آسيب هاي تلفن همراه (1)
نويسنده: ابراهيم اخوي
از بين ابزار ارتباطي، دسترسي به تلفن همراه سهولت بيشتري دارد. تلفن همراه به منزله رسانه اي ارتباطي، نسبت به ديگر رسانه هاي جمعي، رشد برق آسايي داشته و عمدتاً گسترش آن هم به همين دهه اخير بر مي گردد. با وجود اين عمر کوتاه، تأثيرات فرهنگي تلفن همراه بر مناسبات فردي و اجتماعي آن قدر برجسته و قابل اعتناست که براي جامعه شناسان، روان شناسان و محققان، عرصه هاي پژوهشي تازه اي فراهم آورده است. تلفن همراه با وجود عمر کوتاهي که در عصر رسانه ها دارد، عنوان چهارمين صفحه نمايشگر، پس از سينما، تلويزيون و کامپيوتر، و هفتمين رسانه جمعي پس از چاپ، ضبط صوت، سينما، راديو، تلويزيون و اينترنت را به خود اختصاص داده است. اين وسيله، کارکردهاي گوناگوني داشته و در هر بخش از آنها دو روي مثبت و منفي ديده مي شود. تأثيرات مثبت تلفن همراه بر همگان مشهود است. اين تأثيرات مثبت مي تواند در راستاي تمام تأثيرات مثبتي باشد که هر فن آوري نويني در زندگي امروزه داراست، تأثيراتي از قبيل تسهيل ارتباطات، کاهش موانع زماني و مکاني در ارتباط، گسترش شبکه اطلاع رساني و امکان هميشه در دسترس بودن و تبادل سريع اطلاعات. به طور جزئي، از ديگر تأثيرات مثبت تلفن همراه ، امکان استفاده از اينترنت در هر زمان و دسترسي به هرگونه اطلاعات در هر مکاني است. همچنين تلفن همراه بستر مناسبي را براي سيستم هاي اطلاع رساني جمعي فراهم مي کند. شرکت هاي معتبر کشور، از قبيل مخابرات، اداره برق، صدا و سيما، و ساير رسانه ها براي تبليغات يا فرهنگ سازي تخصصي خود مي توانند با سيستم اطلاع رساني جمعي از طريق پيام هاي کوتاه، به تمام مشترکين ارتباط برقرار کنند و از اين طريق، اطلاعات به طرز وسيع و سريعي بين جمعيت کثيري توزيع خواهد شد. تأثيرات مثبت تلفن همراه مي تواند بيشتر در رابطه با فوايد فن آوري آن باشد. به عنوان مقوله اي که سعي مي کند جدا از فرهنگ عمل کند؛ زيرا هرگونه فن آوري، از قبيل تلفن همراه مي کوشد قائم به ذات خود باشد و در بستري که از آن پديد آمده، يعني بستر فن آوري رشد کند و ماندگار شود، ولي در جريان اين رشد و توزيع ها خواه ناخواه عوامل ديگري نيز دخيل مي شود.
در اين حوزه، برخي مزاياي استفاده از تلفن همراه و دلايل شيوع آن نيز قابل تأمل است. دسترسي سريع به دوستان آشکار و پنهان، قابليت مخفي نگه داشتن اطلاعات، بهره مندي از سرويس پيام کوتاه براي مخفي کاري بيشتر و دسترسي آسان به انواع بازي ها و شيوه هاي انتقال فايل هاي صوتي و تصويري، مزايايي هستند که اين ويژگي ها شرايط بهتري براي سوء استفاده و ايجاد و اشاعه ناهنجاري هاي رفتاري و شخصيتي پديد مي آورد. در اين ويژگي ها، زندگي دوگانه اي براي کاربر رقم مي زند و در صورتي که فرد نوجوان يا جوان باشد. هويتي پر از تعليق برايش پديد مي آورد.
نوع مدل گوشي تلفن همراه، انتخاب رنگ ها، تصاوير و حتي شماره هاي ذخيره شده در حافظه تلفن همراه به نوعي نشانه هويت فرد است. اين تأثيرات در جوانان و نوجوانان، بيشتر مشهود خواهد بود. نوجوانان و جوانان بيشتر از بزرگ سالان درگير مسئله هويت هستند. اين متمايز شدن هويت شخصي از استقلال ممکن مي شود و تلفن همراه وسيله شخصي است که به جوانان براي تحرک و برقراري ارتباط همزمان احساس استقلال مي دهد؛ زيرا از طريق تلفن همراه، کانال ارتباطي فرد، از ساير اعضاي خانواده جدا مي شود. در واقع، وقتي والدين براي فرزندانشان چنين حقي قائل مي شوند، به اين معناست که مي خواهند فرزندانشان در اين زمينه از انعطاف پذيري بيشتري برخوردار باشند. تلفن همراه در شکل گيري هويت و استقلال، گاهي به حدي است که تلفن همراه هر فرد، سمبلي از شخصيت وي مي شود. نوع گوشي، تصاوير و پيام هاي ذخيره شده و اطلاعات فردي، همه و همه، گوياي ويژگي هاي اخلاقي فرد است.
از ديگر موارد استفاده نادرست از اين رسانه در تخريب اخلاق، استفاده نامناسب از عکس ها و يا ترويج پيام هاي کوتاه غير اخلاقي است که امروزه در سطح جامعه رواج دارد و به دليل گستردگي آن، قبح آن نزد افکار عمومي، به آرامي از بين رفته است. به طوري که اين گونه مسائل در ذهن افراد مجاور شناخته مي شود. اين گونه مشروعيت دادن به ناهنجاري ها، منجر به بروز مشکلات فراواني مي شود و تنها در صورتي قابل حل است که تصور افراد از اين نوع مقبول بودن تغيير کند.
