آموزش به وسیله فضای فیزیکی کلاس درس

از تخته سیاه به نحو مطلوب استفاده کنید

در اغلب کلاس‌ها تخته سیاه یا وایت برد وجود دارد و گاهی اوقات، به قدری در زندگی حرفه ای خود نسبت به آن احساس نزدیکی می‌کنیم که واژه «زندگی با گچ» رایج شده است! نحوه ی استفاده از آن در میزان یادگیری دانش آموزان تفاوت زیادی ایجاد می‌کند.
1- از چه فاصله ای خط شما خوانده می‌شود؟ دقت کنید درشتی خط شما به قدری باشد که دانش آموزان انتهای کلاس نیز قادر به خواندن آن باشند.
2- نوشتن را از بالای تخته سیاه شروع کنید! مطمئن شوید نهایت استفاده را از قسمت بالای تخته سیاه ببرید و تنها موقعی از بقیه قسمت‌های آن استفاده کنید که می‌دانید دید آن‌هایی که در آخر کلاس نشسته‌اند توسط جلوتری‌ها بسته نشده است.
3- برنامه ی درسی روز خود را روی تخته سیاه بنویسید. از تخته سیاه برای نوشتن صورت مسائلی که قصد دارید برای کلاس حل کنید استفاده نمایید تا دانش آموزان بتوانند حین این که راه حل‌ها را برای آن‌ها توضیح می‌دهید، همچنان صورت مسائل را ببینند.
4- اگر چپ دست هستید، ‌ممکن است نوشتن روی تخته سیاه برای شما مشکل باشد. این به خاطر بی‌عرضگی شما نیست، بلکه به این علت است که شما موقع نوشتن، گچ را هل می‌دهید. بعضی از آموزگاران سال‌های دشواری را پشت سر گذاشته‌اند تا به این موضوع پی ببرند! چپ دست‌ها گاهی احساس می‌کنند که اگر گرایش خود را کمی به سمت راست بیشتر کنند و گچ را به همان اندازه بیشتر فشار بدهند، شرایط قدری بهبود میابد.
5- آن طور که دیده می‌شوید، ‌شنیده نیز بشوید. درحالی‌که پشت به شاگردان در حال نوشتن روی تخته سیاه هستید، با آن‌ها صحبت نکنید. در صورت امکان، کلاس را طوری بچینید که بتوانید حتی ضمن نوشتن روی تخته سیاه، ارتباط چشمی خود با دانش آموزان را حفظ کنید.
6- از قبل آماده باشید! در صورت امکان، یکی از تخته سیاه‌های کلاس را از قبل آماده کنید تا دانش آ موزان بتوانند بی درنگ رئوس مطالب درس جدیدی را که در نظر دارید برای آن‌ها توضیح دهید، مشاهده کنند.
7- سخنان دانش آموزان را روی تخته سیاه بنویسید. در صورت امکان از تخته سیاه استفاده کنید تا پاسخی را که دانش آموزان به سؤال شما می‌دهند، روی آن بنویسید، تا آن‌ها بدانند که شما برای طرز فکر آن‌ها ارزش و احترام قائل می‌شوید.
8- گچ را در اختیار دانش آموزان هم بگذارید. تخته سیاه را متعلق به همه بدانید. از دانش آموزان بخواهید چیزهایی از قبیل سؤالاتی را که از شما دارند، ایده‌هایی را که در ذهن دارند و چیزهای جالب را که مایلند راجع به آن‌ها بحث کنند، روی آن بنویسند.
9- از تخته سیاه به عنوان یکی از ذخایر کلاس استفاده کنید. به گروه‌های دانش آموزان «تکالیف تخته سیاهی» بدهید. مثلاً وقتی درس جدیدی را شروع می‌کنید، از آن‌ها بخواهید روی تخته سیاه این عبارت را بنویسند «ده سؤال که مایل به دانستن پاسخ آن‌ها هستیم»، و بعد آن سؤالات را بنویسند.
10- از تخته پاک کن با احتیاط استفاده کنید. قبل از اینکه نظرات پیشنهاد شده یا نوشته شده ی دانش آموزان بر روی تخته سیاه را پاک کنید، به اهمیت و ارزش آن‌ها اشاره بیشتری بکنید.

