پارک ملي تندوره
نويسنده:مرتضي جوهري
در شماره هاي پيشين به جزيره قشم،ريگ جن، شهرستان مسجد سليمان، کوير مرنجاب، کوهستان سهند، شهرستان سراوان، پارک ملي گلستان، درياچه زريوار، کوير شهداد، شهرستان گرمسار، تالاب پريشان، شهرستان کلاردشت، پارک ملي کوير، شهرستان قوچان، تالاب انزلي، کوهستان سبلان، جزيره لاوان، شهرستان خوانسار، درياچه اروميه، غارعلي سرد (عليصدر)، درياي مازندران، شهرستان فردوس، رودخانه سزار، شهرستان سواد کوه، منطقه حفاظت شده گاندو، شهرستان گناوه، درياچه حوض سلطان، شهرستان اسفراين، منطقه حفاظت شده موته، کوهستان الوند، شهرستان بافت، پارک ملي بمو، کوه دماوند، شهرستان بجنورد، رشته کوه هاي زاگرس، شهرستان طبس، زاينده رود و در شماره گذشته به شهرستان کرمانشاه سفر داشتيم.در اين شماره به پارک ملي تندوره مي رويم.
در گذشته اگر در جاده اي سفر مي کرديم، از ديد ن طبيعت اطراف جاده لذت مي برديم.وجود گياهان انبوه، آواز پرندگان و حشرات رنگارنگ اطراف گياهان ما را به هوس مي انداخت تا اندکي درنگ کنيم و لحظاتي را به آغوش اين زيبايي ها پناه بريم.اما اکنون اطراف جاده ها مملو از تاسيسات و بناهاي زشت مسکوني يا صنعتي شده است و نه تنها ديدن آنها رضايت بخش نيست، بلکه به دليل تاثير منفي ناخودآگاه آنها بر ذهن ما اين انگيزه را به وجود مي آورد که سرعت اتومبيل را بيشتر کنيم و از اين جهنم ساخت بشر زودتر بيرون برويم.
وقتي در کنار جاده اي توقف مي کنيم، نه تنها صداي آواز پرندگان را نمي شنويم، بلکه صداي گوش خراش ماشين آلات گوناگون روح طبيعت دوست ما را آزرده مي کند.متاسفانه در کشور ما هيچ حد و مرزي براي کنترل و جلوگيري از ساخت و سازها و تجاوز به طبيعت وجود ندارد و هر کسي که اندکي پول خرج مي کند، #43@ مي تواند به سادگي به حريم طبيعت تجاوز کند.
افرادي که در جاده هاي شمالي و يا کوهستاني ايران سفر مي کنند، به خوبي اين نکته را درک مي کنند زماني که در ميان جنگل هاي زيبا و يا در کنار صخره ها و رودخانه ها بناهاي بدريخت و نامتناسب را مي بينيم، چقدر بايد افسوس خورد.بناهايي که به صورت تقليدي و بدون هيچ معماري متناسب با طبيعت آن منطقه ساخته شده اند.در گذشته بناها را به صورت سنتي در روستاها مي ساختند که امروزه برخي از اين بناهاي سنتي در روستاها را مي بينيم که در تناسب با طبيعت چقدر زيبا هستند.
ولي در حال حاضر آن بناهاي زيبايي سنتي چه شده اند؟ به چه دليل بايد جاي درختان، رودخانه ها و پرندگان را با تاسيساتي عوض کنيم که روح آزارند؟ چرا بايد فقط براي اقامت يک هفته در سال به اين شکل مناظر زيبا و تعادل زيستي يک قلمروي طبيعي که به ديگر موجودات زنده تعلق دارد و هزاران سال براي تشکيل آن طي شده است خراب کنيم؟
خوشبختانه برخي از مناطق طبيعي با تعيين مرزهاي مشخص و تحت حفاظت قرار داد ن آنها به صورت بکر و دست نخورده باقي مانده اند.پارک ملي تندوره يکي از زيباترين بخش هاي طبيعت دست نخورده ايران است و يکي از مهم ترين پارک هاي ملي ايران به شمار مي روند.اين پارک علاوه بر داشتن چشم اندازهاي بي نهايت زيبا و استثنايي از نظر منابع حيات وحش و پوشش گياهي غني بوده و زيستگاه هاي بسيار مناسب و با ارزشي را براي زندگي جانوران فراهم آورده است.بسياري از گونه هاي جانوري و گياهي اين منطقه تاکنون از خطر انهدام تا حدي مصون مانده اند.اين پارک از ارزش جهاني نيز برخوردار است.
