نویسنده: مریم حجاران، محمد پورفخاران، مرضیه نوری آق قلعه
دوران بارداری طبیعی معمولاً در حدود 280 روز است که از روز اول آخرین قاعدگی حساب می‌شود. دوران 9 ماهه بارداری به سه قسمت تقسیم می‌شود که آن‌ها را سه ماهه اول، دوم و سوم می‌نامند. این تقسیم بندی از این نظر اهمیت دارد که در هر قسمت از این سه دوره حاملگی امکان دارد مادر یا جنین در معرض مخاطرات و بیماری‌ها قرار گیرند و سرانجام هر دوره متفاوت است. بنابراین هم پزشک و هم مادر باردار باید از زمان شروع بارداری اطلاع داشته باشند که بتوانند تا آنجایی که امکان دارد از مخاطرات جلوگیری کنند.
در ششمین ماه دوران بارداری، رحم مادر به قدری بزرگ می‌شود که انتهای فوقانی آن را در بالای ناف او می‌توان لمس کرد. در این زمان مادر حرکات جنین خود را حس می‌کند. ولی حرکاتی را که قبل از این زمان حس می‌کرده است بیشتر مربوط به حرکات دستگاه گوارش خود او بوده و مربوط به حرکات جنین نبوده است. اغلب از اواخر پنجمین ماه بارداری است که مادر ممکن است وزن اضافه نماید و حتی در هر هفته در حدود 500 گرم بر وزنش اضافه شود. در این زمان است که او باید مواظب باشد که بیش از معمول بر وزنش اضافه نگردد.
در این زمان گه‌گاه دردهای شبیه درد زایمان ولی نه چندان شدید احساس می‌شود. در سه ماه آخر دوران بارداری، جنین از مادر خود، از راه جریان خون جفت، ماده ای به نام پادتن دریافت می‌دارد که نوزاد را برای مدتی در مقابل بعضی از بیماری‌ها مانند سرخک، سرخجه، مخملک، آنفولانزا و حتی بیماریهای ویروسی مثل سرماخوردگی محفوظ و مصون می‌دارد. اگر مادری در ماههای آخر دوران بارداری در مقابل بعضی از بیماری‌ها واکسینه شود، مصونیت نسبی در نوزاد به وجود می‌آید. پادتن نیز از راه آغوز و حتی از طریق شیر مادر نیز به کودک می‌رسد؛ و این مصونیت نسبی در کودک وجود دارد تا زمانی که به کودک واکسن زده شود. منبع: دکتر مریم حجاران، دکتر محمد پورفخاران، مرضیه نوری آق قلعه، 9 ماه چشم انتظاری، انتشارات ابتکار دانش، قم، چاپ اول، 1386
رشد جنین در درون رحم در دوران بارداری
جنین در طول بارداری از راه تبادل با خون مادر تغذیه می‌کند، بنابراین رشد جنین کاملاً تابع مادر است. رژیم غذایی، سلامتی، بیماری و میزان استراحتی که مادر در دوران بارداری دارد، بر رشد جنین موثر است. مادر باردار باید تحت نظر مراقبت‌های پزشکی قرار گیرد.جفت
جفت، بند ناف و مایع آمنیوتیک، جنین را در دوران داخل رحمی حفظ می‌کنند و در رشد و نمو آن دخالت دارند جفت یک شبکه عروقی خونی است که به دیواره رحم چسبیده است و بوسیله بند ناف به جنین متصل است. این شبکه خونی با شبکه دیواره رحم (بدون اینکه خون مادر و جنین با یکدیگر مخلوط شود) مرتبط است و از این طریق مواد غذایی لازم برای رشد خود را از ما می‌گیرد و مواد زاید خود را نیز از این راه دفع می‌کند. در حقیقت جفت کار کلیه، کبد و دستگاه گوارش، ریه را برای جنین انجام می‌دهد و همچنین جفت جنین را از ابتلا به بعضی عفونتهایی که مادر اتفاقاً بدان مبتلا می‌شود، حفظ می‌کند.کیسه آمنیوتیک
این کیسه محتوی مایعی است که دور تا دور جنین را احاطه کرده است. هر چه وزن جنین زیادتر می‌شود، حجم مایع نیز افزایش می‌یابد. منشا مایع آمنیوتیک در اواسط دوران بارداری، ادرار جنین می‌باشد. در اواخر دوران بارداری قسمتی از مایع آمنیوتیک بوسیله جنین بلعیده می‌شود.
مایع آمنیوتیک با درجه حرارت ثابت، جنین را از ضربات و فشارهایی که ممکن است در دوران داخل رحمی برای او پدید آید، حفظ می‌کند. زیرا در آن غوطه ور است.
