کانون جدید بحران

در آغاز قرن 21، آسیا صحنه درگیری ها و مناقشات جدیدی گردید و از افغانستان تا شبه جزیره کره را دربرگرفت. کره شمالی دچار بحران جدیدی شد و در دسامبر 2002 اطلاع داد که برنامه تولید پلوتونیوم را که در سال 1994 متوقف کرده بود، از سر خواهد گرفت و آمادگی خود را برای کناره گیری از «پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای» که در سال 1994 عضویت آن را پذیرفته بود، اعلام کرد. کره شمالی در فوریه 2005 رسماً اظهار داشت که دارای بمب اتمی است و در نهم اکتبر 2006 به آزمایش هسته ای زیرزمینی پرداخت و مورد انتقاد جامعه جهانی قرار گرفت. پیونگ یانگ به دنبال مذاکراتی که از فوریه 2007 در پکن صورت گرفت حاضر به پایان دادن به فعالیت های اتمی و نابودی رآکتورهای اتمی خود در اکتبر 2007 شد، و ایالات متحده امریکا نیز حاضر به تأمین انرژی و امنیت کره شمالی شد. رهبران کره شمالی و جنوبی در چهارم اکتبر 2007 پیمان صلح بین دو کشور را امضا کردند و امریکا متعهد شد در بیست و ششم ژوئن 2008 اقدام به رفع تحریم هایی کند که برای جمهوری دموکراتی کره مشکل آفرین بود.
جمهوری خلق چین در بحران کره شمالی از میانجیگری و کمک های خود دریغ نکرد و ایالات متحده امریکا هم در ارزیابی و برتری سیاست چین و کره شمالی دچار مشکل شد. پکن از سوم تا پنجم نوامبر 2006 اجلاسی با شرکت رهبران چهل و هشت کشور قاره افریقا برگزار و اعلام کرد که کمک خود به کشورهای افریقایی را دو برابر خواهد کرد. ژاپن که نگران مذاکرات تند و زننده جمهوری خلق چین و تایوان بود، در این زمان مترصد مسئله امنیتی در برابر مشکل چین و تحریم فروش تسلیحات بود و بدون تردید به گونه دیگر مقابله کرده و در طرح نظامی در عراق در فوریه 2004 شرکت کرد. اجلاس سران هند و پاکستان در شانزدهم ژوئیه 2001 در آگرا برگزار شد ولی به خاطر مشکلات موجود در کشمیر به بن بست رسید. چنین به نظر می رسید که اختلافات بین دو کشور به خاطر جنگ در افغانستان آرام تر و کمتر شده ولی موقعیت بین به قدرت رسیدن نظامیان در پاکستان در مه 2002 و علاقه به عادی سازی در بهار 2004 در نوسان بود. رژیم ژنرال مشرف در گرداب فشار اسلام گراها و قدرت ارتش سردرگم بود و نمی توانست به سوی یکی از آن ها گرایش علنی داشته باشد. نقش پاکستان در اشاعه و تکثیر غنی سازی در کشورهای ایران، لیبی و کره شمالی انکارناپذیر و ایالات متحده امریکا به همین مناسبت در مارس 2004نقش «هم پیمان بزرگ» را به کشور غیرعضو ناتو اعطا کرد. میل به آشتی ملی در فرایند انتخابات بسیار شدید و بحران چند گرایشی پایان بسیار غم انگیزی داشت؛ بی نظیر بوتو که از 1988 تا 1990 و 1993 تا 1996 نخست وزیر پاکستان بود و به تازگی از تبعید به پاکستان مراجعت کرده بود، در سوء قصدی در بیست و هفتم دسامبر 2007 در راولپندی به قتل رسید. عربستان سعودی به عنوان کشور مسلمان خاورمیانه و یکی از متحدان امریکا، بارها آماج حملات القاعده قرار گرفته بود.
در برمه تظاهرات بودایی ها علیه حومت نظامیانی که بعد از سال 1962 در قدرت هستند صورت گرفت و در بهار 2008 تظاهراتی در تبت علیه جمهوری دموکراتیک تمرکزگرای خلق چین برگزار شد. مناطق قفقاز و آسیای میانه به خاطر وجود نفت و گاز کانون های جدید بحران گردید. منطقه قفقاز به دو بخش سیاسی مجزا از یکدیگر تقسیم گردیده است: در بخش شمالی این ناحیه سرزمین های خودمختاری در قلب فدراسیون روسیه از قبیل اوستیای شمالی و چچن وجود دارد؛ در بخش جنوبی قفقاز دولت های گرجستان، ارمنستان و آذربایجان به چشم می خورد. وجود معادن نفت، مسئله حمل نفت به کشورهای غربی و نقش این منطقه به عنوان چهارراهی بین روسیه و خاورمیانه منافع مسکو را در منطقه کاملاً مشخص می کند. مسکو منطقه قفقاز را به عنوان منطقه مهم منافع استراتژیکی خود مورد توجه قرار داده و می خواهد در آنجا به میل خود کشورهای منطقه و یا کشورهای دیگری که در فکر دریافت کمک از امریکا هستند را کنترل کند. گرجستان بعد از اسرائیل و مصر بر حسب تعداد ساکنان، سومین کشور دریافت کننده کمک های امریکا است؛ نمونه دیگر آن مقابله مسکو با آشوبگران چچنی است. جنگ در سپتامبر 2004 در منطقه قفقاز با گروگان گیری شروع شد که کشتار زیادی در طول تاریخ اوستیای شمالی به دنبال داشت. ساکنان اوستیای شمالی و آبخازی می خواستند مثل کوزوو استقلال آن ها به رسمیت شناخته شود. تنش بین روسیه و گرجستان در اوت 2007 به اوج خود رسید. گرجستان مایل به عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی است که مورد اعتراض روسیه قرار گرفت و روسیه در مقابل به تحریم گرجستان پرداخت؛ گرجستان که از گاز روسیه بی بهره است حاضر به صدور شراب خود به روسیه نشد. امریکا بعد از واقعه یازدهم سپتامبر خواستار گسترش حضور اقتصادی و استراتژیکی خود در منطقه است و به همین منظور جورج دبلیو بوش در مه 2005 از گرجستان دیدار کرد. مسکو در رقابت با امریکا در منطقه تلاش می کند قیمومیت سابق خود را حفظ کند.

پی نوشت ها :

1. MINUSTAH=Mission des Nations unies pour la stablisation en Haiti, united Nations stabilization Mission in Haiti.

منبع: واعیس، موریس؛ تاریخ روابط بین الملل از 1945 تا 2008، تهران: امیر کبیر، 1390.