نویسنده: ولتر(*)
مترجم: کامبیز گوتن
مترجم: کامبیز گوتن
میهن
[جای تأسف است] که اغلب، برای اینکه میهن پرست خوبی باشیم، مجبور می شویم با بقیه انسانها از در دشمنی درآئیم. کاتوCato، این شهروند خوب دوران باستان، همیشه در سنای روم اعلام می کرد: « نظر من این است، که کارتاژ نابود باید گردد»: «Delenda est Carthago ». میهن پرست خوب بودن، یعنی اینکه آرزو کنیم شهرمان از لحاظ تجاری رونق گیرد و میهن از لحاظ ارتش و سلاحهای جنگی مقتدر باشد. روشن است که برای کشوری برنده شدن مقدور نیست مگر این که دیگری بازنده شود، و اینکه به فتح دست نتوان یافت مگر این که موجب سیاهروزی دشمن شد.بنابراین، وضع آدمی این است که وقتی آرزوی عظمت برای میهنش می کند، آرزوی بلا و بدبختی برای همسایگانش می کند، کسی که تمایل دارد میهنش هرگز نه بزرگتر شود و نه کوچکتر، نه ثروتمندتر و نه فقیرتر، شهروند سراسر عالم خواهد بود.
حکومت
در روزگار ویلیام سوّم [ قانون اساسی انگلیس] چنان بازسازی شد که استحکامی همچو سنگ داشت.(1) فلسفه، تعصب و خرافه گرائی را از پای در انداخت، آن نوع تعصبی که دولتها را حتی اگر قوی و محکم هم باشند در کانون خودشان به لرزه می اندازد. آسان باور نمی توان کرد، اساسنامه ای که حقوق شاه، اشراف، و مردم را تنظیم کرده و ضامن امنیت برای فرد است تا زمانی دوام خواهد آورد که برای تشکیلات و اموری که به انسانها مربوط می شود ارج و اهمیت قائل شویم.و نیز می توان باور داشت، همه ممالکی که دولتهایشان بر مبنای اصول مشابهی تشکیل نیافته باشند سرانجام روی انقلاب را خواهند دید.
قانون اساسی انگلیس در واقع اکنون به آن نقطه ممتازی رسیده که به یمن آن هر انسانی حقوق طبیعی خویش را باز یافته، امری که آدمیان، تقریباً در همه حکومتهای سلطنتی دیگر، از فیض آن محروم اند. این حقوق عبارتند از آزادی کامل شخصی و امور مربوط به مالکیت؛ آزادی مطبوعات، حق محاکمه در همه نوع قضایای جنایی توسط هیأت منصفه ای متشکل از مردان مستقل؛ حق محاکمه بر اساس قانون دقیق جزایی؛ حق انسان جهت اختیار هر نوع دین، بی آنکه مورد اذیت و آزار قرار گیرد به شرط خودداری او از احراز مقامهایی که فقط برای اعضای کلیسای انگلیکن یا کلیسای رسمی در نظر گرفته شده است. اینها امتیازاتی هستند که به درستی تعیین شده اند، مزایای پرارزشی که در واقع اکثر ملتهای جهان فاقد آنند. با فراغت در بستر غنودن و به- هنگام برخاستن، دارای این امنیت بودن که اموالتان همچو زمان پیش از خفتن بر سر جا باقی است؛ این که شما را از آغوش زن و فرزندانتان در نیمه های شب بیدار نمی کنند که به سیاهچال بیندازند و یا در تبعید و بیابان به زیر خاکتان کنند؛ این که به هنگام بیدار شدن و ترک بستر هنوز قدرت این را دارید که تمام افکارتان را به چاپ رسانید؛ و این که، اگر متهم شدید که کار نادرستی کرده، حرف ناروایی زده، یا اثری زیانبار نوشته اید، فقط به موجب قانون، محاکمه می شوید. این مزایا شامل حال همه کسانی هم می شود که قدم به خاک انگلستان می گذارند. یک خارجی در مورد شخص خودش و دارایی اش از استقلال کامل برخوردار است؛ و اگر متهم به جرمی شد می تواند تقاضا کند که نیمی از اعضای هیأت منصفه خارجی باشند.
