فرصت زنانه

بررسي جايگاه جلسات زنانه در ارتقاء سطح فرهنگي کشور
 

جايي خواندم نوشتن از مسائل مذهبي در جامعه کنوني ما کاري است که بس سخت و دشوار چرا که ديدگاه مردم هميشه يا سياه مطلق است يا سفيد مطلق! اما با خود مي انديشم شايد اين ماييم که به نوعي اين سياهي يا سفيدي و مطلق را به وجود مي آوريم. وقتي نگاهمان به مسائل ديني، نگاهي جامع و کامل نباشد و به نوعي حب و بغض هاي شخصي در آن دخيل شده باشند، اين سياه و سفيد مطلق بودن آشکارا يا پنهان شکل مي گيرد. جلسات زنانه که در اين سال ها رواج بيشتري يافته اند از جمله همين مسائلند که بايد از وراي ذره بيني نگاهشان کنيم که همه زوايا را به خوبي برايمان به تصوير بکشد. ديدن يک سويه اين نوع مجالس نه تنها کمکي به يافتن آسيب هاي آن نمي کند بلکه ممکن است اين شائبه را هم در اذهان ايجاد کند که اصلاً اين نوع مجالس، خرافه اي بيش نيستند و در نتيجه کليت اين گونه هيئات زير سوال برود.
جلسات زنانه با وجود کم جمعيت بودن و محلي بودن، پايگاه خوبي براي ترويج فرهنگ اسلامي هستند و از اين پتانسيل برخوردارند که علاوه بر پرداختن به مسائل ديني و مذهبي، کارکردهاي مثبت ديگري مانند تقويت بنيان خانواده، کمک به بانوان در زمينه پرورش مذهبي کودکان نسل فردا، آموزش درست قرآن و تفسيرآن، خواندن احاديث و سايرموضوعات فرهنگي و اخلاقي داشته باشند که همگي اين موارد، روشن کننده راه زندگي هستند. به عبارت ديگر اين جلسات مي توانند پايگاه بزرگي براي تبليغ اسلام و بالا بردن فرهنگ مذهبي زنان باشند.
جلسات محلي با مخاطبان معدود و امکان ارتباط نزديک و چهره به چهره - البته اگر سرشاخه ها با منبعي غني در ارتباط باشند و از آن سيراب شوند - يکي از بهترين راه هاي ترويج گفتگو هاي ضروري در حوزه مسائل ديني، فرهنگي و اجتماعي است که کارکردهاي فراوان ديگري نيز دارد. مجالس مذهبي مخصوص زنان را مي توان يکي از بارزترين نهادهاي سنتي دانست که خود را در بستر شرايط کنوني جامعه باز توليد کرده. رونق اين جلسات، تأثيرگذاري آن بر زنان و به تبع آن خانواده ها و نيز تأثيرپذيري فضاي اين جلسات از معضلات و مشکلات جامعه، بيانگر اهميت اين نهاد و ضرورت توجه به ثمرات و آسيب هاي آن است.
نيم نگاهي به اين گونه جلسات بيانگر آن است که بيشتر شرکت کنندگان، زنان خانه داري هستند که بنابر علل مختلف در آن شرکت جسته اند؛ عواملي همچون آموختن علوم ديني، شرکت در جمعي معنوي، نياز به حضور اجتماعي به صورت مستقيم يا غيرمستقيم، رهايي از خستگي ناشي از کارهاي يکنواخت خانه و يافتن احساس رضايت از مفيد بودن، گسترش روابط با زنان و همفکر و گفتگو و همدلي درباره مسائل زندگي با جريانات اجتماعي.
اين گونه جلسات مي توانند داراي کارکردهايي همچون پرکردن اوقات فراغت زنان، به خصوص زنان خانه دار، همبستگي و افزايش ارتباطات ميان آنان، تعاملات اجتماعي مثبت در فعاليت هاي خيريه مانند تهيه جهيزيه، آزاد کردن زنداني يا کمک به فقرا و انتقال فرهنگ ديني نيز باشند.

چند گونگي جلسات زنانه
 

اين جلسات اگرچه يک نام بيشتر ندارند (جلسات زنانه) اما با توجه به برنامه هاي دروني شان مي توانند به چند دسته تقسيم شوند. برخي با محوريت سخنراني، به قرائت دعا يا قرآن مي پردازند و برخي ديگر با محوريت روضه يا مولودي، ضمن ارائه سخنراني، مداح به ذکر مصيبت يا شادي مي پردازد. دسته ديگر جلسات ساختار شکنانه اي هستند که آموزش روانشناسي يا حتي يوگا را محور کار خود قرار مي دهند.
بنابراين مجالسي زنانه بدون هيچ هزينه و زحمتي که بخواهد بر دوش ارگان هاي دولتي باشد، مي توانند اهداف متعالي را تعقيب کرده و به ثمر برساند ولي بايد توجه داشت براي تحقق چنين آرماني، لازم است ظرفيت چنين تشکل هايي را به درستي شناخت و در جهت اهداف متعالي از آن بهره برد.
با توجه به ظرفيت بالاي زنان در اثرگذاري بر تحولات فکري، تربيتي و فرهنگي در خانواده و خارج از خانواده، اين جلسات علاوه بر کارکردهاي سنتي مي توانند تغييراتي را که در نگرش نسل جديد متأثر از جريان فرهنگي و تبليغي فمينسيم ايجاد شده، مورد بررسي قرار دهند و حتي به نقد بن مايه ها و رهيافت هاي فمينيستي بپردازند.
زنان به دلايلي از جمله علاقه به مسائل مذهبي و عرفاني و داشتن فرصت بيشتر، حضور پُررنگ تري در جلسات مذهبي دارند و تعداد جلسات تبليغي زنانه نيز بيشتر شده، همچنان که حضور آنان در جلسات مذهبي مشترک نيز بيشتر است. پيوند هاي همسايگي، درون محله اي، صله رحم، عبادت، برنامه هاي زيارتي و تفريحي و قرض الحسنه هاي خانگي رغبت برخي افراد را که زمينه هاي مذهبي کمتري دارند، به اين گونه جلسات بيشتر کرد.

