سوسک

دانشمندان در زمینه‌ی زندگی سوسک‌ها به اکتشافات جدیدی دست یافته و برای از بین بردن آن‌ها سم‌های مؤثری کشف کرده‌اند. طبق تخمین متخصصان حشره شناسی، در حدود چهارصد میلیون سال است که سوسک‌ها روی کره‌ی زمین زندگی می‌کنند و به علت تولید مثل زیاد و مهارت کافی در حراست از جان خود، نژاد آن‌ها هرگز تهدید به نابودی نشده است. بیش از چهار هزار گونه سوسک توسط محققان حشره شناسی بررسی و رده‌بندی شده‌اند و گونه‌های دیگری نیز وجود دارند که باید در باره‌ی آن ها تحقیق شود. در بین گونه‌های اخیر، سوسک‌هایی با بال‌های رنگین شبیه پروانه و سوسک‌هایی به بزرگی موش وجود دارند.
دوری جستن از سوسک معمولی آشپزخانه یکی از دلایلی است که تحقیق در باره‌ی گونه‌های سوسک را فقط تا مرز طبقه‌بندی این حشره پیش برده است. در این اواخر، دانشمندان، تحقیقاتی بنیادی از جمله در باره‌ی رفتار سوسک را آغاز نمودند و به نتایج قابل توجهی دست یافتند. مثلاً کبی شال، متخصص حشره‌ شناسی، گزارش داد که سوسک‌ها از بعضی جهات شباهت زیادی به پستان‌داران دارند و به طور غیرعادی و بیش از حد از جنین خود مراقبت و نگه‌داری می‌کنند. بر روی شکم سوسک‌های ماده، حفره‌ای وجود دارد که تخم‌ها در آن جا قرار می‌گیرند و به وسیله‌ی مایعی که از دیواره‌ی این حفره ترشح می‌شود پوسته‌ی تخم‌ها سفت و سخت می‌شوند.
در حوزه‌ی اقیانوس آرام، کبی شال به گونه‌ای سوسک برخورد کرد که به عنوان اولین حشره، جنین خود را در داخل رحِم پرورش می‌دهد و به مجرد این که دستگاه گوارش جنین به اندازه‌ی کافی تکامل یافت از غده‌های موجود در حفره‌ی روی سینه‌ی سوسک مایعی ترشح می‌شود که مقدار زیادی مواد سفیده‌ای – چربی و مواد قندی دارد. به عقیده‌ی کبی شال، این مایع از لحاظ ترکیبات شیمیایی شبیه به شیر مادر در پستان‌داران است. در گونه‌ای از سوسک‌ها ملاحظه شده است که سوسک نر و ماده وظیفه‌ی مراقبت از جنین را بین خود تقسیم می‌کنند. در نوعی از سوسک‌های منطقه‌ی کاستاریکا مشاهده شده است که سوسک‌های نر مواد ازتی را از درون فضولات پرندگان استخراج و توسط آن سوسک‌های ماده را برای ساختن پوشش سطحی تخم‌ها تغذیه می‌کنند.
تحقیقات دانشمندان حشره شناس در باره‌ی گونه‌ای از سوسک‌های امریکای مرکزی نشان می‌دهد که آن‌ها دارای همبستگی قوی خانوادگی و وفاداری به یک‌دیگر هستند. به عنوان مثال بین سوسک‌های نر و ماده‌ی رده‌ی کریپتوسرکوس، نوعی تعهد زناشویی برقرار می‌شود که به مدت پنج تا شش سال به طول می‌انجامد. این زمان جهت تکامل جنین تا رسیدن به مرحله‌ی سوسک لازم است. دوران تکامل سوسک‌های خانگی معمولاً کم‌تر است و بسته به شرایط محیط بین چند هفته تا چند ماه و طول عمر حشره‌ی بالغ چند ماه تا حدود دو سال است.
هر خانواده‌ی کریپتوسرکوس که شامل ده تا پنجاه سوسک است در داخل شبکه‌ای از مجراهای باریک در درون پوست درختان گرمسیری زندگی می‌کنند. در هر خانواده، نسل‌های مختلفی در کنار یک‌دیگر وجود دارند. سوسک‌های مادر نوزادهای خود را که درون پوست درخت قرار دارند به وسیله‌ی مایعی از غدد ترشحی روی سینه‌ی خود تغذیه می‌کنند تا به پنج تا شش سالگی برسند. در این سن، سوسک‌های جوان محل خود را برای جفت‌گیری ترک می‌کنند.