مرا باور بر این است: آن جایی که آدمیان با جدّیت و خیرخواهی برای وضع قوانین انجمن می کنند، قوانینی را هم می گذرانند که تضمینی برای امنیت خودشان است.
نامُدارایی
مقاله مربوط به «نامُدارایی» را در دائرة المعارف بزرگ بخوانید. رساله درباره بردباری یا تسامح را هم در ارتباط با قتل خوفناک جان کالاسJohn Calas ، آن شهروندی که در تولوز می زیست، بخوانید؛ و بعد از آن، اگر باز هم، شتم و آزار در امور مذهبی را قبول دارید، فوراً خود را با رَوَیَکRavaillac [قاتل](2) مقایسه کنید. می دانید که رَوَیک بی اندازه متعصب بود و بردباری هیچ سرش نمی شد.مطلب زیر چکیده و جوهر گفتارهائی است که تاکنون از دهان آنانی جاری شده که سربردباری و مُدارا ندارند.
تو ای دیو بدسگال! تویی که تا ابد در آتش عالم آخرت خواهی سوخت، تو را که هرگاه دستم برسد خود من در همین دنیا طعمه آتش خواهم کرد؛ تو واقعاً آنقدر بی حیائی که نوشته های دُتوDe Thou و بِلBayle را می خوانی، آن دو نفری که کلیسای رُم جزء لیست نویسندگان تحریم شده نامشان را برده! وقتی من با یاد کردن از خدا به تو موعظه می کردم، که چگونه سامسون هزار مرد را با فک زیرین یک الاغ کشت، به تویی که کله ات سخت و سختر از آن زرّاد خانه ای است که سامسون جنگ افزارش را از آن تهیه کرده بود، زیرا تو با کمی به راست و چپ چرخیدن نشان دادی که هیچ حرفم را باور نکردی. و وقتی شرح می دادم که آزمودِئوسِAsmodeus اهریمن از شدت حسادت، گردن هفت شوهر ساراSarah را در میان اقوام ماد پیچ داده و شکسته بود و سرانجام خودش در مصر اولی به غُل و زنجیر کشیده شد، دیدم که لبهایت کمی ورغُلنبید، که در زبان لاتین به آن می گویند کاکینوس Cachinnus ( یک پوزخند)، پوزخندی که به وضوح به من نشان می داد تو در عمق روحت سرگذشت آزمودئوس را دست کم گرفته و مسخره پنداشته ای.
اما شما ای آقای آیزک نیوتن؛ شما ای فریدریک کبیر، شما ای شاه پروس و اِلکتورِ براندر- نبورگBrandenburgh [ که جهت انتخاب امپراتور آلمان حق رأی دارید]؛ ای جان لاک، ای کاترین، ملکه روسیه و فاتح مملکت عثمانی؛ شما ای جناب میلتون؛ شما ای پادشاه نیکوکار دانمارک؛ شما ای حضرت شکسپیر؛ ای شاه خردمند سوئد؛ الی لایب نیتز؛ ای خاندان عظیم الشان برونزویک، ای آقای تیلوتسون Tillotson ؛ ای امپراتور چین؛ ای پارلمان انگلستان؛ ای هیأت رایزنان امپراتور بزرگ مغول؛ خلاصه، ای تمام کسانی که حتماً یک کلام مرا در کلاسهای درسی که در رشته خداشناسی تعلیم داده ام قبول ندارید، به شما اعلام می دارم، که من همه شما را مُشرک و آدمهای نازل به شمار می آورم؛ و من این مطلب را برای اینکه در مغزهای پوک شما جای بگیرد بارها تکرار نموده ام. شما مشتی آدم خدانشناس و سِرتق هستید؛ شما اهل جهنم هستید، جایی که کِرم نمی میرد و آتش هیچ گاه خاموش نمی گردد؛ زیرا حق با من است و شما همگی دچار اشتباه هستید؛ من از بخشایش ایزدی برخوردارم در حالی که شما بهره از آن هیچ ندارید. من در همسایگی خود سه مرید و جان نثار دارم که شما حتی یک تن را نیز ندارید؛ من احکام و دستورات اسقفان را به اجراء گذارده ام، در حالی که شما هرگز چنین کاری را نکرده اید؛ من به زبان ماهی فروشانِ بازاری فیلسوفان را رسوا نموده ام، در حالی که شما حمایتشان کرده، از آنها تقلید نموده، یا اینکه خود را هم طراز آنان کرده اید؛ من افترا نامه های پارسایانه ای تصنیف نموده ام که آکنده از بهتان و بد و بیراه است، و شما حتی یکی از آنها را هم نخوانده اید. من هر روز آئین نیایش به زبان لاتین بر پا می دارم، آنهم برای چهارده پشیز وشِندرغاز، و شما هرگز حتی در آن نیز شرکت نمی کنید، همان طور که سیسرون، کاتو، پمپئی، سزار، هوراس یا ویرژیل نیز هرگز شرکت نمی کردند؛- در نتیجه هر یک از شما مستحق آنید که دست راستتان را قطع کنند، زبان از حلقومتان برکند، شکنجه تان دهند، و بالاخره در آتش آهسته شما را بسوزانند؛ زیرا که خداوند رحیم است.
