ايجاد كرده است.

اختلاف نظرها
 

«ريچارد كلين»، ديرينه شناس دانشگاه استانفورد در كاليفرنيا، مي گويد: «اين موضوع تحريك كننده است. ابزارها مي توانند نشانه مهاجرت اوليه از آفريقا باشند.» به طور متناوب اين ابزارها مي توانند بيانگر اين باشند كه در آن زمان، شبه جزيره عربستان از لحاظ اكولوژيكي (زيست بوم شناختي) ضميمه اي از آفريقا بوده است.

موقعيت جبل فايا، امارات متحده عربي. خط چين، نشان دهنده بيشينه خشکي طي زمان هايي است که سطح آب دريا به پايين ترين حد خود مي رسد. (توضيح عکس)

يافته ها
 

بر طبق اظهارات «كريس استرينگر»، ديرينه شناس موزه تاريخ طبيعي در لندن، اسناد موجود شواهدي را به نظريه مناقشه مي افزايد كه نشان مي دهد خيلي قبل از اين كه شواهد ژنتيكي در انسان هاي معاصر يافت شود، بشر در آسياي جنوبي ساكن شده است.
اما «جان شي»، باستان شناس دانشگاه استوني بروك در نيويورك، هنوز متقاعد نشده است كه انسان هاي معاصر آفريقايي اين ابزارها را ساخته اند؛ و مي گويد يك گروه انسان هاي بدوي در همان زمان در اوراسيا قادر بودند اين ابزارها را بسازند. او مي گويد البته مي توان از حفاري هاي بيشتر به نتايج بهتري رسيد.
اگر شواهد جبل فايا نشانه اي از پراكندگي انسان ها در آسيا باشد، پس احتمالا شواهد بيشتر اين پراكندگي در سواحل ايران و پس كرانه هاي آن يافت مي شود.
منبع: ماهنامه دانشمند شماره 570