نویسنده: مهدی نور محمدی
شهر قزوین با داشتن سابقه مهم تاریخی و موقعیت ممتاز جغرافیایی، یکی از شهرهای رجال خیز کشور بوده و نقش مهمی در پرورش شخصیت های برجسته داشته است. تاکنون مشاهیر بزرگی در عرصه های تاریخ، فرهنگ، ادب و سیاست از این شهر کهن برخاسته اند، به طوری که تعدد آنها درمقایسه با شهرهای بزرگ تر مایه شگفتی است. در این مجال مختصر، زندگی برخی از مشاهیر قزوین را با هم مرور می کنیم:
* حمداله مستوفی
حمداله مستوفی مورخ، جغرافی دان، شاعر و نویسنده مشهور عهد ایلخانان مغول در سال 680 قمری در قزوین به دنیا آمد. از این دانشمند بزرگ، دو کتاب در زمینه تاریخ به نام های تاریخ گزیده و ظفرنامه و یک کتاب درباره ی جغرافیا به نام نزهت القلوب باقی مانده است. وی در سال 750 قمری درگذشت و در محله پنبه ریسه به خاک سپرده شد.* عبید زاکانی
عبید زاکانی شاعر، طنز پرداز، نویسنده و منتقد بزرگ قرن هشتم هجری است که شهرتی جهانی دارد. طنز پردازی در ایران به طور رسمی با نام عبید زاکانی آغاز می گردد و او را پدر طنز فارسی لقب داده اند. یکی ازمعروف ترین آثار سیاسی و انتقادی عبید که شهرتی جهانی دارد، داستان موش و گربه است که بسیاری از ابیات آن در حکم ضرب المثل درآمده است.* میرعماد حسنی قزوینی
میرعماد قزوینی چهره نامدار و بی بدیل عرصه خوشنویسی در سال 961 در قزوین به دنیا آمد. نام میرعماد با خط نستعلیق به طور تنگاتنگی پیوند خورده است. وی پایه هنر خوشنوسی و خط نستعلیق را در جایی بنا نهاده که دست هیچ خوشنویسی به آن نرسیده است. خط میرعماد قزوینی به دلیل زیبایی، استواری، قدرت و شیوایی خارق العاده و اعجازگونه، به صورت ضرب المثل درآمده است. به همین دلیل مانند میر نوشتن، نهایت آرزوی هر خوشنویسی است. این خوشنویس چیره دست، در سال 1024 قمری در اصفهان توسط عده ای از اراذل و اوباش به قتل رسید و درهمان شهر مدفون شد.* شهید ثالث
ملاّ محمد تقی برغانی از مشاهیر مجتهدین قزوین و ایران، در سال 1183 قمری در خانواده ای روحانی در برغان متولد شد. تحصیلات خود را تا درجه اجتهاد در شهرهای قزوین، قم، اصفهان، کربلا و نجف به پایان رساند. وی در طول زندگی خود با فرقه های انحرافی مبارزه کرد و سرانجام در سال 1263 قمری در هنگام عبادت در مسجد خود، به دست عوامل فرقه ضاله بابیه به شهادت رسید و در میان مردم و علما به شهید ثالث مشهور شد. مزار او در سلامگاه امامزاده حسین (ع) مورد توجه مردم قزوین است.* عماد الکتاب
محمد حسین سیفی مشهور به عماد الکتاب، در سال 1245 خورشیدی در قزوین به دنیا آمد. وی برجسته ترین خوشنویس چیره دست نستعلیق در قرن حاضر و مهم ترین پیرو و نشر دهنده شیوه میرزا رضا کلهر است. او علاوه بر نستعلیق، خطوط ثلث، نسخ، تعلیق، رقاع، شکسته و ریحان را به خوبی کتابت می کرد. وی علاوه بر خوشنوسی، در نقاشی، شعر، موسیقی و عکاسی تبحّر داشت.عماد الکتاب در سال 1315 درگذشت و در صحن حیاط امامزاده عبدالله شهر ری به خاک سپرده شد.