کلاس را به یک محیط آموزشی جذاب تبدیل کنید

بیشتر اوقات، ‌دبیرستان‌ها می‌توانند محیطی غریب،‌ بی روح و جایی که همه چیز جدی گرفته می‌شود، به نظر برسند. از آموزگاران ابتدایی بیاموزید و سعی کنید کلاس را از آن خود کنید. هرچه باشد سهم بزرگی از عمر خود را در آن سپری خواهید کرد!
1- اگر در مورد دکوراسیون به شما فرصت اظهار نظر داده شده است، ‌از رنگ‌های تند،‌ روشن و شاد استفاده کنید. دانش آموزان از این رنگ‌ها خیلی بیشتر خوششان می‌آید تا از رنگ‌های خنثی، ‌و واقعاً متوجه آن نیز می‌شوند! اگر کلاس به دکوراسیون نیاز دارد اما از بودجه خبری نیست، ‌از پوستر، ‌کاغذ رنگی، ‌و ته طاقه‌های پارچه برای پوشاندن دن لکه‌های دیوار استفاده کنید. مصرف اجناس متفاوت می‌تواند به یک اتاق سرد، ‌گرمی ببخشد.
2- برای گرم‌تر کردن محیط، ‌کاردستی دانش آموزان را به نمایش بگذارید. این کار می‌تواند جذاب، ‌جالب و گیرا باشد و یک تمرین آموزشی محسوب می‌شود.
3- دانش آموزان را تشویق کنید تصاویر سرگرم کننده ای بیاورند تا به سایر چیزها اضافه کنید. در آن‌ها احساس تعلق ایجاد می‌شود وبه این خاطر تصور می‌کنند که آن‌ها نیز مسؤول مراقبت از محیط هستند.
4- از گلدان استفاده کنید تا کلاس را جذاب‌تر و خودمانی تر جلوه دهید. اگر در کلاس دارای گروه‌های راهنما هستید، آن‌ها را در مسؤولیت مراقبت و آب دادن به گلدان سهیم کنید.
5- کتاب هم می‌تواند کلاس را زیبا کند. اگر چه به درد مطالعه هم می‌خورد! کتاب می‌تواند کلاس را جالب توجه تر کند. جلد کتاب‌ها را به عنوان بخشی از دکوراسیون خود، با طرح‌های رنگارنگی مزین کنید. با نصب عنوان و شرح، ‌ریخت ظاهری قفسه‌های کتاب را قابل دسترس و صمیمانه نشان دهید.
6- موکت (تقریباً) معجزه می‌کند! امروزه به طور روزافزونی متداول شده است که کلاس‌ها موکت شوند، زیرا معمولاً از پوشش‌های دیگر از قبیل کاشی و سرامیک ارزان تر است؛ هرگاه حق انتخاب داشتید، موکت را انتخاب کنید. نه تنها کلاس را گرم‌تر و مطبوع‌تر می‌کند، بلکه صدا را به طور قابل ملاحظه ای کاهش می‌دهد.
7- در کلاس خود اشیاء و همچنین تصاویر جالب توجهی بچینید. میتوانید آ نهارا طوری که به موضع درسی شما مرتبط می‌شوند و یا هر طوری که دلتان می‌خواهد انتخاب کنید. اشیاء غیر عادی می‌توانند در بسیاری از زمینه‌ها محرک قوه ی ابتکار باشند.
8- تعمیرات جزیی را خودتان انجام دهید. مثلاً اگر در کلاس جیرجیر می‌کند آن را روغن کاری کنید. اگر در با سرو صدا بسته می‌شود، ‌شاید لازم باشد با یک قطعه لاستیک صدای بسته شدن در را خفه کنید.
9- اسباب و اثاثیه را جابجا کنید. با کمک دانش آ موزان، ‌خیلی سریع می‌توانید در ریخت کلاس تغییرات عمده ای ایجاد کنید. آن‌ها نیز معمولاً از این تغییرات خوششان می‌آید. همچنین هر وقت احساس می‌کنید برای متفرق کردن آن‌هایی که در کلاس برای خودشان دارو دسته‌هایی به راه انداخته‌اند لازم است جغرافیای کلاس را تغییر دهید، ‌این خود می‌تواند یک حرکت مفید باشد.
10- مواظب باشید کسی را از نظر نیندازید. در شرایط مطلوب باید بتوانید همان طوری که دانش آموزان مشغول به کار هستند به نزد هرکدام از آن‌ها رفته و توصیه یا بازخورد شخصی خود را به او بدهید. دانش آموزانی که احساس می‌کنند به دور از نظر شما در امان هستند، کار زیادی انجام نمی‌دهند.