سوسک‌ها، همبستگی خانوادگی خود را به وسیله‌ی تمیز کردن و نوازشِ یک‌دیگر توسط شاخک‌های روی سرشان نشان می‌دهند. اعضای خانواده، یک‌دیگر را توسط پخش ماده‌ای از غدد روی سینه و جذب بوی آن به وسیله‌ی یاخته‌های عصبی روی شاخک‌ها شناسایی می‌کنند. یاخته‌های عصبی شاخک‌ها بسیار حساسند به طوری که برای تحریک آن‌ها فقط به چند مولکول از ماده‌ی مورد شناسایی نیاز است.
بر خلاف برخی از دانشمندان حشره شناس که زندگی سوسک‌ها را جالب و قابل تحقیق و بررسی می‌دانند، طبعاً مردم عادی و غیر متخصص کماکان جنگ با سوسک‌ها را از هر رده‌ای که باشند ادامه می‌دهند. دانشمندان رشته‌های مختلفِ علوم بی‌وقفه در پی کشف روش‌هایی جدید برای از بین بردن سوسک‌ها هستند. بدین ترتیب محققان رشته‌ی زیست شیمی، حشره کُشی را کشف کردند که مصرف آن سوسک‌ها را به سرگیجه وا می‌دارد و آن‌ها را بی‌اراده راهی تله‌های مرگ می‌سازد. متخصصان سموم از داروی هیدروپرن (Hydropren) به عنوان داروی ضد باروری، و زیست شناسان از زنبورهای کوچک که در آزمایشگاه پرورش یافته‌اند برای مبارزه با سوسک‌ها استفاده می‌کنند. تاکنون هیچ یک از این روش ها منجر به از بین بردن کامل سوسک‌ها نشده است.
به قول مایکل راست، حشره شناس امریکایی، سوسک‌ها برای زنده ماندن واجدِ کلیه‌ی عوامل زیستی هستند. به همین دلیل اغلب بعد از مدت کوتاهی در مقابل سموم مقاوم می‌شوند. به نظر می‌رسید سم کشف شده‌ای به نام آمیدینوهیدرازون که سمی متابولیک است سلاح مؤثری برای از بین بردن سوسک‌ها باشد. با به کار بردن این سم، زیان سوسک‌ها در نیویورک به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت و مصرف طعمه‌های سمی آن که در بازار به نام پیکار (یا کُمبات) شناخته می‌شد باعث مرگ و میر میلیون‌ها سوسک شد. به نظر می‌رسید برای اولین بار یک ماده‌ی شیمیایی قادر شده است که به جان مقاوم سوسک‌ها صدمه وارد کند و آن‌ها را از بین ببرد. تا چند سال پیش دانشمندان در آزمایش‌های خود هنوز اثری از مقاوم شدن سوسک‌ها در مقابل این سم مشاهده نکرده بودند.
در این جا، به جاست در مورد سوسری‌ها یا سوسک‌های حمام یا سوسک‌های شهری، که در بین عوام بیش‌تر به عنوان سوسک (مزاحم) شناخته می‌شوند، مطالبی آورده شود: با شروع بهار و گرما فعالیت حشرات آغاز می‌شود و مشکلات فراوانی برای انسان فراهم می‌آید. دسته‌ای از این حشراتِ مزاحم، سوسری‌ها هستند که همه جا دیده می‌شوند.این حشرات علاوه بر خسارت‌های اقتصادی فراوان، نقش مهمی در انتقال بیماری‌ها بر عهده دارند. آن‌ها در کلیه‌ی اماکن، مانند آشپزخانه‌ها، هتل‌ها، بیمارستان‌ها، حمام‌ها، انبارهای مواد غذایی، خواربار فروشی‌ها، آبریزگاه‌های عمومی، فاضلابِ خانه‌ها و شهرها، و سایر جاهایی که شرایط اصلی زندگی آن‌ها (یعنی غذا، رطوبت، و گرمای مناسب) وجود داشته باشد، زندگی می‌کنند.