هرچه از شمال شرقي به طرف جنوب غربي برويم، اين ارتفاعات بلندتر مي شوند، در ناحيه جنوب غربي پارک مرتفع ترين کوه ها ديده مي شوند.مانند ارتفاعات گندچاه، شکرآب، قنبرعلي، مدخان، قره نهه و چوي که امتداد آنها تا جنوبي غربي پارک کشيده شده است.
ناحيه غربي پارک داراي کوه هاي صخره اي مانند رشته کوه علي بلاغ است که قله معروف آن با نام علي بلاغ حدود 3000 متر از سطح درياي آزاد ارتفاع داد.
در ناحيه شمالي پارک ارتفاعات از جنوب به طرف شمال کاهش مي يابند.ناحيه مرکزي داراي ارتفاعاتي است که به کوه هاي جنوبي پارک اتصال دارند.
معروف ترين دره پارک «دره چلمير»نام دارد که به زبان محلي «زوي چلمير»است.اين دره در ناحيه شرقي پارک قرار دارد ورودي اصلي به پارک از اين دره زيبا شروع مي شود و روستاي دودانلو در اين ناحيه قرار گرفته است.اين دره بهترين زيستگاه کل و بز است.
دره يتوان نيز از ديگر دره هاي مهم پارک است که در مرز غربي پارک قرار دارد.
دره شوي در ناحيه شمالي پارک است.
دامنه کوه ها به ويژه ارتفاعات مياني پارک و کوهپايه ها و شيب هاي رو به آفتاب پوشيده از درمنه به همراه انواع گونه هاي علفي است.شيب هاي تند و ارتفاعات صخره داراي پوشش درختچه اي و درختي است.
در ارتفاعات بيش از 1800 متر و مشرف به دره ها گونه هاي اورس بسيار ديده مي شود.همچنين در اين ناحيه گونه هاي گون و گونه هايي مانند ارمک وجود دارد.در بيشتر مناطق مانند کوهپايه ها و دره هاي پارک مي توان گونه هايي مانند آلبالوي وحشي، گوجه وحشي، شيرخشت، زرشک، انجير، گردو، داغداغان، کاوان کشت، خارشتر، جارو، اسپند و انواع بوته هاي خاردار مانند چيچاق و شکر تيغال را مشاهده کرد.در بعضي از دامنه ها نيز گونه هاي علفي مانند د م روباه، شال د م، پرچم، چمن، علف چمني، دم عقرب، زبان درقفا، خاکشير، سوزن چوپان بارهنگ و انواع ديگر از گندميان را ديد.
در حاشيه آب ها مانند سراب ها، چشمه ها و چاه ها گونه هاي بومادران، بابونه، گزنه، ترشک و غيره مي رويند.
از پرندگان پارک مي تواند عقاب طلايي، عقاب شاهي، سارگپه، کورکور، قرقي، انواع جغد، کبوتر چاهي، فاخته، قمري معمولي، دال، هما، انواع کلاغ و گنجشک سانان را مشاهده کرد.
در پارک ملي تندوره خزندگان متنوعي ديده مي شوند.از مارهاي سمي اين پارک مي توان کفچه مار(مارکبرا)، مار جعفري، افعي شاخدار، گرزه مار را نام برد.
چندين گونه از مارهاي نيمه سمي و غيرسمي نيز مانند تيرمار، يله مار، مار چليپر، مارگرگي، مارقيطاني، کورمار و ... مشاهده شده است.از سوسماران اين ناحيه مي توان انواع جکوها، لاسرتاها، آگاماها و اسکينگ ها را نام برد.لاک پشت مهميزدار از انواع لاک پشت هاي کمياب در اين پارک است.
