مزار حضرت شَیْث (علیه السلام)

حضرت شَیث (علیه السلام) وصی و فرزند حضرت آدم (علیه السلام) است. نام آن حضرت در قرآن نیامده، ولی در تورات و انجیل لوقا از او یاد شده است.(1) در تورات آمده است که «چون حضرت آدم (علیه السلام) یکصد و سی سال عمر کرد، صاحب فرزندی شد که بسیار به او شباهت داشت و نام او را شِیْث گذاشت».(2) سید بن طاووس ذکر کرده که در صُحُفِ ادریس دیدم که حق تعالی شَیث (علیه السلام) را پیغمبر کرد و پنجاه صحیفه بر او فرستاد که در آن ها دلایل خدا و فرایض و احکام و سنن و شرایع و حدود الهی بود؛ پس در مکه ماند و این صحیفه ها را بر فرزندانِ آدم (علیه السلام) می خواند و تعلیم ایشان می کرد و عبادت خدا می نمود و کعبه را معمور می کرد و عمره به جای می آورد تا آن که عمر او نهصد و دوازده سال شد.(3) پس بیمار گردید و پسر خود آیوس (آتوش) را طلب کرد و او را وصی خود گردانید و امر فرمود به تقوا و پرهیزگاری از خدا، و چون وفات یافت، انوش (علیه السلام) او را به کمک فرزندان خود غسل داد و بر او نماز خواند و سپس جسد مطهر حضرت شیث (علیه السلام) را در سمت راست مقبره حضرت آدم (علیه السلام) واقع در غار کوه اَبوقُبَیْسْ در مکه دفن کرد.(4)
در روزگار ما نشانی از مزار حضرت شَیث (علیه السلام) در کوه اَبوقُبیس دیده نمی شود، اما مقابر متعددی در چند کشور به آن حضرت منسوب گردیده است. حال این سؤال مطرح می شود که آیا حضرت شَیث نبی (علیه السلام) ــ چنان که در خبر فوق آمده ــ همچنان در مکه مدفون است یا آن که جسد او همانند جسد حضرت آدم (علیه السلام) توسط حضرت نوح (علیه السلام) به مکان دیگری منتقل شده است؟
مشهورترین مزار منسوب به حضرت شَیث (علیه السلام)، در شهر موصل واقع در شمال عراق است. این مقبره در سال 1057ق ظاهر گردید و بنایی بر فراز آن ساخته شد. در سال 1206 ق مسجدی به نام «جامعُ النَّبی شَیث (علیه السلام)» در کنار آرامگاه بنا گردید و در سال 1206 ق مسجدی به نام «جامعُ النَّبی شَیث (علیه السلام)» در کنار آرامگاه بنا گردید و ایوان و اتاق هایی برای تدریس علوم دینی اختصاص داده شد که تا به حال باقی است. محدّث قمی (رحمه الله) در باب زیارت قبور انبیا (علیهم السلام) چنین نوشته است: «و اکنون آن چه استحضار دارم ... در بیرون شهر [موصل] قبر شیث هبه الله [است]».(5)
امروزه این بقعه در حاشیه ی غربی رود دجله و در خیابان ذوالنّورَین قرار گرفته است. مجموعه آرامگاه منسوب به حضرت شیث نبی (علیه السلام) در موصل، شامل مسجدی با گنبد و گلدسته و همچنین اتاق آرامگاه است. دیوارهای این اتاق، از قسمت داخلی با سنگ های سفید رنگ و ساده، مرمّت و مقاوم سازی شده و آیات قرآنی به خط ثُلثِ جَلی همچون نواری گرداگرد اتاق بر دیوار نقش بسته است. در وسط اتاق، صندوقی به ارتفاع تقریبی یک متر بر روی قبر منسوب به شیث نبی (علیه السلام) قرار دارد و روی آن با پارچه ی سبز رنگ و منقّشی پوشانده شده است.
در روستایی به نام «شیث نبی (علیه السلام)» واقع در حاشیه ی شمالی درّه ی بُقاع در لبنان نیز مزاری منسوب به شیث (علیه السلام) قرار دارد. روستای شیث نبی (علیه السلام)، منطقه ای شیعه نشین است و مردم در مناسبت های مذهبی همچون ایام عاشورای حسینی در این محل گرد می آیند. شیعیان ضمن سیاهپوش ساختن ساختمان مسجد و آرامگاه، در این محل به مراسم عزاداری می پردازند. در داخل این مسجد، محدوده ای حصارکشی شده وجود دارد که با پارچه ی سبز رنگی متمایز شده و هیچ گونه نشان یا سنگ مزاری در آن مکان به چشم نمی خورد، اما گفته می شود که مزار حضرت شیث نبی (علیه السلام) به احتمال در این قسمت قرار گرفته است. تمامی دیوارها و ستون های مسجد با کاشی های هفت رنگ آراسته و چلچراغ زیبایی نیز بر فراز قبر آویخته شده است. در کنار این مجموعه، قبرستان مسلمانان نیز دیده می شود.
در حومه ی شهرستان اراک در استان مرکزی نیز آبادی کوچکی به نام «روستای شیث» (در لهجه ی محلی: شیز) وجود دارد و در نزدیکی این روستا، ناحیه ی تپه مانندی هست که مردم محلی، آن را مزار حضرت شیث نبی (علیه السلام) می دانند.(6) مقابر دیگری نیز در ناحیه ی «اَربِل» واقع در غرب دریاچه ی طبرّیه در شمال فلسطین و همچنین در اردن به آن حضرت منسوب شده است، ولی شهرت چندانی ندارد.

پی نوشت ها :

1. تورات، سفر تکوین، 25/4، 26؛ 3/5، 4، 6، 7، 8؛ انجیل لوقا، 38/3.
2. سفر تکوین، 3/5.
3. همان، 8/5.
4. مجلسی، حیوه القلوب، 115/1.
5. مفاتیح الجنان، باب فضیلت زیارت قبور انبیا (علیهم السلام)، 929.
6. رضا استادی، «شرح احوال آیه الله اراکی»، 142؛ فصل نامه مشکوه، شماره 59، 142.

منبع: رامین نژاد؛ رامین، (1387)، مزار پیامبران، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی، چاپ اول.