* ابوالحسن اقبال آذر
ابوالحسن اقبال آذر، خواننده توانا و صاحب سبک موسیقی اصیل ایرانی در سال 1252 خورشیدی در روستای الوند قزوین به دنیا آمد. تحصیلات موسیقی خود را نزد میرزا حسن ثقفی و ملا عبدالکریم جناب تکمیل کرد. سپس به تبریز و تهران رفت و در این شهرها به اجرای کنسرت پرداخت. وی صدایی بسیار گرم، دلنشین و قوی داشت، به طوری که از خواندن او چلچراغ ها و شیشه ها به لرزه در می آمد. وی را به خاطر داشتن صدای استثنایی و تسلط بر ردیف موسیقی اصیل ایرانی، جهان پهلوان آواز لقب داده اند. اقبال آذر در سال 1349 در سن 97 سالگی در تبریز درگذشت و در همین شهر به خاک سپرده شد.* سید اشرف الدین حسینی
سید اشرف الدین حسینی شاعر، طنز پرداز و روزنامه نگار بزرگ عصر مشروطیت در سال 1250 خورشیدی در قزوین به دنیا آمد. وی در عصر مشروطیت به خاطر سرودن اشعار طنز آمیز انتقادی و انتشار روزنامه فکاهی نسیم شمال در جامعه شهرت و محبوبیت فراوانی یافت. سید اشرف الدین حسینی مردی بود بی اعتنا به مال و ثروت که حتی مبالغی از فروش روزنامه اش را هم به فقرا می بخشید. وی در سال 1312 خورشیدی درگذشت و در ابن بابویه به خاک سپرده شد.* سید موسی زرآبادی
عالم ربّانی و متألّه قرآنی سید موسی زرآبادی، از متوسلان واصل و از عابدان و زاهدان پرهیزگار قزوین در سال 1255 خورشیدی در قزوین به دنیا آمد. این عالم وارسته، در کنار فرا گرفتن علوم حوزوی به طور جدی به تزکیه و تهذیب نفس پرداخت و با دقت در انجام واجبات و مستحبات و پرهیز از محرمات و تحمل ریاضت های شرعی، گام در وادی سیر و سلوک نهاد تا به مراتب والایی در مکاشفات معنوی رسید و در زمره اهل باطن و معنی درآمد. این عالم وارسته، در سال 1293 درگذشت و در صحن شاهزاده حسین (ع) به خاک سپرده شد.* علاّمه محمد قزوینی
علامه محمد قزوینی از دانشمندان کم نظیر و از محققین طراز اول ایران و جهان در سال 1256 به دنیا آمد و نام وی در ایران مترادف با نقد مدرن و تصحیح متون است. او را به خاطر دریای بی کران اطلاعات، تحقیقات موشکافانه و روشن و اسلوب بسیار دقیق علمی، پیشوای اهل تحقیق و بنیانگذار تحقیقات نوین در ایران لقب داده اند. وی در سال 1328 خورشیدی درگذشت و در بقعه حضرت عبدالعظیم مدفون شد.* علامه دهخدا
علامه علی اکبر دهخدا از بزرگ ترین چهره های علم، ادب، فرهنگ و آزادی ایران در سال 1259 به دنیا آمد. وی در جوانی به صف مشروطه خواهان پیوست و با نوشتن مقالات طنز آمیز و انتقادی در روزنامه صوراسرافیل شهرت یافت. علاوه بر فعالیت های سیاسی و اجتماعی، مهم ترین اثر او لغت نامه است که کامل ترین فرهنگ فارسی به شمار می رود که تاکنون تألیف شده است. دهخدا برای تألیف این فرهنگ عظیم، 30 سال رنج کشید و سرانجام آن را به ملت ایران تقدیم نمود. این ادیب بزرگ در سال 1334 درگذشت و در این بابویه به خاک سپرده شد.* علاّمه رفیعی قزوینی
علامه رفیعی قزوینی، از بزرگ ترین فلاسفه، دانشمندان و مجتهدین صد ساله ی اخیر، در سال 1268 خورشیدی در قزوین به دنیا آمد. وی حکیمی فرزانه، دانشمندی بزرگ، عارفی موشکاف، اعجوبه روزگار و نابغه حکمت، فقه، عرفان و ریاضیات بود. از همین روی در قرن اخیر، عالمی همچون ایشان که جامع در علوم باشد کمتر دیده شده است. وی در طول حیات پربار خود، شاگردان زیادی را تربیت کرد که امام خمینی (ره)، سید جمال الدین آشتیانی و علامه حسن زاده آملی از مشهورترین آنها به شمار می روند. علامه رفیعی در سال 1353 درگذشت و در صحن مرقد حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.* حجت الاسلام سید علی اکبر ابوترابی