منبع:حسيني ايمني، سيد علي؛ اشارات، قم: مرکز پژوهش هاي اسلامي صدا و سيما، تابستان 1391.
کارکردهاي ارتباطي تلفن همراه
1- جنبه گفتاري و آسيب هاي آن
الف) سهولت؛ معياري براي ارتباط
يک فرد حاضر است در هر شرايطي با برداشتن گوشي و آوردن شماره فرد مورد نظر اين ارتباط را برقرار کند، ولي حاضر نيست با زحمت دادن به خود و طي مسير به ارتباط حضوري با خويشاوندان و دوستان مبادرت وزرد. يک نوجوان نيز با همين روش ارتباط، خود را از ارتباطات حقيقي بي نياز مي پندارد که به رشد اجتماعي وي آسيب مي رساند.
ب) عمومي کردن دنياي خصوصي
ج) بي نزاکتي پنهان
د) افسردگي
2- جنبه نوشتاري و آسيب هاي آن
الف) ترويج مطالب نادرست
ب) آسيب رساني به زبان ملي
3- جنبه تصويري و آسيب هاي آن
ديگر آثار منفي تلفن همراه
نقش آفريني در هويت افراد
امروزه تلفن همراه به بخشي از هويت افراد تبديل شده است، به ويژه نوجوانان و جوان ترها که شخصي و خصوصي بودن خط تماس و محتويات حافظه گوشي را نمادي از استقلال تلقي مي کنند و مايه به رخ کشيدن اطلاعات متنوع متني، تصويري، صوتي و...، به ديگران مي پندارند. در حقيقت، گوشي تلفن همراه آرشيوي قوي و منحصر به فرد است که توانسته ها، توانايي ارتباطي و دسترسي فرد را به اطلاعات به روز آشکار مي کند و در هر جمع و محفلي، فرصت مناسب براي ابراز وجود و خودنمايي در اختيار صاحبش قرار مي دهد.
در حالي که اين هويت کاذب، معمولاً به شخصيت فرد بستگي ندارد و نتيجه قرار گرفتن وي در معرض انواع مهار گسيخته انتقال اطلاعات ديجيتالي و موبايلي محسوب مي شود که محتويات آنها اغلب با عرف و اخلاق جامعه هم ناسازگاري دارد. هويت کاذبي که از تلفن همراه ناشي مي شود، حتي به شماره خط ها نيز کشيده شده و سال هاست در جامعه ما فلان پيش شماره به فلان قشر اختصاص دارد و مفاهيمي را القا مي کند که مطلوبيت يا عدم مطلوبيت آن بر قيمت خطوط تماس نيز تأثيري چشمگير و پذيرفته دارد. در اين حوزه، برخي مزاياي استفاده از تلفن همراه و دلايل شيوع آن نيز قابل تأمل است. دسترسي سريع به دوستان آشکار و پنهان، قابليت مخفي نگه داشتن اطلاعات، بهره مندي از سرويس پيام کوتاه براي مخفي کاري بيشتر و دسترسي آسان به انواع بازي ها و شيوه هاي انتقال فايل هاي صوتي و تصويري، مزايايي هستند که اين ويژگي ها شرايط بهتري براي سوء استفاده و ايجاد و اشاعه ناهنجاري هاي رفتاري و شخصيتي پديد مي آورد. در اين ويژگي ها، زندگي دوگانه اي براي کاربر رقم مي زند و در صورتي که فرد نوجوان يا جوان باشد. هويتي پر از تعليق برايش پديد مي آورد.
نوع مدل گوشي تلفن همراه، انتخاب رنگ ها، تصاوير و حتي شماره هاي ذخيره شده در حافظه تلفن همراه به نوعي نشانه هويت فرد است. اين تأثيرات در جوانان و نوجوانان، بيشتر مشهود خواهد بود. نوجوانان و جوانان بيشتر از بزرگ سالان درگير مسئله هويت هستند. اين متمايز شدن هويت شخصي از استقلال ممکن مي شود و تلفن همراه وسيله شخصي است که به جوانان براي تحرک و برقراري ارتباط همزمان احساس استقلال مي دهد؛ زيرا از طريق تلفن همراه، کانال ارتباطي فرد، از ساير اعضاي خانواده جدا مي شود. در واقع، وقتي والدين براي فرزندانشان چنين حقي قائل مي شوند، به اين معناست که مي خواهند فرزندانشان در اين زمينه از انعطاف پذيري بيشتري برخوردار باشند. تلفن همراه در شکل گيري هويت و استقلال، گاهي به حدي است که تلفن همراه هر فرد، سمبلي از شخصيت وي مي شود. نوع گوشي، تصاوير و پيام هاي ذخيره شده و اطلاعات فردي، همه و همه، گوياي ويژگي هاي اخلاقي فرد است.
مدگرايي و مدسازي
آسيب هاي اخلاقي
از ديگر موارد استفاده نادرست از اين رسانه در تخريب اخلاق، استفاده نامناسب از عکس ها و يا ترويج پيام هاي کوتاه غير اخلاقي است که امروزه در سطح جامعه رواج دارد و به دليل گستردگي آن، قبح آن نزد افکار عمومي، به آرامي از بين رفته است. به طوري که اين گونه مسائل در ذهن افراد مجاور شناخته مي شود. اين گونه مشروعيت دادن به ناهنجاري ها، منجر به بروز مشکلات فراواني مي شود و تنها در صورتي قابل حل است که تصور افراد از اين نوع مقبول بودن تغيير کند.
منبع:حسيني ايمني، سيد علي؛ اشارات، قم: مرکز پژوهش هاي اسلامي صدا و سيما، تابستان 1391.
/ج