آزادی مطبوعات
بطور کلی، ما دارای حق طبیعی هستیم که از قلم خود و یا از زبان خویش به قیمت نابودی خودمان، به خطر اندازی خویش، و یا سرنوشتمان، استفاده نماییم. من کتابهای زیادی را می شناسم که خسته کننده و ملال آورند، ولی هیچ کتابی را نمی شناسم که شرّ و بلای واقعی ببار آورده باشد. الهیون، یا سیاست بازان متظاهر، فریاد می کشند- «دین از میان خواهد رفت، حکومت از دست خواهد رفت اگر شما برخی از حقایق و بعضی از افکار غیرقابل انتظار و شُبهه زا را به چاپ برسانید. هرگز اقدام به اندیشیدن نکنید، مگر آن که از یک راهب یا مقام مسئول دولتی کسب اجازه کرده باشید. برخلاف مصلحت است که کسی برای خودش بیندیشد. هومر، افلاطون، سیسرون، ویرژیل، پلینی، هوراس، هرگز هیچ اثری را بدون نظر موافق استادان دانشگاه سوربُن و مأموران عالی مقام دادگاه مقدس تفتیش عقاید به چاپ نرسانید.»«ببینید چه فساد وحشتناکی آزادی مطبوعات در انگلستان و هلند به بار آورد. درست است که آنها تجارت تمام جهان را در اختیار دارند، و اینکه انگلستان در دریا و در خشکی پیروزمند است؛ ولی این فقط عظمتی است دروغین و ظاهری، رونق و وفوری آبکی: آنها با این شلنگ انداختنهای خود به سرعت بسوی نابودی پیش می روند. ملتی که چشم و گوشش باز شد دوام نمی آورد.»
بردباری یا تسامح
بردباری یا تسامح چیست؟ جانمایه ای برازنده برای آدمیت. ما همگی آکنده از ضعف هستیم و خبط و خطا، پس چه بهتر که متقابلاً از اشتباهات یکدیگر چشم پوشیده و گذشت نشان بدهیم، - تسامح اولین قانون طبیعت است.وقتی که، در بورس آمستردام، در بورس لندن، در بازار مبادلات شهر سورات هندوستان، و یا در بازار بصره، زرتشتی، هندی بانیانی، یهودی، مسلمان، چینی خداپرست، هندیِ برهمایی، مسیحیِ ارتدوکس، مسیحیِ کاتولیک، مسیحی پروتستان، و کوئیکرِعیسوی، با هم به داد وستد می پردازند، آنها دشنه به روی همدیگر نمی کشند تا دیگران را هم- دین و هم - مسلک خود سازند. پس چرا ما از زمان تشکیل نخستین شورای نیسNice تقریباً بی وقفه گلوی یکدیگر را می درانیم؟
بدیهی است هر کس که انسانی را، برادرش را، به سبب اینکه با او هم- مسلک نیست، مورد اذیت و آزار قرار می دهد یک هیولاست و تردیدی هم در آن نیست. ولی، وای از دست این دولت ها، حکام، و شهریارانی که ما داریم!- آنها در رابطه با کسانی که ایمانشان تفاوت دارد مگر چگونه رفتار می کنند؟ اگر جزو خارجی های مقتدر باشند، شک نباید کرد که شهریار ما با آنان پیمان اتحاد می بندد. فرانسوای اول، این مسیحی دو آتشه، با مسلمانها کنار می آید تا شارل پنجم، این کاتولیک دو آتشه، را از میدان به در کند. فرانسوای اول به لوتری های آلمانی پول می فرستد، تا در شورششان علیه امپراتورشان حمایتشان کند؛ ولی او، طبق معمول، لوتری های مملکت خودش را، شهروندان پروتستان خود را، جهت اعدام روانه آتش می سازد. او از روی تدبیر سیاسی برای آنان در ساکسونی پول می فرستد، و بخاطر مصلحت سیاسی در پاریس آنها را محکوم به مرگ کرده و می سوزاند. ولی بعد چه اتفاق می افتد؟ آزار و شکنجه بر شمار نو- کیشان می افزاید. فرانسه به زودی پر از پروتستانهای جدید می شود. در ابتدا تسلیم اند که به دارشان بکشند، بعد آنها هستند که به نوبه خود دیگران را حلق آویز می کنند. جنگهای داخلی درمی گیرد، سپس قضیه سن بارتولومه پیش می آید؛ و این گوشه جهان بدتر از آنچه می شود که قدما و متأخران درباره جهنم داد سخن داده اند.