تزیین چشمگیر کلاس

یک کلاس می‌تواند با به نمایش گذاشتن کار دانش آموزان و سایر مواد انگیزه ساز و آموزنده، از نظر ظاهری جلوه جالبی به خود بگیرد. چنانچه احساس می‌کنید دارای مهارت‌های هنری زیادی نیستید نگران نباشید. با رعایت چند نکته می‌توانید هر چیزی را جذب جلوه دهید.
1- کار خود دانش آموزان در میان اشیای به نمایش گذاشته شده معمولاً کانون توجه آنان می‌شود. کاردانش آموزانی را انتخاب کنید که توانایی‌های مختلفی دارند. یکی از اهداف نمایش این کارها این است که نشان داده شود آن‌ها با ارزش هستند. اگر دانش آموزی زخمت زیادی کشید ه اما کار او قابل نمایش نیست، ‌اغلب می‌توانید از او بخواهید دوباره این کار به صورت بهتری انجام دهد تا از آن در یک جایگاه ویژه استفاده کنید. فراموش نشود که نام هر دانش آموز را روی کار او بنویسید.
2- از تصاویر، ‌بریده‌های روزنامه، کاردستی، پارچه، ‌اشیاء قالب گرفته شده و یا هر چیزی که به رنگ و بوی فضا می‌افزاید، استفاده کنید. تصاویر و هر نوع توضیح مربوطه می‌تواند فضایی آموزشی و در عین حال انگیزه ساز ایجاد نماید. به نمایش گذاشتن نمونه‌هایی از آثار دیگران از قبیل نویسندگان، ‌شعرا، ‌دانشمندان، طراحان و هنرمندان نیز می‌توان ایجاد انگیزه کند.
3- از نمایش کار دانش آموزان در آشنا کردن دیگران با فعالیت‌های کلاس استفاده کنید. در مورد اهداف خود و روش‌هایی که در تهیه ی آثار به کار برده‌اید، چند جمله ای اضافه کنید.
4- تمام کلاس را در نصب کار خودشان سهیم کنید. آن‌ها از این کار لذت خواهند برد و نسبت به کلاس احساس تعلق خواهند کرد. اما فراموش نشود که به آن‌ها یاد بدهید چه کار بکنند! غالباً برای این کار نظرات دست اول و هیجان انگیزی می‌دهند و باید تشویق و یاری شوند. از آن‌ها بخواهید بعضی از کارهای خود را برای نمایش واژه پردازی کنند و آن‌ها را در تهیه عناوین و طرح‌ها سهیم نماید.
5- ضرورت دارد که نوشته‌ها پررنگ و واضح باشند. اگر خطاطی برای شما دشوار است (برای چه کسی دشوار نیست!) سعی کنید از کلیشه و یا از کلماتی که با کامپیوتر نوشته شده‌اند استفاده کنید. اگر از کامپیوتر استفاده می‌کنید، ‌مواظب باشید برای هر موضوع قلم‌های زیادی بکار نبرید،‌ معمولاً دو قلم کافی است، ‌و با تغییر دادن سایز قلم و شیوه ی نگارش، ‌به حالت آن تنوع دهید. گاهی اوقات می‌توان با دست نویسی (اما نه به صورت فانتزی) یا استفاده از حروف ایتالیک یا نستعلیق در ابتدای جمله، ‌به یک تابلوی سرد و خشک، ‌گرمی بخشید. برای عناوین از کلمات سیاه پررنگ استفاده کنید. خط کشیدن زیر کلمات می‌تواند موجب بی ریختی آن‌ها شود.
6- انتخاب رنگ زمینه مهم است. اگر مطمئن نیستید، یک رنگ تند و تیره انتخاب کنید، ‌(کاغذ شیرینی سیاه همیشه انتخاب خوبی است). اگر می‌خواهید یک زمینه ی رنگی داشته باشید، ‌یکی از رنگ‌های بیشتر مصرف شده در کار را انتخاب کنید. کارهای روشن را در زمینه‌های تیره و کارهای تیره را در زمینه‌های روشن جای دهید. اگر رنگ کاغذ شما سفید و زمینه ی آن دارای حالتی روشن یا سایه روشن است، ‌شاید بهتر باشد با ماژیک خط مشکی ضخیمی پیرامون کاغذ بکشید. این باعث می‌شود کار جلوه بیشتری به خود بگیرد و در مقایسه با نصب مجدد کم هزینه تر و کم وقت گیرتر باشد.
7- اگر در نظر دارید به کار دو زمینه بدهید، ‌از یک حاشیه نسبتاً نازک و رنگ متضاد استفاده کنید. ضخامت حاشیه در بالا و کناره‌ها باید مساوی اما در قسمت پایین کمی بیشتر باشد. این باعث می‌شود این طور به نظر نرسد که تصویر درست در حاشیه قرار نگرفته است.
8- بهترین کار این است که اطلاعات بصری فراوانی را به نمایش بگذارید. از به نمایش گذاشتن کارهای کوچک و پراکنده در زمینه‌های وسیع خودداری کنید. لبه های تابلوها را در یک خط قرار دهید تا شکل منظمی به خود بگیرند یا اینکه برای نشاط بیشتر، آن‌ها را به صورت مایل و یا گاهی اوقات تداخلی آویزان کنید. از اشکال متفاوتی چون دایره و بیضی برای قرار دادن کار روی آن‌ها استفاده کنید و اندازه کار به نمایش گذاشته شده را تغییر دهید.
9- تزیین کلاس را مرتب عوض کنید. زیرا خیلی سریع عادی می‌شود. بلافاصله به مرمت لبه‌های خراب و پاک کردن نوشته‌های روی دیوار بپردازید. هیچ چیزی بدتر از یک تزیین کثیف نیست.
10- برای بهتر جلوه دادن کارها، ‌از حاشیه‌ها استفاده کنید. برای این کار یک طرح مناسب انتخاب و با استفاده از فتوکپی آن‌را تکثیر کنید.
منبع: براون، سالی و همکاران، ( 1387)، مهارتهای مهم تعلیم و تعلم، سعید خاکسار، تهران، نشر موزون، چاپ دوم.