نویسنده: رامین رامین نژاد
حضرت صالح (علیه السلام) از پیامبران عرب زبان است.(1) نام آن حضرت 9 بار در قرآن کریم آمده است.(2) خداوند او را بر قوم ثَمود که به بت پرستی روی آورده بودند، برانگیخت. مسکن قوم ثمود در ناحیه ای بود که امروزه در کشور اردن به نام «مداین صالح» و «پترا» شناخته می شود. هنوز خانه های حیرت انگیز آن ها که از سنگ تراشیده شده، در این محل دیده می شود، و یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری اردن به شمار می رود.
حضرت صالح (علیه السلام) قوم ثمود را به توحید خواند از بت پرستی برحذر داشت، اما آن ها دعوتش را انکار ورزیدند و از او خواستند به عنوان معجزه برای اثبات حقانیت خود، شتری سرخ موی از دل صخره بیرون آورد. پس حضرت صالح (علیه السلام)، معجزه ای را که خواسته بودند، به ایشان نمایاند و حجَّت را بر آنان تمام کرد، اما آن ها با وجود مشاهده ی چنین آیتی باز هم ایمان نیاوردند. آن جماعت شَقی، شتر را کشتند و بر شرک خود اصرار ورزیدند. پس عذاب خداوند به سبب اعمالشان بر آن ها محقّق گردید و همگی نابود شدند و حضرت صالح و مؤمنان از عذاب در امان ماندند.
مقابر متعددی به حضرت صالح (علیه السلام) نسبت داده شده که مشهورترین آن ها همان است که در قبرستان وادی السلام و در کنار مزار منسوب به حضرت هود نبی (علیه السلام) قرار دارد و در مبحث مزار حضرت هود (علیه السلام) به تفصیل توضیح داده شد.
در روستایی به نام «نبی صالح» واقع در 25 کیلومتری غرب رام الله در فلسطین نیز مزاری هست که اهالی روستا آن را به حضرت صالح (علیه السلام) نسبت داده اند. اما ناصرخسرو در سفرنامه اش، مزار حضرت صالح (علیه السلام) را در عَکّا واقع در شمال غربی فلسطین نوشته است: «به شهرستان عَکّا رسیدم ... مسجد آدینه در میان شهر است ... در دست راست از بیرون، قبر صالح پیامبر [است]».(3) ابن جبیر نیز در سفرنامه اش از همین مقام و مقبره یاد کرده و نوشته است:
«... نزدیک محراب این مسجد، قبر صالح نبی - صلی الله علیه و آله و سلَّم و عَلی جمیع الانبیاء - قرار دارد که خداوند از برکت آن قبر مقدس این بارگاه را از آلودگی کافران پاک و مطهر و از پلیدی در امان نگه داشته است».(4) مقبره ی دیگری منسوب به حضرت صالح نبی (علیه السلام) در ناحیه ی «القَطیف» در قطر قرار دارد که قبری است به درازای سه متر و فاقد هر گونه کتیبه یا سنگ قبر است. مجیرالدین حنبلی در کتابش آورده که «... حضرت صالح (علیه السلام) بعد از هلاکت قومش در فلسطین اقامت نمود و در آن جا وفات یافت و گفته می شود که قبر او در سرداب مسجد جامِعُ الاَبْیَض در رَمْلَه است، و خدا داناتر است».(5)
اما مزار دیگری در حومه ی بندر شَرمُ الشِّیخ در شبه جزیره ی سینا در شرق مصر قرار دارد که به حضرت صالح (علیه السلام) منسوب است. شاید این مکان به دلیل فاصله ی کوتاهش تا مسکن قوم ثمود مورد توجه قرار گرفته است. ساختمان این آرامگاه که نمایی سفید رنگ دارد، کوچک و فاقد تزیینات معماری بوده، بنایش از خشت و گل با اندودی گچی است و پلانی چند ضلعی دارد و گنبدی کوچک و ناموزون بر بالای آن دیده می شود. در اطراف این بقعه، ساختمان های کوچک و سنگچین متعددی ساخته شده است و قبرستان مسلمانان نیز در نزدیکی آن قرار دارد.
