لوبياي سحر آميز

نارسايي کليه
 

کليه هاي انسان دو عضو لوبيايي شکل به شمار مي رود که در بزرگسالان هر کدام حدود 150 گرم وزن دارد و ابعادش حدود 3×6×12 سانتي متر است. اين عضو اما در سطح مهره هاي پاييني سينه اي مهرهاي فوقاني کمري که در اصطلاح عاميانه همان پهلوهاست قرار دارد. هر چند اين عنصر از نظر اندازه سهم کوچکي از بدن را تشکيل مي دهد اما به سبب کار مهم آن، حدود 1/5 کل جريان خون را دريافت مي کند. البته اين عنصر علاوه بر دفع مواد زائد کارهاي مهم ديگري را نيز بر عهده دارد که شامل خونسازي، تنظيم تعادل مايعات بدن و کليسم، تنظيم فشار خون، توليد ويتامين D و نهايتاً تنظيم قند خون است. اين بار به يکي از بيماريهاي اين عضو لوبيايي شکل بدن پرداخته ايم. بيماريي به نام نارسايي کليه که حتما تا به حال درباره آن چيزهايي شنيده ايد. چنانچه علاقه منديد که درباره اين بيماري بيشتر بدانيد پيشنهاد مي کنيم تا پايان اين مقاله ما را همراهي کنيد. آنچه در ادامه مي خوانيد ماحصل اطلاعاتي است که دکتر «مجتبي محمد حسيني» درباره اين بيماري ارائه کرده است.

چه عواملي؟
 

عوامي که باعث ايجاد نارسايي کليه مي شود بستگي به نوع آن، متفاوت است. در نوع حاد، نارسايي کليه مي تواند به دليل کاهش خون رساني به کليه ها، بيماري هاي بافت کليه يا انسداد مسير جريان ادرار صورت گيرد. کاهش خونرساني به کليه اما در اين موارد ممکن است ايجاد شود: خونريزي، سوختگي هاي شديد، مصرف بعضي از داروهاي افزايش دهنده ادرار، اسهال و استفراغ شديد، انسداد شرياني در افرادي که يک کليه دارند و...
و اما بيماري هاي بافت کليه که باعث نارسايي حاد مي شود شايع ترين آن نکروز حاد توبولي (ATN) نام دارد که خود به علل زير ايجاد مي شود: تخريب بافت کليه، داروهاي شيمي درماني، بعضي آنتي بيوتيک ها مثل جنتامايسين، آميکاسين، ... بعضي از بيماري هايي مثل کريستال هاي داخلي کليه، بعضي از مسکن ها مثل ديکلوفناک، ايندومتاسين، پروفن و... همچنين در شرايطي که مسير جريان ادرار از طريق سنگ يا تومور به صورت دو طرفه انسداد يابد باعث بروز نارسايي مي شود.
در نوع مزمن شايع ترين عللي که نارسايي مزمن کليه را ايجاد مي کند شامل ديابت، فشار خون بالا، بيماري هاي کيستي کليه، ميلم موليتيل و آميلوئيدوز است. در کل بيشتر اين علل غيرقابل برگشت به شمار مي رود.
اما در مواردي که ممکن است نارسايي برگشت پذير باشد مي توان به اسهال و استفراغ شديد، نارسايي قلبي، انسداد، عفونت ها، سموم (داروها و موراد حاجب) و فشار خون کنترل نشده اشاره کرد.

علايم هشداردهنده
 

علايم هشداردهنده که نشان دهنده ابتلا به نارسايي کليه به شمار مي رود در نوع حاد و مزمن تقريباً يکي است با اين توضيح که در نوع حاد با توجه به شروع ناگهاني، علايم باليني زودتر از علايم آزمايشگاهي بروز مي کند. ولي در نوع مزمن (به عنوان مثال نارسايي کليه به علت ديابت) ممکن است با توجه مزمن و تدريجي بودن نارسايي، علايم آزمايشگاهي زودتر از علايم باليني بروز کند و در آزمايش زودتر متوجه آن شويم. چرا که به هر حال مشکلات باليني بيمار با توجه به تدريجي بودن کمتر جلب توجه مي کند.
و اما علايم اين بيماري: علائم گوارشي شامل تهوع، استفراغ و بي اشتهايي - علائم خوني شامل کم خوني، مشکلات انعقادي و استعداد به خونريزي - علائم عفوني شامل عفونت ريوي، عفونت دستگاه ادراري، ... علائم عصبي مثل تحريک پذيري، خواب آلودگي، اغماء، تشنج... علائم قلبي مثل آرتيمي و علائم آزمايشگاهي مثل کمبود کلسيم، افزايش پتاسيم خون و فقر خون و منيزيم خون...
علايم پوستي شامل خارش، لکه هاي زرد رنگ - و علايم فردي مثل مقاومت به انسولين، ناتواني جنسي، هيپرليپيدمي (افزايش چربي خون)، عدم وجود سيکل هاي قاعدگي و نهايتاً علايم عضلاني ضعف عضلاني، پوکي استخوان و نقرس را شامل مي شود.

