نورها به کدام سو می روند؟

نورپردازی و نوردهی 2 مهارت اصلی در عکاسی

نورپردازی

نور، دستمایه عکاس است، بدون نور دست عکاس همان قدر بسته است که دست نقاش بدون بوم و رنگ. بکارگیری نور در تصویر به به اندازه تسلط بر ترکیب بندی که در قسمت قبل به آن پرداختیم، اهمیت دارد. برای شروع با دیدن یک عکس، این سؤال ها را از خود بپرسید؛ منظره پیش رو چطور روشن شده؟ منبع نور در تصویر کجاست؟ آیا نور مستقیم خورشید است؟ آیا نور از پنجره وارد می شود؟ از بالا می تابد یا از اطراف؟ آیا نور، سایه ای هم ساخته است؟ این، نور طبیعی است یا مصنوعی؟

انواع نور:

بیایید پیش از آنکه به تنظیمات نور بپردازیم، انواع نور در عکاسی را بررسی کنیم:

نور بالا:

نوری که هنگام عکاسی بر شانه هایتان می افتد، نور بالاست. این نور بسیار به کار می آید اما برای تصویری که عمق میدان کمی دارد، ضعیف است. نور بالا که درست میان روز می تابد، نور خوبی نیست چون سایه می سازد. «باب کریست»می گوید: «ظهر بدترین زمان عکاسی است که البته بیشترین عکس های سفر هم در این زمان گرفته می شود.»

نور جانبی:

این نور، صبح زود و نزدیک غروب به وجود می آید که به آنها «ساعت های رویایی» می گوییم. عکاسان حرفه ای بیشتر در این ساعت ها مشغولند؛ چرا که تُن نور در این ساعت ها بسیار عالی است و زاویه کم نور، سایه های زیبایی ایجاد می کند که به سوژه، وضوح و عمق می دهد. کریست اضافه می کند:«نور جانبی برای عکاسی منظره بسیار عالی است اما یادتان باشد که عکاسی از مردم با این نور جالب نیست.»

نور زمینه:

این نور برای عکس های نمایشی خوب است. سوژه خود را درست در مقابل طلوع یا غروب خورشید قرار دهید تا یک تصویر «ضد نور» (silhouette) بگیرید. از این نور برای عکاسی چهره هم می توانید استفاده کنید، در حالی که نور از پشت می آید و شما نور فلاش را به چهره می تابانید، یک هاله در تصویر ایجاد می شود. نگذارید نور زمینه، مستقیم به لنز بتابد. می توانید با قرار دادن سوژه و یا عناصر دیگری در تصویر مانند تنه درخت، جلوی تابش مستقیم نور به لنز را بگیرید.

نور یک روز ابری:

یک روز ابری ممکن است برای عکاسی خوب نباشد اما عکاس حرفه ای در هر شرایطی عکاسی می کند. نوری که از میان ابرها می تابد پراکنده است و برای عکاسی چهره مناسب است، نور سایه ها در فضای باز هم همین طور. در یک روز ابری، نور برای عکاسی جاده خیلی مناسب است چرا که انعکاس نور نداریم. «جاستین گوریگلا» می گوید:«یادتان باشد در روزهای ابری، آسمان را از کادر خارج کنید چون چیزی نیست جز یک لکه سفید اما برعکس، آسمان آفتابی در عکس بسیار زیباست.»

نکته

زمانی که برای عکاسی می روید، از روی نقشه، برنامه عکاسی تان را تنظیم کنید. نور در ساعت های مختلف، کیفیت متفاوتی دارد، پس برنامه عکاسی را با طلوع خورشید در شرق و غروب آن در غرب منطبق کنید. «آیا می خواهید از تخته جمشید با نور پس زمینه عکاسی کنید یا نور بالا؟»، «هنگام غروب خورشید می خواهید کجا باشید؟» اینها پرسش هایی است که یک عکاس کار بلد به آنها پاسخ می دهد.