حضرت صالح (علیه السلام) قوم ثمود را به توحید خواند از بت پرستی برحذر داشت، اما آن ها دعوتش را انکار ورزیدند و از او خواستند به عنوان معجزه برای اثبات حقانیت خود، شتری سرخ موی از دل صخره بیرون آورد. پس حضرت صالح (علیه السلام)، معجزه ای را که خواسته بودند، به ایشان نمایاند و حجَّت را بر آنان تمام کرد، اما آن ها با وجود مشاهده ی چنین آیتی باز هم ایمان نیاوردند. آن جماعت شَقی، شتر را کشتند و بر شرک خود اصرار ورزیدند. پس عذاب خداوند به سبب اعمالشان بر آن ها محقّق گردید و همگی نابود شدند و حضرت صالح و مؤمنان از عذاب در امان ماندند.
مقابر متعددی به حضرت صالح (علیه السلام) نسبت داده شده که مشهورترین آن ها همان است که در قبرستان وادی السلام و در کنار مزار منسوب به حضرت هود نبی (علیه السلام) قرار دارد و در مبحث مزار حضرت هود (علیه السلام) به تفصیل توضیح داده شد.
در روستایی به نام «نبی صالح» واقع در 25 کیلومتری غرب رام الله در فلسطین نیز مزاری هست که اهالی روستا آن را به حضرت صالح (علیه السلام) نسبت داده اند. اما ناصرخسرو در سفرنامه اش، مزار حضرت صالح (علیه السلام) را در عَکّا واقع در شمال غربی فلسطین نوشته است: «به شهرستان عَکّا رسیدم ... مسجد آدینه در میان شهر است ... در دست راست از بیرون، قبر صالح پیامبر [است]».(3) ابن جبیر نیز در سفرنامه اش از همین مقام و مقبره یاد کرده و نوشته است:
«... نزدیک محراب این مسجد، قبر صالح نبی - صلی الله علیه و آله و سلَّم و عَلی جمیع الانبیاء - قرار دارد که خداوند از برکت آن قبر مقدس این بارگاه را از آلودگی کافران پاک و مطهر و از پلیدی در امان نگه داشته است».(4) مقبره ی دیگری منسوب به حضرت صالح نبی (علیه السلام) در ناحیه ی «القَطیف» در قطر قرار دارد که قبری است به درازای سه متر و فاقد هر گونه کتیبه یا سنگ قبر است. مجیرالدین حنبلی در کتابش آورده که «... حضرت صالح (علیه السلام) بعد از هلاکت قومش در فلسطین اقامت نمود و در آن جا وفات یافت و گفته می شود که قبر او در سرداب مسجد جامِعُ الاَبْیَض در رَمْلَه است، و خدا داناتر است».(5)
اما مزار دیگری در حومه ی بندر شَرمُ الشِّیخ در شبه جزیره ی سینا در شرق مصر قرار دارد که به حضرت صالح (علیه السلام) منسوب است. شاید این مکان به دلیل فاصله ی کوتاهش تا مسکن قوم ثمود مورد توجه قرار گرفته است. ساختمان این آرامگاه که نمایی سفید رنگ دارد، کوچک و فاقد تزیینات معماری بوده، بنایش از خشت و گل با اندودی گچی است و پلانی چند ضلعی دارد و گنبدی کوچک و ناموزون بر بالای آن دیده می شود. در اطراف این بقعه، ساختمان های کوچک و سنگچین متعددی ساخته شده است و قبرستان مسلمانان نیز در نزدیکی آن قرار دارد.
پی نوشت ها :
1. مجلسی، بحارالانوار، 80/10؛ 43/11؛ 346؛ 73/77.
2. مجلسی، بحارالانوار، 80/10؛ 43/11؛ 346؛ 73/77.
3. سفرنامه ناصرخسرو، ص 135.
4. سفرنامه ابن جبیر، 369-370.
5. مجیرالدین حنبلی، الانس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، 23.