زمان مراجعه به پزشک
 

در مورد اينکه چه زماني بايد به پزشک مراجعه کرد بايد به دو نکته توجه داشت. نکته اول اين است که چنانچه هر کدام از علايمي که به آن اشاره شد در فرد ديده شود بايد به پزشک مراجعه کند و نکته دوم که از اهميت بسيار برخوردار است اين است که بيماران داراي نارسايي مزمن از آنجا که به تدريج به اين بيماري دچار مي شوند ممکن است در مرحله اي به سبب علائم باليني به پزشک مراجعه کنند که خيلي دير شده باشد، بنابراين توصيه مي شود در افرادي که در ريسک اين نوع نارسايي قرار دارند مثل ديابتي ها، فشار خون و.... به صورت دوره اي به پزشک مراجعه کنند و با انجام آزمايش دوره اي بسته به درجه نارسايي درمان هاي لازم بر آنها صورت گيرد.

درمان...
 

درمان بستگي به نوع نارسايي کليه دارد. مثلاً در نارسايي حاد کليه که به علت انسداد ايجاد شده در صورت مراجعه به موقع و رفع انسداد به تدريج علائم برطرف مي شود.
در مواردي که به علت کاهش خون رساني است درمان شامل تزريق خون، سرم، و افزايش حجم داخل عروقي مي تواند از نارسايي و آسيب بيشتر جلوگيري و عوارض را برطرف کند. اما در مواردي که بافت کليه آسيب مي بيند که شايع ترين علت آن ATN است بايد اقداماتي انجام شود تا به تدريج آسيب برگردد. همان طور که مي دانيد شايع ترين علت مرگ و مير در اين بيماري عفونت است و در اين افراد بايد علاوه بر دياليز تا برگشت کار کليه بايد تمام اقدامات و تمهيدات جهت جلوگيري از عفونت نيز انجام شود. نکته مهم ديگر در اين بيماري مقدار مصرف داروهايي است که تجويز مي شود. بنابراين مي بايست اين موضوع مورد توجه بسياري واقع شود تا هم از عوارض دارو جلوگيري شود و هم اينکه خود داروها تاثير سوء در نارسايي نداشته باشد.
در مورد نارسايي مزمن کليه و نارسايي حاد به عللي که غيرقابل برگشت هستند (مثل نارسايي حاد کليه بعد از سقط عفوني) و زمانيکه بيماري به مرحله پاياني بيماري رسيده است مي بايست که فرد دياليز شود.

انواع دياليز
 

دياليز خود انواعي دارد، دياليز خوني يا همو دياليز و دياليز صفاتي. خوب است بدانيد که در اين باره انتخاب نوع درمان عمدتاً به خصوصيات فيزيکي، اقتصادي و اجتماعي بيمار بستگي دارد. در دياليز خوني بيمار نياز به 3/5 ساعت دياليز 3 بار در طول هفته را دارد که در مقايسه با دياليز صفاتي، باقي مانده عملکرد کليه سريع تر از بين مي رود و بيماران در صورت عدم رعايت دقيق محدوديت رژيم غذايي و مايعات در خطر ادم ريوي، بيماري متابوليک استخوان و هيپرکالمي قرار مي گيرند. دياليز صفاتي اما چند مزيت دارد که عدم نياز به صرف وقت زياد براي دياليز و عدم نياز به محدوديت شديد رژيم غذايي را شامل مي شود همچنين در اين دياليز باقي مانده عملکرد کليوي براي مدت بيشتري حفظ مي شود. در اين روش (دياليز صفاتي) به دو اشکال عمده آن نيز بايد اشاره کرد؛ نخست عفونت لوله اي که از راه پوست در داخل حفره شکم قرار مي گيرد و دوم اشکال در رسيدن به پاک سازي مناسب در بيماران چاق است.

بهترين درمان
 

اما بهترين درمان نارسايي کليه، پيوند کليه است. در اين باره چنانچه جايگزين مناسب (کليه مناسب) تهيه شود و علت بيماري طوري نباشد که خطر عود در کليه پيوندي هم وجود داشته باشد بهترين درمان به شمار مي رود بهتر است بدانيد.