نوردهی

به زبان ساده نوردهی یعنی مقدار نوری که در زمانی مشخص از لنز دوربین داخل می شود. عکاس باید بداند در هر موقعیتی چه مقدار نور برای چه مدت وارد دوربین می شود. اگر عکسی نور کافی نبیند، سایه های تاریکی در آن به وجود می آید و عکس، تیره می شود و از طرف دیگر اگر عکس، نور بیش از اندازه دریافت کند اصطلاحاً می گویند:«سوخته».

سرعت فیلم در نوردهی:

نوردهی با تنظیم دیافراگم و سرعت شاتر کنترل می شود و متغیر سوم، حساسیت نور است که آن را با نام سرعت فیلم می شناسیم و با میزان ISO می سنجیم. دامنهISO در دوربین های مختلف متفاوت است اما اغلب از 50 تا 3200 و بالاتر است. هر چه این عدد بیشتر شود، حساسیت نور هم افزایش می یابد. می شود در یک جای کم نور بدون فلاش عکاسی کرد، ولی باید ISO را افزایش داد. یادتان باشد هر چه ISO بیشتر شود،«نویز» یا«رگه» هم در عکس بیشتر دیده می شود. در کل اگر شرایط مناسب است، برای جلوگیری از رگه،ISO را در درجات پایین تنظیم کنید. زمان انتخاب درجه ISO به این نکته ها توجه کنید؛ نور محیط، به سوژه ای که در حرکت است یا نه و به اینکه از سه پایه استفاده می کنید یا نه.

تنظیم دستی یا خودکار:

امروزه با وجود دوربین های پیشرفته، بهتر است بگذاریم دوربین به جای ما فکر کند. دوربین را در حالت خودکار قرار داده، اشاره کنید و عکس بگیرید. اشکالی دارد؟ در برخی موارد خیر. حالت خودکار در مواردی که موقعیت به سرعت تغییر می کند، مانند عکاسی از موج سواری که عکاس فرصت تنظیم ندارد، بهترین گزینه است. پیش از قرار دادن دوربین در حالت خودکار، ISO یا میزان نوردهی را تنظیم کنید تا زمانی که دوربین توسط EV (نورپردازی خودکار)به طور خودکار تصویر را روشن یا تیره می کند، شما دوربین را به حالت اول برگردانید، این تنظیم تا زمانی که شما آن را تغییر ندهید، ثابت می ماند.
بیشتر عکاسان حرفه ای، تنظیم دستی را به تنظیم خودکار ترجیح می دهند. اگر بخواهید زمینه را محو کنید تا سوژه بیشتر به چشم بیاید و یا تمام ترکیب تصویر، وضوح(فوکوس) داشته باشد، می توانید دیافراگم را دستی تنظیم کنید. با تنظیم سرعت شاتر، می توانید از سوژه در حرکت عکس بگیرید و به حرکات او جلوه محوی بدهید. می توانید تمام تنظیمات را دستی انجام دهید و یا دیافراگم و سرعت شاتر خود را کنترل کنید، دیگر متغیرها را دوربین، به صورت خودکار تنظیم می کند.

دوربین در حالت خودکار جز دیافراگم:

کریست، تخمین می زند که خودش در 90 درصد موارد با این تنظیم کار می کند، یعنی دیافراگم را دستی کنترل کرده و دوربین، سرعت شاتر را تعیین می کند. اگر بخواهید به نسبت عمق میدان کم، زمینه محوی ایجاد کنید، دیافراگم را باز می کند و سرعت شاتر را هم خود دوربین تنظیم می کند. برای ایجاد جلوه های سوژه متحرک، دیافراگم را تنگ می کند، در این صورت دوربین هم سرعت شاتر را کم می کند.

دوربین در حالت خودکار جز شاتر:

این درست برعکس حالت بالاست؛ سرعت شاتر را کنترل می کنید و دوربین، دیافراگم را. این حالت برای مواردی مناسب است که عکاس می خواهد کاملاً بر جلوه های متحرک تسلط داشته باشد.