منابع
-درختان و درختچه هاي ايران، حبيب الله ثابتي، انتشارات دانشگاه يزد، 1385
-پارک ملي تندوره، دفتر آموزش زيست محيطي، انتشارات سازمان حفاظت محيط زيست، 1371
-پرندگان ايران، جمشيد منصوري، نشر ذهن آويز، 1379
-پستانداران ايران، جلد اول تا سوم، اسماعيل اعتماد، انتشارات سازمان محيط زيست، 1364
منبع: نشريه اطلاعات علمي -شماره 359
در گذشته اگر در جاده اي سفر مي کرديم، از ديد ن طبيعت اطراف جاده لذت مي برديم.وجود گياهان انبوه، آواز پرندگان و حشرات رنگارنگ اطراف گياهان ما را به هوس مي انداخت تا اندکي درنگ کنيم و لحظاتي را به آغوش اين زيبايي ها پناه بريم.اما اکنون اطراف جاده ها مملو از تاسيسات و بناهاي زشت مسکوني يا صنعتي شده است و نه تنها ديدن آنها رضايت بخش نيست، بلکه به دليل تاثير منفي ناخودآگاه آنها بر ذهن ما اين انگيزه را به وجود مي آورد که سرعت اتومبيل را بيشتر کنيم و از اين جهنم ساخت بشر زودتر بيرون برويم.
وقتي در کنار جاده اي توقف مي کنيم، نه تنها صداي آواز پرندگان را نمي شنويم، بلکه صداي گوش خراش ماشين آلات گوناگون روح طبيعت دوست ما را آزرده مي کند.متاسفانه در کشور ما هيچ حد و مرزي براي کنترل و جلوگيري از ساخت و سازها و تجاوز به طبيعت وجود ندارد و هر کسي که اندکي پول خرج مي کند، #43@ مي تواند به سادگي به حريم طبيعت تجاوز کند.
افرادي که در جاده هاي شمالي و يا کوهستاني ايران سفر مي کنند، به خوبي اين نکته را درک مي کنند زماني که در ميان جنگل هاي زيبا و يا در کنار صخره ها و رودخانه ها بناهاي بدريخت و نامتناسب را مي بينيم، چقدر بايد افسوس خورد.بناهايي که به صورت تقليدي و بدون هيچ معماري متناسب با طبيعت آن منطقه ساخته شده اند.در گذشته بناها را به صورت سنتي در روستاها مي ساختند که امروزه برخي از اين بناهاي سنتي در روستاها را مي بينيم که در تناسب با طبيعت چقدر زيبا هستند.
ولي در حال حاضر آن بناهاي زيبايي سنتي چه شده اند؟ به چه دليل بايد جاي درختان، رودخانه ها و پرندگان را با تاسيساتي عوض کنيم که روح آزارند؟ چرا بايد فقط براي اقامت يک هفته در سال به اين شکل مناظر زيبا و تعادل زيستي يک قلمروي طبيعي که به ديگر موجودات زنده تعلق دارد و هزاران سال براي تشکيل آن طي شده است خراب کنيم؟
خوشبختانه برخي از مناطق طبيعي با تعيين مرزهاي مشخص و تحت حفاظت قرار داد ن آنها به صورت بکر و دست نخورده باقي مانده اند.پارک ملي تندوره يکي از زيباترين بخش هاي طبيعت دست نخورده ايران است و يکي از مهم ترين پارک هاي ملي ايران به شمار مي روند.اين پارک علاوه بر داشتن چشم اندازهاي بي نهايت زيبا و استثنايي از نظر منابع حيات وحش و پوشش گياهي غني بوده و زيستگاه هاي بسيار مناسب و با ارزشي را براي زندگي جانوران فراهم آورده است.بسياري از گونه هاي جانوري و گياهي اين منطقه تاکنون از خطر انهدام تا حدي مصون مانده اند.اين پارک از ارزش جهاني نيز برخوردار است.
موقعيت جغرافيايي
تاريخچه
اب و هوا
ويژگي هاي طبيعي
ارتفاعات
هرچه از شمال شرقي به طرف جنوب غربي برويم، اين ارتفاعات بلندتر مي شوند، در ناحيه جنوب غربي پارک مرتفع ترين کوه ها ديده مي شوند.مانند ارتفاعات گندچاه، شکرآب، قنبرعلي، مدخان، قره نهه و چوي که امتداد آنها تا جنوبي غربي پارک کشيده شده است.