در میان انواع زیادی از سوسری‌ها که وجود آن‌ها در جهان ذکر شده است، شانزده نوع ناقل و یا میزبانِ واسطه‌ی موجودات ذره‌بینیِ بیماری‌زا هستند و با توجه به برخوردی که انسان به نحوی با این موجودات در محیط کار و زندگی دارد آشنایی مختصر با زیست شناسی آن‌ها برای مبارزه با آفت‌ها لازم ست.
در ایران سه گونه از سوسک‌ها به نسبت بقیه از اهمیت بیش‌تری برخوردارند. نظر به اهمیت بهداشتی و اقتصادی این سه گونه ، در این جا ضمن معرفی آن‌ها، شرایط و نحوه‌ی زندگی، اهمیت بهداشتی و بیماری‌زایی و راه‌های مبارزه و پیش‌گیری توضیح داده می‌شود تا با مبارزه و نابودی آن‌ها گامی در جهت بهداشت و پیش‌گیری از بیماری‌ها و حفظ محیط زیست برداشته شود.
سوسک‌ها از جمله قدیمی‌ترین ساکنان کره‌ی زمین هستند. اجداد این حشرات از سی‌صد میلیون سال پیش بر زمین ساکن بوده‌اند. فسیل‌های به دست آمده شاهد وجود سوسری‌های بزرگ در زمان‌های قدیم است. این حشرات در طی زمان با موفقیت با دگرگونی‌های محیط زیست سازش یافته و در برابر ناملایمات و تغییرات محیطی پایداری شدیدی نشان دادند. امروزه بیش از سه هزار و پانصد گونه از سوسری‌ها شناخته شده‌اند که در تمام نقاط جهان وجود دارند.
سوسری‌ها بدنی پهن و فشرده دارند و می‌توانند از شکاف‌های کوچک در و پنجره و کمد و درزهای باریک به راحتی بگذرند. نوعی از سوسری‌ها بیضی یا قلبی شکل هستند و اغلب در زیر شکاف‌ها و درزها زادوولد می‌کنند. شاخص‌ترین ویژگی سوسری‌ها شاخک‌های شلاق مانند آن‌هاست که بدون آن نمی‌توانند در تاریکی که هنگام فعالیت آن‌هاست حرکت کنند. علاوه بر این، شاخک‌ها به عنوان رطوبت سنج، رطوبت هوا را اندازه می‌گیرند. این شاخک‌ها عموماً از طول بدن حشره بلندتر است. آن‌ها دارای سه جفت پای بلند هستند که به خارهای فراوان مجهز است و با آن‌ها هنگام احساس خطر با سرعت حیرت‌آوری فرار می‌کنند. بیش‌تر سوسک‌های بالغ دارای بال‌های بلند هستند که به وسیله‌ی آن‌ها پرواز می‌کنند. بال‌ها دو جفت است که در سوسک خانگی برای جهش و بال زدن‌های کوتاه است. در برخی گونه‌ها، بال‌ها تحلیل رفته و کوچک شده است به طوری که پیدا نیست. در برخی گونه‌ها نیز بال‌ها به حدی کامل و قوی است که حشره به کمک آن‌ها مسافت‌های زیادی را به صورت مهاجرت طی می‌کند.
از اندام‌های حسی دیگر در این حشرات می‌توان از دو قطعه نام برد که به انتهای شکم حشره چسبیده است و کارِ لامسه‌ای انجام می‌دهد. حشره به وسیله‌ی این زائده‌ها می‌تواند دریابد که در چه فاصله‌ای از پشت سر، درز یا شکافی برای پنهان شدن وجود دارد و نیز می‌تواند ارتعاشات را تشخیص دهد و در صورت لزوم پنهان شود. سوسری‌ها در طول دوران زندگی خود سه مرحله‌ی تخم، نوزاد، و حشره‌ی کامل را می‌گذرانند. تخم‌ها داخل کپسول‌هایی قرار دارند که پس از باز شدن، نوزادهای کوچکی از آن‌ها خارج می‌شوند.