شناسايي نيازها و آسيب ها
 

طبيعي است براي ايجاد چنين جهشي در جلسات زنانه - که داراي نيروي بالقوه اي براي تسريع حرکت جامعه به سوي اهداف متعالي است - مستلزم حضور پررنگ تر و فعال تر زنان تحصيل کرده حوزوي و نيز زنان متبحر و متخصص در حوزه هايي مانند روانشناسي و مشاوره - با رويکرد ديني - در اين مقطع هستيم. اين افراد بايد ضمن شناخت مخاطب اعم از جوان و ميانسال و نيازهاي آنان، بتوانند با آنان به خوبي ارتباط برقرار کرده و از هر گونه انحرافي پيشگيري يا با آن مبارزه نمايند؛ چنانچه در بعضي از اين جلسات نيز چنين روندي در حال طي شدن است.
هرچند اين جلسات، آسيب ها و معضلاتي نيز دارد که کم و بيش گريبان جامعه را گرفته و گاه به بروز مشکلي جدي در خانواده ها منجر مي شود اما با برنامه ريزي و ساماندهي اين گونه جلسات مي توان از آنها به نحو احسن بهره برداري کرد. از اين رو بايد با شناخت دقيق آسيب هايي همچون کم سوادي، ارائه محتواي غلط و تحريف شده، خرافات و ضعف هاي شخصيتي و اخلاقي برخي از زنان مبلغ که به عنوان «خانم جلسه اي» شناخته مي شوند، ورود غلط و اشتباه آنان در احکام شرعي و بيان اشتباه اين احکام همچون نماز خواندن با لاک ناخن، جواز شنيدن صداي زن مداح توسط مرد نامحرم، حرام بودن مجلسي که در آن کف زده مي شود، وارد کردن خرافات به زندگي مردم همچون خريدن 20 تسبيح و پخش آن ميان ديگران براي رواي حاجت يا قرائت فلان تعداد نماز همراه فلان دعا و 12 هزار از فلان ذکر کنار قبر فلاني براي گرفتن حاجات، مريدپروري و... به شناسايي نيازها و ضرورت هاي آن پرداخت.
همچنين با توجه به نقش آفريني هاي اين جلسات در زمينه خانواده و سپس اجتماع، به تعليم و تربيت زنان مبلغي که بتوانند از اين رهگذر همجنسان خود را با مسائل ديني و احکام شرعي به خوبي آشنا کرده و پاسخگوي آنان در اين زمينه باشند و نيز حتي مشکلات شغلي يا خانوادگي آنان را حل و فصل نمايند، همت گماشت زيرا اتخاذ چنين روش هايي مي تواند گام مهمي در بالفعل کردن اين استعداد بالقوه باشد.
البته از اين نکته نيز نبايد غافل شد که زنان شرکت کننده در اين نوع مجالس بايد دقت داشته باشند که هر حرفي را نپذيرند. مستمع خوب کسي است که وقتي در مجلسي حضور مي يابد و پاي منبري مي نشيند، با درايت تمام به سخنراني گوش مي دهد زيرا تنها در چنين شرايطي است که هم مستمع از حضور در مجلس نهايت استفاده را خواهد برد و هم گوينده حواسش جمع خواهد بود که مستند صحبت کند. ضمن اينکه بانيان برگزاري چنين مجالسي نيز بايد در برابر مخاطبان خود احساس مسئوليت کنند و در خصوص کساني که آنها را به عنوان سخنراني به جلسات مذهبي خود دعوت مي کنند، نهايت دقت را به خرج دهند.
بايد نيروي هدايت کننده مجالس و هيات هاي زنانه را به خوبي بشناسيم؛ مبادا که دختري جوان از جلسات سفره يا روضه برپا شده در خانه اقوام نزديکش بيزار باشد، تنها به اين دليل که همه دغدغه هاي باني مجلس اين است که چه کسي را دعوت کند و سفره اش را چگونه بچيند تا آبرويش حفظ شود! مبادا از حضور در اين مجالس کراهت داشته باشد زيرا خانم ها به محض ورود چادر و روسريشان را در مي آورند و مثل ميهماني هاي زنانه، لباس هاي گرانقيمت مي پوشند و موها و صورتشان را آرايش مي کنند و او وصله اي ناجور به نظر مي رسد و مبادا که..

نقش بزرگ
 

در ميان تمام هيات ها و جلساتي که براي عزاداري سيدالشهدا (ع) برپا مي شود، هيات ها يا همان جلسات زنانه حرف هاي ديگري براي گفتن دارند. اين جلسات که در اين سال ها رواج بيشتري يافته و به شدت هم زير ذره بين قرار گرفته اند، اگر بتوانند جايگاه حقيقي خويش را شناسايي کرده و هدف والاي خود را ناديده نگيرند، مي توانند نقشي عظيم در پيشبرد جامعه اسلامي به سوي آرمان ها و اهداف متعالي اش داشته باشند.
منبع: نشريه همشهري آيه شماره 8