ناحيه غربي پارک داراي کوه هاي صخره اي مانند رشته کوه علي بلاغ است که قله معروف آن با نام علي بلاغ حدود 3000 متر از سطح درياي آزاد ارتفاع داد.
در ناحيه شمالي پارک ارتفاعات از جنوب به طرف شمال کاهش مي يابند.ناحيه مرکزي داراي ارتفاعاتي است که به کوه هاي جنوبي پارک اتصال دارند.
دره هاي مهم پارک
معروف ترين دره پارک «دره چلمير»نام دارد که به زبان محلي «زوي چلمير»است.اين دره در ناحيه شرقي پارک قرار دارد ورودي اصلي به پارک از اين دره زيبا شروع مي شود و روستاي دودانلو در اين ناحيه قرار گرفته است.اين دره بهترين زيستگاه کل و بز است.
دره يتوان نيز از ديگر دره هاي مهم پارک است که در مرز غربي پارک قرار دارد.
دره شوي در ناحيه شمالي پارک است.
منابع آبي
سراب چلمير
سراب چرلاق
چشمه سنگاب
پوشش گياهي
دامنه کوه ها به ويژه ارتفاعات مياني پارک و کوهپايه ها و شيب هاي رو به آفتاب پوشيده از درمنه به همراه انواع گونه هاي علفي است.شيب هاي تند و ارتفاعات صخره داراي پوشش درختچه اي و درختي است.
در ارتفاعات بيش از 1800 متر و مشرف به دره ها گونه هاي اورس بسيار ديده مي شود.همچنين در اين ناحيه گونه هاي گون و گونه هايي مانند ارمک وجود دارد.در بيشتر مناطق مانند کوهپايه ها و دره هاي پارک مي توان گونه هايي مانند آلبالوي وحشي، گوجه وحشي، شيرخشت، زرشک، انجير، گردو، داغداغان، کاوان کشت، خارشتر، جارو، اسپند و انواع بوته هاي خاردار مانند چيچاق و شکر تيغال را مشاهده کرد.در بعضي از دامنه ها نيز گونه هاي علفي مانند د م روباه، شال د م، پرچم، چمن، علف چمني، دم عقرب، زبان درقفا، خاکشير، سوزن چوپان بارهنگ و انواع ديگر از گندميان را ديد.
در حاشيه آب ها مانند سراب ها، چشمه ها و چاه ها گونه هاي بومادران، بابونه، گزنه، ترشک و غيره مي رويند.
تنوع جانوري
از پرندگان پارک مي تواند عقاب طلايي، عقاب شاهي، سارگپه، کورکور، قرقي، انواع جغد، کبوتر چاهي، فاخته، قمري معمولي، دال، هما، انواع کلاغ و گنجشک سانان را مشاهده کرد.
در پارک ملي تندوره خزندگان متنوعي ديده مي شوند.از مارهاي سمي اين پارک مي توان کفچه مار(مارکبرا)، مار جعفري، افعي شاخدار، گرزه مار را نام برد.
چندين گونه از مارهاي نيمه سمي و غيرسمي نيز مانند تيرمار، يله مار، مار چليپر، مارگرگي، مارقيطاني، کورمار و ... مشاهده شده است.از سوسماران اين ناحيه مي توان انواع جکوها، لاسرتاها، آگاماها و اسکينگ ها را نام برد.لاک پشت مهميزدار از انواع لاک پشت هاي کمياب در اين پارک است.
راه هاي دسترسي به پارک
منابع
-درختان و درختچه هاي ايران، حبيب الله ثابتي، انتشارات دانشگاه يزد، 1385
-پارک ملي تندوره، دفتر آموزش زيست محيطي، انتشارات سازمان حفاظت محيط زيست، 1371
-پرندگان ايران، جمشيد منصوري، نشر ذهن آويز، 1379
-پستانداران ايران، جلد اول تا سوم، اسماعيل اعتماد، انتشارات سازمان محيط زيست، 1364
منبع: نشريه اطلاعات علمي -شماره 359