نوزادان شبیه حشرات کامل هستند فقط از نظر اندازه کوچک‌تر هستند. آن‌ها بعد از چندین مرحله پوست اندازی تبدیل به حشره‌ی کامل (بالغ) می‌شوند. درجه حرارت در زندگی سوسک نقش مهمی دارد، به این صورت که طول عمرش در هوای گرم کوتاه‌تر و در هوای سردتر (متعادل‌تر) بیش‌تر است. سوسری‌ها برای تولید مثل و تکثیر به سه عاملِ درجه حرارت، رطوبت، و غذای کافی احتیاج دارند. از این رو در نقاط گرم و مرطوب، مانند حمام و آشپزخانه و انبار مواد غذایی بیش‌تر دیده می‌شوند.
سوسک‌ها شب فعال هستند و در تاریکی فعالیت و تغذیه می‌کنند و به همین دلیل در آلودگی‌های کم، و همین طور وقتی که تعداد آن‌ها نیز کم باشد اغلب از وجود آن‌ها و فعالیتشان بی‌اطلاع می‌مانیم و زمانی توجه ما را جلب می‌کنند که جمعیت آن‌ها به حد کافی زیاد و توسعه یافته است. این حشرات در درجه‌ی اول از مواد نشاسته‌دار و قندی استفاده می‌کنند و در مواقعی که این گونه مواد نباشند از مواد دیگر غذایی و فراورده‌های کشاورزی، نظیر حبوبات، کاغذ (کاغذهای دیواری)، چرم، مقوا، میوه‌های خشک و تر و غیره، تغذیه می‌کنند.
سه گونه سوسک‌های فراوان در ایران عبارتند از:
1. سوسری‌های امریکایی: چون این حشرات نخستین بار در امریکا دیده شدند این نام به آن‌ها داده شده است وگرنه در تمام جهان وجود دارند. آن‌ها حشراتی هستند به طول سه و نیم تا چهار سانتیمتر با رنگ قرمز متمایل به قهوه‌ای و بال‌های بلند و رشد کرده. عمر متوسط آن‌ها یک تا دو سال است. حشره‌ی ماده در حیات خود نُه تا ده کپسول پر از تخم تولید می‌کند. هر کدام از کپسول‌ها، حاوی شانزده تخم است. این تخم‌ها بعد از سه تا چهار روز باز می‌شوند و نوزادان کوچکی از آن‌ها بیرون می‌آیند. نوزادان بین پنج تا پانزده ماه بین هفت تا سیزده مرتبه پوست‌اندازی می‌کنند و به حشرات کامل تبدیل می‌شوند. این سوسک‌ها از انواع دیگر سوسری‌ها بزرگ‌ترند اما تعداد آن‌ها کم‌تر است. مانند سایر سوسری‌ها به هوای گرم و مرطوب علاقه‌ی زیادی دارند. اکثراً پرواز می‌کنند و در بعضی مواقع دیده شده است که برای مهاجرت، در ارتفاغ‌های بالا به پرواز در می‌آیند.
2. سوسری‌های آلمانی: آن‌ها برای نخستین بار توسط لینه در آلمان شناسایی و نام‌گذاری شدند. بالغِ آن‌ها نسبت به سایر سوسری‌ها کوچک‌تر ولی دارای فعالیت بیش‌تری است. اندازه‌ی آن‌ها بین ده تا پانزده میلیمتر است. رنگ آن‌ها زرد متمایل به قهوه‌ای روشن است. بال‌های حشره بلند است و تمام طول شکم را می‌پوشاند. ماده در طول عمرِ صد روزه‌ی خود چهار تا هشت کپسول می‌گذارد که هر کدام سی و هفت تا چهل و چهار تخم دارند. از تخم‌ها نوزادان کوچکی به اندازه‌ی دو تا سه میلیمتر بیرون می‌آیند و بسته به درجه حرارت، در عرض سی تا شصت روز، پنج تا هفت بار جلد عوض می‌کنند و به حشره‌ی کامل تبدیل می‌شوند. نوزادها نیز مانند والدین خود می‌توانند باعث خسارت بهداشتی و اقتصادی شوند. این سوسک‌ها گرچه دارای بال های بلندی هستند اما نمی‌توانند پرواز کنند، ولی به راحتی از سطوح عمودی صاف صیقلی و سطوح شیشه‌ای بالا می‌روند. این توانایی به علت وجود بالشتک‌های چسبنده‌ای است که بر روی پا و در میان پنجه‌های آن‌ها قرار دارند و با توجه به قدرت صعودشان در آخرین طبقات آسمان‌خراش‌ها نیز دیده می‌شوند. به حرارت و رطوبت و نیز به منبع غذایی غنی در حوالی پناهگاه خود علاقه‌ی زیادی دارند. با وجود این، در شرایط نامساعد نیز می‌توانند به زندگی خود ادامه دهند. با این که این حشرات در هوای سرد کم‌تر دیده می‌شوند، ولی گرمای حاصل از تجزیه‌ی زباله‌ها و فضولات، محیط گرم و مساعدی در خارج از خانه حتی در فصل سرما برای آن‌ها ایجاد می‌کند. در صورتی که کلیه‌ی امکانات زیستی برایشان فراهم باشد هر چهار تا پنج هفته یک نسل به وجود می‌آورند.