طول مدت درمان
 

بايد دياليز تا زمان برگشت نارسايي (در موارد برگشت پذيري ) و تا زمان پيوند (در موارد برگشت ناپذيري ) انجام شود همان طور که اشاره شد در مواردي هم عللي وجود دارد که پيوند قابل انجام نيست بنابراين دياليز بايد تا آخر عمر انجام مي شود. در اين باره خوب است. بدانيد تغذيه نقش بسيار مهمي به صورت مستقيم و غيرمستقيم در جلوگيري، پيشگيري و کاهش سرعت نارسايي دارد که به چند مورد آن اشاره مي کنيم؛ محدويت پروتئين به صورت مستقيم کمک به کاهش علائم نارسايي کليه مي کند. به صورت غير مستقيم نيز افزايش چربي خون باعث رسوب آن در عروق کليه و تشديد کاهش خون رساني و تشديد نارسايي مي شود. همچنين مصرف زياد کربوهيدرات و عدم کنترل ديابت و عدم رعايت رژيم غذايي باعث آسيب عروق در بافت کليه و تشديد نارسايي مي شود.
با توجه به اينکه در بيماران با نارسايي کليوي در مراحل اوليه، با توجه به عدم تصفيه مناسب خون، ميزان سديم خون بالاست بنابراين مصرف نمک (کلروسديم NaCL) در کاهش علائم مؤثر است همچنين در افرادي که فشار خون بالا دارند کاهش مصرف نمک با کاهش فشار خون کمک به کاهش سرعت نارسايي مي کند.
ورزش نيز همانند تغذيه نقش مهمي در بيماران نارسايي کليه دارد. با ورزش عروق ارگان هاي حياتي با وضعيت مناسبي خون رساني مي کنند و بنابراين سرعت نارسايي کليه کاهش مي يابد. ورزش همچنين به صورت غير مستقيم نيز نقش مهمي در اين باره دارد. چرا که علت نارسايي ديابت، فشار خون است و نقش ورزش در اين بيماري اثبات شده است بنابراين به صورت غير مستقيم در کاهش پيشرفت بيماري نقش دارد. علاوه بر اين با ورزش ميزان سوخت و ساز چربي هاي خون بيشتر شده و در بهبودي و کاهش سرعت نارسايي مؤثر است.

«چند توصيه مهم» لطفاً جدي بگيريد
 

- ورزش مؤثر و مداوم حداقل روزي 30- 20 دقيقه
- محدوديت مصرف پروتئين به خصوص گوشت قرمز.
- مصرف معتدل شيريني و کنترل دقيق ديابت
- محدوديت مصرف چربي با کاهش بيماري قلبي و عروقي و خون رساني بهتر کليه.
- مصرف زياد مايعات جهت جريان بهتر ادرار
- محدوديت مصرف نمک
- جلوگيري از مصرف بي رويه آنتي بيوتيک ها و مصرف آنها به اندازه و تحت نظارت مستقيم پزشک
- عدم مصرف بي رويه مسکن ها از قبيل بروفن ها، ريکلونتيک...
- درمان به موقع بيماري هايي که به ظاهر خيلي مهم نيستند. از قبيل اسهال، سنگ کليه، پروستات انسدادي...
- مصرف کافي مايعات در افراد ديابتي قبل از انجام عکس برداري راديولوژيکي که در آن ماده حاجب به کار برده مي شود (اصطلاحا عکس رنگي)
- مصرف داروهاي کمکي از قبيل آلوپورتيول قبل از شيمي درماني با داروهايي که منجر به نارسايي مي شود
- کنترل دقيق و شديد بيماري هاي زمينه اي شامل ديابت، فشار خون...
- دور کردن ضد يخ در اطفال (در ضد يخ ماده اي به نام اتيلن گليکول وجود دارد که در صورت خورده شدن باعث نارسايي کليه مي شود)

در يک نگاه
 

دکترمجتبي محمد حسيني متولد هجدهم تير ماه 1356 در شهرستان آشتيان است. وي فرزند کرمعلي محمد حسيني است. شهيد گرانقدري که عضويت بسيج را دارا بود و در اوايل انقلاب به دليل فعاليت هاي انقلابي و اسلامي توسط منافقين کوردل در هنگامه اذان ظهر دهم شهريور 1361 در محل کارش به ضرب 4 گلوله به شهادت رسيد. روحش شاد.
دکتر محمد حسيني اما دوره ابتدايي را در مدرسه شاهد ابن سينا در تهران، دوره راهنمايي را در مدرسه شاهد حشمتي و دوره متوسطه را در دبيرستان کمال ( دبيرستاني که در اوايل انقلاب توسط بزرگاني چون شهيد بهشتي و شهيد رجايي در آن به دانش آموزان تدريس مي شد) به پايان رسانده است. اين پزشک خانواده ايثارگر در سال 1374 در رشته پزشکي دانشگاه علوم پزشکي تهران با رتبه 3 در سهيمه شاهد قبول و در سال 1381 توانست در اين رشته فارغ التحصيل شود. 2 سال بعد يعني در سال 1383 در رشته جراحي کليه و مجاري ادراري در دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي پذيرفته شد و تحت تعليم اساتيد بزرگي چون دکتر رزاقي و دکتر حسيني در شهريور سال 1388 فارغ التحصيل شد. دکتر محمد حسيني در طول دوره تحصيل در کنگره هاي بين المللي اورلوژي حضور فعالي داشته و تعداد قابل توجهي مقاله (در مجموع بيشتر از 500 مقاله) نيز ارائه کرده است. نتيجه اين فعاليت ها شامل 4 مقاله فارسي در مجلات علمي پژوهشي داخل کشور و 7 مقاله انگليسي در مجلات داخل و خارج کشور (مجلات APJC)، ژورنال اورلوژي، ژورنال اندويورولوژي ) بوده است.
منبع: ماهنامه شاهد جوان شماره 59