نمودار ستونی:

یک ابزار مفید که در بیشتر دوربین های دیجیتال می بینیم، نمودار ستونی است. این نمودار که روی مانیتورLCD دوربین است میزان انتشار نور در تصویر را نشان می دهد. تیرگی و سایه های سمت چپ نمودار، نورهای متوسط در میان و روشنی ها در سمت راست نمودار نشان داده می شوند. زمانی که تضاد نور و تیرگی وجود دارد و به راحتی نمی توانید برای تنظیم دوربین تصمیم بگیرید، این نمودار را حتماً نگاه کنید. در بسیاری موارد، تصویر در مانیتور دوربین عالی است ولی نوردهی در نمودار اصلاً جالب نیست. نمودار ستونی شبیه نقاشی کوه و دره است. اگر نقطه های اوج نمودار در سمت چپ یا راست نمودار باشند، تصویر شما اصطلاحاً clipped شده؛ یعنی بخشی از آن کاملاً سیاه و سفید است و جزئیات تصویر توسط حساسیت سنج ها یا همان سنسورهای دوربین ضبط نشده است. بهترین حالت این است که خط، نزدیک به کف نمودار باشد. یادتان باشد بخش های روشن، عکس را خراب می کند. برخی از تولید کنندگان دوربین، سیستم هشدار دهنده ای تعبیه کرده اند که در آن، بخش هایclipped تصویر چشمک می زند. زمانی که هشدارها را می بینید، دیافراگم را رها کنید تا هشدارها رها شود.

تراز سپید:

یکی از برترین ویژگی های دوربین دیجیتال این است که این دوربین ها به طور خودکار، طیف نوری که به خاطر دما ظاهر شده را تنظیم می کنند. اگر دوربین تان را در حالت«تراز سپید خودکار»(AWB) بگذارید، رنگ ها تعدیل می شوند و فرقی هم نمی کند که شما در فضای بسته، زیر نور آفتاب یا در یک روز ابری عکاسی می کنید. حالتAWB بیشتر اوقات تنظیم کارآمدی است. اگر می خواهید این طیف رنگی را در عکس داشته باشید، مثلاً هنگام طلوع یا غروب خورشید، در این موارد از گزینه های دیگرAWB: «روز روشن»یا«ابری» استفاده کنید که این طیف نور را بسیار طبیعی تر ثبت می کند.

نکته

استفاده از فلاش
بعضی عکاسان سفر، عکاسی با فلاش را قبول ندارند، فلاش جلوه های زننده ای را در عکس ایجاد می کند؛ سوژه بیش از حد نور می گیرد و زمینه، تیره می شود. امروزه با وجود دوربین های SLR دیجیتال که حساسیت سنج ها(سنسورها)ی نوری حساسی دارند، عکاس با تنظیم درجه ISO در نور کم، هم می تواند عکاسی کند و هم نیازی به فلاش نداشته باشد؛ البته به این معنی نیست که فلاش هیچ جایی در عکاسی ندارد. بسیاری از بهترین عکس های گزارش های مجله(نشنال جئو گرافیک) با فلاش گرفته شده است. هوشمندترین فلاش ها با نام«evaluativeTTI» که به دوربین دیجیتال وصل می شوند، بسیار کاربرد دارند و در تجهیزات هر عکاسی پیدا می شوند.

نکات مهم درباره فلاش

برای استفاده از فلاش در عکاسی این موارد را بدانید:

1.چه وقت از فلاش استفاده کنیم:

در جایی که کنتراست زیادی وجود دارد، برای کاهش این تضاد از فلاش استفاده کنید. اگر وسط روز زیر نور خورشید از چهره کسی عکس می گیرید، برای از بین بردن سایه بینی می توانید فلاش بزنید. در هر نمای نزدیکی که پس زمینه از زمینه عکس تاریک تر است، مانند نمای یک میز غذاخوری زیر سایبان در یک ظهر آفتابی، از فلاش استفاده کنید. نتیجه کار را بررسی کنید، اگر بخشی از فلاش خورده، نورش شدید است، 1یا 2 درجه از شدت آن کم کنید. به توصیه کریست، اگر چاره ای نداشتید، بروید سراغ فلاش. انتخاب نخست تان نور محیط باشد و فلاش، گزینه آخرتان.