سه ماه اول دوران بارداری
جنین در پایان هفته چهارم بارداری
جنین در پایان هفته هشتم
وزن جنین در حدود یک گرم و طول قد او در حدود 2/5 سانتیمتر است. اندام‌ها شروع به مشخص شدن کرده‌اند، بازو، آرنج، ساعد، دست‌ها، ران، ساق، پاها کم و بیش دیده می‌شوند. در این موقع قسمتی که قبلاً به شکل دم دیده می‌شد، از بین می‌رود.جنین در پایان هفته دوازدهم
وزن جنین 30 گرم و طول قد او 7/5 تا 9 سانتیمتر می‌باشد. اندام‌ها کاملاً تشکیل شده است. بازوها، انگشتان، دست‌ها و پاها کاملاً مشخص شده و تشکیل بافت‌ها آغاز می‌گردد. گوش خارجی دیده می‌شود، چشم تقریباً کامل شده ولی پلک‌ها هنوز بسته است. ضربان قلب جنین را می‌توان با وسایل مخصوص و دقیق اولتراسوند تشخیص داد.سه ماهه دوم دوران بارداری
سه ماهه اول دوران بارداری زمانی است که احشاء و اندامهای جنین تشکیل می‌شوند، در صورتی که در سه ماه دوم اعضا و اندامهای تشکیل شده نمو کرده و به تدریج تکامل می‌یابند. در پایان شش ماهگی، طول قد جنین در حدود 27/5 تا 30 سانتیمتر و وزن آن در حدود 600 تا 720 گرم می‌رسد. پوست بدن جنین در ماههای پنجم و ششم تقریباً رنگ قرمز دارد و در این زمان است که به تدریج غدد چربی پوست، ترشح چربی کرده و با سلولهای مرده پوست تشکیل ماده سفید رنگی (پنیری شکل) را می‌دهد که پوست جنین را می‌پوشاند این ماده حفاظت پوست را بر عهده خواهد داشت. در این موقع پلک‌ها از هم جدا شده و مژه های جنین نیز تشکیل گردیده است.در ششمین ماه دوران بارداری، رحم مادر به قدری بزرگ می‌شود که انتهای فوقانی آن را در بالای ناف او می‌توان لمس کرد. در این زمان مادر حرکات جنین خود را حس می‌کند. ولی حرکاتی را که قبل از این زمان حس می‌کرده است بیشتر مربوط به حرکات دستگاه گوارش خود او بوده و مربوط به حرکات جنین نبوده است. اغلب از اواخر پنجمین ماه بارداری است که مادر ممکن است وزن اضافه نماید و حتی در هر هفته در حدود 500 گرم بر وزنش اضافه شود. در این زمان است که او باید مواظب باشد که بیش از معمول بر وزنش اضافه نگردد.
سه ماهه آخر دوران بارداری
در خلال سه ماهه آخر دوران بارداری وزن مادر نباید بیش از معمول زیاد شود. اضافه وزن مادر در تمام دوران حاملگی نباید از 11 کیلوگرم زیادتر گردد که 3/5 کیلوگرم آن خود جنین است. در این دوران است که انقباضهای رحم زیادتر خواهد شد. این انقباضات معمولاً بدون درد است و سبب می‌شود که رحم گشاد شده تا بتواند جنین در حال رشد را در خود جا دهد. در حدود 10 تا 14 روز قبل از زایمان سر جنین به داخل لگن نزول پیدا می‌کند و این تغییر وضع سبب راحتی مادر می‌گردد، زیرا دیگر رحم به پرده دیافراگم و ریه مادر فشار نخواهد آورد.در این زمان گه‌گاه دردهای شبیه درد زایمان ولی نه چندان شدید احساس می‌شود. در سه ماه آخر دوران بارداری، جنین از مادر خود، از راه جریان خون جفت، ماده ای به نام پادتن دریافت می‌دارد که نوزاد را برای مدتی در مقابل بعضی از بیماری‌ها مانند سرخک، سرخجه، مخملک، آنفولانزا و حتی بیماریهای ویروسی مثل سرماخوردگی محفوظ و مصون می‌دارد. اگر مادری در ماههای آخر دوران بارداری در مقابل بعضی از بیماری‌ها واکسینه شود، مصونیت نسبی در نوزاد به وجود می‌آید. پادتن نیز از راه آغوز و حتی از طریق شیر مادر نیز به کودک می‌رسد؛ و این مصونیت نسبی در کودک وجود دارد تا زمانی که به کودک واکسن زده شود. منبع: دکتر مریم حجاران، دکتر محمد پورفخاران، مرضیه نوری آق قلعه، 9 ماه چشم انتظاری، انتشارات ابتکار دانش، قم، چاپ اول، 1386