حجت الاسلام سیّد علی اکبر ابوترابی در سال 1318 در خانواده ای روحانی و مذهبی به دنیا آمد. با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی، وارد عرصه مبارزات سیاسی شد و در جریان هجوم عوامل رژیم شاه به مدرسه فیضیه، مورد ضرب و شتم مأموران قرارگرفت. وی که در جریان مبارزه با رژیم شاه، مجاهدت های فراوانی از خود بروز داده بود، همزمان با آغاز جنگ تحمیلی در کنار شهید دکتر مصطفی چمران به ساماندهی نیروهای مردمی پرداخت و به جبهه های حق علیه باطل شتافت و سرانجام در روز 26 آذر سال 1359 به اسارت ارتش متجاوز صدام درآمد. این مجاهد نستوه در دوران اسارت، پناهگاه و ملجأ اسرای ایرانی بود و در تسکین آلامشان می کوشید. وی در تاریخ هفتم مهر 1369 به میهن بازگشت و باحکم مقام معظم رهبری به سمت نماینده ولی فقیه در امور آزادگان منصوب شد. در دوره های چهارم و پنجم مجلس شورای اسلامی نیز به عنوان نماینده مردم تهران انتخاب شد. این مجاهد مخلص و خستگی ناپذیر، در تاریخ 12 خرداد سال 1379 درحالی که همراه پدر بزرگوارش عازم مشهد مقدس بود، بر اثر سانحه تصادف جان به جان آفرین تسلیم کرد و پس از تشییعی بی نظیر، در صحن آزادی در حرم مطهر امام رضا(ع) به خاک سپرده شد.* شهید محمد علی رجایی
شهید محمد علی رجایی در سال 1312 شمسی در قزوین متولد شد. در نوجوانی به تهران مهاجرت کرد و از آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی وارد عرصه مبارزات سیاسی شد وی در جریان مبارزات خود، بارها به زندان افتاد و انواع و اقسام شکنجه ها را تحمل کرد. وی در سال 1357 با اوج گیری انقلاب، به همراه دیگر زندانیان سیاسی از زندان آزاد شد و در مراسم استقبال از امام خمینی نقش مهمی ایفا کرد. بعد از پیروزی انقلاب به ترتیب به وزارت آموزش و پرورش، نمایندگی مجلس و نخست وزیری رسید و سرانجام با رأی قاطع مردم به ریاست جمهوری ایران انتخاب شد. اما از آنجا که منافقان کوردل تاب ریاست جمهوری مردمی او را نداشتند، در روز 8 شهریور با بمب گذاری در ساختمان نخست وزیری، او را به همراه یار همیشگی اش دکتر باهنر به شهادت رساندند. شهید رجایی، رئیس جمهوری متواضع، فروتن، ساده زیست ومردمی بود و قرار گرفتن در مسندها و پست های گوناگون، هیچ گاه او را از این مسیر خارج نکرد. این شهید بزرگوار، به معلمی عشق می ورزید و آن را بهترین شغل می دانست و شیفته خدمت کردن به پابرهنگان و مستضعفین بود.* شهید عباس بابایی
شهید عباس بابایی در سال 1329 در قزوین متولد شد. در سال 1348 به دانشکده خلبانی نیروی هوایی راه یافت و پس از گذراندن دوره آموزشی مقدماتی، برای تکمیل دوره به آمریکا رفت. پس از بازگشت به ایران، به پایگاه هوایی اصفهان منتقل و با اوج گیری مبارزات علیه رژیم ستم شاهی، به عنوان یکی از پرسنل انقلابی نیروی هوایی وارد عرصه مبارزات سیاسی شد. در سال 1360 فرماندهی پایگاه هشتم هوایی به عهده او گذاشته شد و در سال 1362 با ارتقا به درجه سرهنگی، به سمت معاون عملیات نیروی هوایی، منسوب و به تهران منتقل گردید. این شهید بزرگوار از سال 1364 تا هنگام شهادت، بیش از 60 مأموریت مهم جنگی را با موفقیت کامل به انجام رساند. و لیاقت ها و رشادت های فراوانی در دفاع از میهن اسلامی و دفع تجاوز دشمن بعثی از خود بروز داد. در سال 1366 به درجه سرتیپی مفتخر گردید. این سردار دلاور اسلام در سال 1366 در هنگام بازگشت از یک مأموریت برون مرزی، هدف گلوله ضد هوایی دشمن قرار گرفت و به درجه رفیع شهادت نائل شد.* شهید حسین لشگری
شهید حسین لشگری در سال 1331 در ضیاء آباد قزوین متولد شد. پس از پایان دبیرستان، در آزمون دانشکده خلبانی شرکت کرد و پس از موفقیت به استخدام نیروی هوایی درآمد. در سال 1354 پس از گذران مقدمات آموزش پرواز در ایران، برای تکمیل دوره خلبانی به آمریکا اعزام شد و پس از بازگشت، با درجه ستوان دومی به عنوان خلبان هواپیمای شکاری اف - 5 مشغول خدمت شد. وی پس از پیروزی انقلاب، در پایگاه تبریز مستقر بود. و با شدت گرفتن تجاوز دشمن، به دزفول منتقل شد و به خیل مدافعان میهن اسلامی پیوست، اما پس از انجام چندین مأموریت مهم نظامی، هواپیمایش مورد اصابت موشک دشمن قرار گرفت و به اسارت درآمد. شهید لشگری سالها در اسارت، دور از چشم صلیب سرخ جهانی نگهداری شدو سختی های فراوانی را تحمل کرد این سردار اسلام، درسال 1377 به میهن بازگشت.سرانجام وی پس از سال ها تحمل رنج اسارت، در سال 1388 به درجه رفیع شهادت نائل شد.
منبع مقاله: هفته نامه فرهنگی، اجتماعی، اطلاع رسانی شهرداری قزوین
/ج