ای تهی مغزان که هرگز قادر نبوده اید نیایش بی آلایش به درگاه آن خدایی کنید که شما را آفرید! ای مفلوکان که درس اصحاب نوح، ادیبان چینی، پارسیان، و تمام خردمندان نتوانسته است هدایتتان کند! ای بدسگالان، که به خرافات چندان احتیاج دارید که سنگدانِ زاغ زنگی به لاشه گندیده احتیاج دارد! ما به شما پیش تر از این هم گفته ایم- و حرف دیگری نداریم که بزنیم- اگر شما در میانتان دو تا دین داشته باشید، آن دو گلوی یکدیگر را خواهند درید؛ اگر سی تا داشته باشید در صلح و صفا خواهند زیست.
این وضع[ خراب] مدتهای مدیدی در قسمت اعظم زمین ادامه داشته است؛ ولی امروزه که اینهمه فرقه مذهبی به مدد قدرتشان موازنه می یابند، ما باید در میانشان چه خط مشیی را اتخاذ کنیم؟ هر فرقه ای، چنانچه می دانیم، جُرثومه ای از خبط و خطاست؛ در حالی که فرقه هندسه دانان، جبرشناسان، حساب دانان هیچ گاه به وجود نیامده است؛ زیرا همه قضایای هندسی، جبری، و ریاضی، راستین هستند و عاری از ابهام. ولی در همه علوم دیگر، آدمی ممکن است اشتباه کند و راه خطا رود. کدامین متأله تومیست Thomist یا اسکوتیست Scotist است که جسارت ورزد و به طور جدی مدعی شود که به کار خویش مطمئن است و خطا نمی کند؟
(3) جا دارد توجه کنیم که در سراسر آمریکای انگلیسی، که تقریباً یک چهارم دنیای شناخته شده را تشکیل می دهد، آزادی کامل فکر و عقیده برقرار شده است؛ و به شرط اینکه آدمی به خدا معتقد باشد، هر دینی[در آنجا] قابل پذیرش و احترام است؛ با وجود این، هم تجارت رونق دارد و هم نفوس می یابد.
پی نوشت ها :
* .327-8,Voltaire: A Philosophical Dictionary (London: J. Hunt, 1824), VOL. II, PP. VOL. III, PP. 381, VOL. IV, PP. 186-7, 354،
VOL. VI, PP. 272-4, 276-7, 279.
1. در 13 فوریه سال 1689، پس از خلع جیمز دوم از سلطنت و واگذاری پادشاهی به ویلیام سوم، پارلمان انگلیس لایحه ای را تصویب می کند که «اعلامیه حقوق مردم» Declaration of Rights شهرت دارد. در طول اجلاسیه های هفتگانه بعدی پارلمان حقوق مردم کشور در امر تعیین سرنوشتشان و اختیارات نمایندگان انتخابی آن همچنان افزایش پیدا کرد.(مترجم)
2. قاتل هانری چهارم(مترجم)
3. این قطعه در مقاله TOLERANCE (بردباری یا تسامح) چاپ CLASSIQUES G ARNIER ، به زبان فرانسه، نیامده است.(مترجم)