2.چگونه از فلاش استفاده کنیم:

نور فلاش را با نور محیط ترکیب کنید. فلاش ها سرعت تطبیق زیادی دارند که به کمک آن با شاتر دوربین هماهنگ می شوند. سرعت شاتر را بیشتر از سرعت فلاش قرار دهید، در این صورت نوردهی کامل نمی شود چرا که شاتر پیش از اینکه فلاش کارش را تمام کند، بسته شده است. عکاس نباید حتماً از حداکثر سرعت شاتر استفاده کند، با سرعت پایین تر- که خود دوربین در نور طبیعی روی همین سرعت تنظیم می شود- نمای طبیعی تری بدست می آید؛ ترکیبی از نور فلاش و محیط. زمینه با نور محیط روشن می شود و پس زمینه با نور فلاش. این تکنیک به نام «هماهنگی آرام»(slow sync)در بیشتر دوربین های دیجیتال هست، شاید در بعضی دیگر نامش «حالت شب» باشد.

3.تکنیک آهسته کردن شاتر:

وقتی که همزمان از تکنیک هماهنگی آرام و فلاش استفاده می کنید، دوربین را روی سه پایه بگذارید یا حداقل به چیزی تکیه دهید تا همه چیز واضح(فوکوس)باشد. اگر سوژه در حرکت است، دوربین را بردارید و با سوژه حرکت کنید، بگذارید زمینه محو بیفتد. به این تکنیک «دوم» می گویند. «آهسته کردن شاتر». نتیجه فوق العاده است؛ با این تکنیک، حرکت سوژه را می توانیم ثبت کنیم. اگر می خواهید نتیجه بهتری بگیرید، همزمان با این تکنیک، دوربین را در حالتrear curtain sync قرار دهید. در این حالت، نور فلاش در پایان نوردهی تابیده می شود و خطوط محوی پشت سوژه متحرک دیده می شود، با این تنظیمات، حرکت سوژه بهتر نشان داده می شود. اگر دوربین را در حالت نرمال یاfront- curtain sync تنظیم کنید، این خطوط جلوی سوژه ظاهر می شود که غیر طبیعی است.

4.فلاش را برگردانید:

تکنیک دیگری که برای کار با فلاش باید بدانید، این است که می توانید نور فلاش را بجای سوژه به سمت دیوار یا سقف بتابانید. این کار، نور را پراکنده و شدت آن را کم می کند. این تکنیک زمانی بهتر جواب می دهد که دیواری که نور فلاش را به آن می تابانیم سفید و رنگش روشن باشد.

5.استفاده از فلاش مناسب:

از فلاشی استفاده کنید که بر دوربین سوار نیست. تازه ترین فلاش هایی که به بازار آمده از دوربین جدا می شوند و بدون اتصال فلاش می زنند. نوعی از آنها وجود دارند که چند فلاش، همزمان با هم فلاش می زنند و این امکان را به عکس می دهند تا هر طور که می خواهد، صحنه را نورپردازی کند.

6.تکنیک نقاشی با فلاش:

یکی از تکنیک های پیشرفته، کار با فلاش است که زمانی به کار می آید که سپیده دم بخواهید عکاسی کنید. دوربین را روی سه پایه بگذارید و شاتر را رویbulbتنظیم کنید- در این حالت می توانید نوردهی طولانی و چند دقیقه ای داشته باشید - سپس فلاش سیار را بردارید و هر جا که می خواهید و هر اندازه که نیاز است فلاش بزنید. این تکنیک برای عکاسی در غارها هم استفاده می شود.
منبع: نشریه سرزمین من، ش 14.