آموزه هاي قرآني و برنامه هاي توسعه اقتصادي روستائي (4)
نويسندگان: محسن صمدانيان (1)
و محمدرضا زماني (2)
و محمدرضا زماني (2)
10- 5 نقش زکات در توسعه روستاها
- "يمحق الله الربا و يربي الصدقات و الله لا يحب کل کفار اثيم"(بقره، 276) (خدا مال ربا را نابود و بر صدقات مي افزايد و خداوند هيچ ناسپاس گنه کاري را دوست نمي دارد) قرآن کريم همچنين پرداخت زکات را موجب افزايش اموال بيان مي کند.
- "و ما آتيتم من ربا ليربوا في اموال الناس فلا يربوا عندالله و ما آتيتم من زکات تريدون وجه الله فاولئک هم المضعفون "(روم، 39) (و آنچه به قصد ربا مي دهيد تا در اموال مردم سود و افزايش بردارد نزد خدا فزوني نمي گيرد ولي آنچه را که از زکات، در حالي که خشنودي خدا را خواستاريد داريد پس آنان همان فزوني يافتگانند) علامه طباطبايي در اين رابطه مي فرمايد: "کلمه"مضعف"به معناي دارنده چند برابر است و معناي کلام اين مي شود چنين کساني آنهايند که يضاعف لهم"مالشان يا ثوابشان چند برابر مي شود"(طباطبايي، 1374 ش، 277، 12) شواهد روايي اين مطلب زياد است به چند نمونه اشاره مي شود:
1) قال رسول الله (ص): "ما حبس عبد زکاته فزادت في ماله"(محدث عاملي، 1409، 14، 6) (هيچ کس بر اثر حبس و نگه داشتن زکات مالش زياد نشده است.)
2) امام صادق (ع): "ما ادي احد الزکات فنقصت في ماله و لا منعها احد فزادت في ماله"(همان، 12) (کسي زکات را پرداخت نکرده که کمبودي در مال او بوجود آيد و فردي دريغ نورزيده که فزوني در مال او حاصل شود.)
3) قال رسول الله (ص): "اذا اردت ان يثري الله مالک فزکه "(مجلسي، بي تا، 23، 96) (هر گاه خواستي اموال تو زياد و فراوان گردد پس زکات آن را پرداخت کن.)
4) قال الباقر (عليه السلام): "الزکاه تزيد في الرزق"(همان، 183، 75) (زکات روزي را افزون مي کند.)
10- 5- 1 پيامدهاي عدم پرداخت زکات در توسعه اقتصادي روستاها
1- 5- 1 -1 نيامدن باران
1- 5- 1- 2 از بين رفتن دامها
1- 5- 1- 3 از بين رفتن برکت زمين
- "ولو ان اهل القري آمنوا و اتقوا لفتحنا عليهم برکات من السماء و الارض وليکن کذبوا فاخذناهم بما کانوا يکسبون "(اعراف، 96) (اگر مردم شهرها و آباديها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند قطعاً برکاتي از آسمان و زمين برايشان مي گشوديم ولي تکذيب کردند پس به کيفر دستاوردشان گريبان آنان را گرفتيم) از جمله مصاديق بي تقوايي که موجب بي برکتي زمين مي شود پرداخت نکردن زکات است امام صادق (ع) فرمودند:"اذا منعت الزکات منعت الارض برکاتها "(کليني، 1391 ق، 505، 3) (هنگامي که زکات داده نشود زمين برکات خود را مي گيرد.)
10- 6 نقش اخلاق و ارزش هاي معنوي در توسعه اقتصادي روستاهاي کشور
- "و لو ان اهل القري آمنوا و اتقوا لفتحنا عليهم برکات من السماء و الارض "(اعراف، 96)
- "استغفروا ربکم انه کان غفارا يرسل السماء عليکم مدرارا و يمددکم باموال و بنين و يجعل لکم جنات و يجعل لکم انهارا "(نوح، 10- 12)
- ".... لئن شکرتم لازيدنکم..."(ابراهيم، 7) (اگر سپاسگزاري کنيد نعمت شما را افزون خواهم کرد)
- "و الوا استقاموا علي الطريقه لاسقيناهم ماء غدقا"(جن، 16) (اگر مردم در راه درست پايداري ورزند قطعاً آب گوارايي بديشان نوشانيم) منظور از واژه "الطريقه"اسلام و از "استقاموا"التزام و پايداري در آنچه اسلام اقتضاء مي کند از قبيل ايمان به خدا و آيات او و منظور از "ماء الغدق"آب زياد است (طباطبايي، 320، 20، 1374) و آيات فراوان ديگر که اشاره به اين موضوع دارد و همچنين روايات فراواني که برخي از اعمال انسان ها را درتوسعه رزق دخيل مي دانند مانند روايت زير از حضرت علي (ع) "من حسنت نيته زيد في رزقه "(مجلسي، بي تا، 21، 103) (هر کس قصد و نيتش نيکو باشد روزيش فراوان مي گردد).
نتيجه
1) توسعه و گسترش باغداري، کشاورزي و دامداري و دامپروري با استفاده از علوم جديد مورد تأييد و سفارش قرآن و روايات مي باشد.
2) گسترش صنايع مفيد که به تخريب محيط زيست نمي انجامد جزء آموزه هاي اسلامي است که بايد در توسعه مناطق روستايي انجام پذيرد.
3) توسعه اي مفيد و پايدار است که به تخريب محيط زيست نيانجامد بلکه با حفظ تعادل محيط زيست در روند تکامل و سعادت بشر به کار گرفته شود و منجر به فساد در زمين نگردد.
4) يکي از مصاديق فساد در زمين تخريب محيط زيست و آلوده ساختن آن است.
5) اسلام از طريق تربيت انسان هاي مومن و صالح، امر به معروف و نهي از منکر و استفاده از مواهب غير آلاينده محيط زيست پيروان خود را به حفاظت از محيط زيست دعوت مي کند.
6) از نظر قرآن صنعتي شدن زماني ارزش تلقي مي شود که داراي منافع براي مردم باشد و ضرر و زيان نداشته باشد.
7) اسلام به سير و سفر تأکيد خاصي دارد که اين مساله مي تواند در گسترش صنعت گردشگري در کشور بخصوص روستاها گردد.
8) تسخير و استفاده از مواهب طبيعي مانند انرژي هاي تجديد پذير همچون انرژي خورشيدي و بادي و غيره در روستاها که به تخريب محيط زيست نمي انجامد مورد تأييد و سفارش قرآن و روايات مي باشد.
9) يکي از عوامل مهم پيشرفت اقتصادي در روستاها پرداخت زکات است که با پرداخت آن داراي فوايد مادي و معنوي و عدم پرداخت آن داراي آثار بد اقتصادي و عذاب اخروي است.
10) از نظر اسلام ارزشهاي اخلاقي نيز در توسعه اقتصادي مؤثر هستند.
منابع:
قرآن کريم
پاک نژاد عباسعلي / مهر 1386/ نقش نواحي صنعتي روستايي در توسعه روستايي / نشريه (دام، کشت، صنعت) شماره 14 جوادي آملي / 1386 / اسلام و محيط زيست / قم/ مرکز نشر اسراء/ چاپ سوم.
حدادي محسن / 1387 / مباني حفاظت از محيط زيست در اسلام نشريه اطلاعات حکمت و معرفت.
حراني ابن شعبه / 1404 ق/ تحف العقول عن آل الرسول (ص) / جامعه مدرسين/ قم / چاپ دوم،
رضواني محمدرضا / 1383 / مقدمه اي بر برنامه ريزي روستايي در ايران / بي جا/ نشر قومس.
رضواني محمدرضا / 1387/ توسعه گردشگري روستايي با رويکرد گردشگري پايدار / تهران/ انتشارات دانشگاه تهران.
سازمان مديريت و برنامه ريزي / 1382 /چشم انداز توسعه کشور در افق 20 ساله (1384 - 1404) کار شناسي مقدماتي و پيشنهادي / تهران.
سيد رضي / 1379 / نهج البلاغه / ترجمه محمد دشتي / قم/ انتشارات مشرقين.
شريف محمد و همکاران / 1388/ بررسي تأثيرات توريسم در برنامه ريزي نواحي روستايي / نشريه پژوهش هاي جغرافيايي انساني / شماره 67.
صادقي تهراني محمد / 1365 ش/ الفرقان / في تفسيرالقرآن بالقرآن و السنه / قم/ انتشارات فرهنگ اسلامي / چاپ دوم.
الصدوق محمد بن علي بن بابويه قمي 1349 / ش / الامالي / بي جا / نشر الاسلاميه.
طاهر خاني مهدي / 1379/ صنعتي شدن روستا/ بي جا / اداره کل طرح هاي صنعتي و بهره برداري.
طباطبايي سيد محمد حسين / 1374 / ش / الميزان في تفسير القرآن / ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني / قم/ دفتر انتشارات اسلامي جامعه مدرسين حوزه علميه قم/ چاپ پنجم.
طبرسي احمد بن علي / 1403 ق / الاحتجاج علي اهل اللجاج/ مشهد/ نشر مرتضي.
عاملي شيخ محمد بن الحسن / 1409 ق/ تفصيل وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه / قم / نشر آل البيت.
عميق محسن / 1382 / در آمدي بر فقه محيط زيست / مجله فقه/ سال شانزدهم، پنجاه و نهم و شصتم.
القمي شيخ عباس / 1416 ق / سفينه البحار و مدينه الحکم و الاثار / آستان قدس رضوي بنياد پژوهشهاي اسلامي.
الکليني رازي ابي جعفر بن محمد بن يعقوب اسحاق / 1413 ق/ اصول کافي/ بيروت/ دارالاضواء.
الکليني رازي ابي جعفربن محمد ابن يعقوب ابن اسحاق/ 1391 ق/ فروغ من الکاظم / قم الاسلاميه.
مجدي سيد عطاء الله / 1369 ش / گلهاي جاويدان (هزار کلمه قصار/ تهران/ سازمان تبليغات اسلامي.
مجلسي / سال هاي چاپ مختلف / بحار الانوار الجامعه لدرراخبار الائمه الاطهار/ تهران/ انتشارات اسلاميه.
مکارم شيرازي ناصر و ديگران / 1374 ش / تفسيرنمونه / تهران/ دارالکتب الاسلامي.
مهدوي مسعود / 1369 / مفهوم برنامه ريزي روستايي و اهداف آن / موسسه جغرافياي دانشگاه تهران/ مجله پژوهشهاي جغرافيايي / شماره 26.
نشريه قدس / 24 /5/ 78.
نوري طبرسي ميرزا حسين / 1318- 1321 ش / مستدرک الوسائل/ بي جا/ نشر الاسلاميه.
هادي امير محمد / 1384/ استقرار صنعت در روستا و نقش آن در بهره وري بخش کشاورزي/ نشريه جهاد / سال هجدهم / شماره 216- 217.
پي نوشت ها :
1- استاديار گروه الهيات دانشگاه اصفهان.
2- کارشناس ارشد علوم قرآن و حديث.