3. سوسری‌های شرقی: این‌ها سومین گونه‌ی سوسک‌های فراوان در ایران هستند و بدنی به اندازه‌ی بیست تا بیست و هفت میلیمتر دارند. رنگ این حشره‌ها قهوه‌ای تیره یا سیاه است. بال‌ها در نوع ماده، کوچک، و در نوع نر آن‌ها بزرگ است. برای زندگی این سوسک‌ها دمای بیست و دو تا بیست و پنج درجه مناسب است. چون در پاهای این سوسری‌ها لایه‌های چسبناک وجود ندارد نمی‌توانند به ارتفاعات بالا صعود کنند.
سوسری‌ها به راه‌های گوناگون به انسان خسارت وارد می‌کنند، از قبیل: الف) استفاده از مواد غذایی مورد مصرف انسان، ب) ضایع کردن مواد غذایی، به این صورت که انسان‌ها معمولاً با مشاهده‌ی سوسک بر روی مواد غذایی، از مصرف آن‌ها امتناع می‌ورزند، ج) ایجاد حساسیتِ پوستی و حالت آسم و آلرژی و در بعضی موارد عکس‌العمل‌های آنزیمی و نابودی بافت و ایجاد آماس و گشادی رگ‌های خونی، د) ایجاد ناراحتی و ترس در انسان به خصوص در کودکان که باعث بروز حالت‌های عصبی می‌شود، ه) انتقال بیماری‌ها و انگل‌های گوناگون به انسان و حیوانات خانگی، و) بروز حوادث اتفاقی، یعنی مثلاً تصادفاً نوزاد آن‌ها وارد چشم یا گوش می‌شود و ناراحتی به وجود می‌آورد.
گرچه سوسک‌ها از انواع مواد غذایی و فراورده‌های کشاورزی و دامی تغذیه می‌کنند، ولی خسارت آن‌ها از نظر بهداشتی و نقل و انتقال انواع عوامل بیماری‌زا در انسان و دام بیش‌تر است. این حشرات علاوه بر حمل انواع موجودات ذره‌بینیِ بیماری‌زا از قبیل باکتری‌ها، ویروس‌ها، کرم‌های انگلی و غیره، میزبان واسطه‌ی خوبی برای بعضی از آن‌ها هستند. تغذیه‌ی بعضی از سوسری‌ها از زباله، مدفوع و ادرار انسان و دام، فضولات، و سایر مواد فاسد شده از یک طرف، و هم‌چنین تغذیه‌ از انواع مواد غذایی مورد مصرف انسان از طرف دیگر، دلیل خوبی برای حمل و نقل میکروب‌هاست. اهمیت خطر موقعی آشکار می‌شود که می‌بینیم آن‌ها با بدنی فشرده و با سرعت زیاد قادرند به راحتی در کلیه‌ی نقاط اماکن مسکونی و غیر مسکونی و انبارهای مواد غذایی و یا هر محل دیگری که مایل باشند رفت و آمد کنند و ضمن تغذیه از مواد غذایی، آن‌ها را به انواع میکروب‌های مولد بیماری بیالایند. علاوه بر این، نوزادان آن‌ها همواره با بسته‌بندی‌های مواد غذایی از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر حمل می‌شوند و آلودگی را منتشر می‌سازند. از بیماری‌هایی که سوسری‌ها منتقل می‌کنند می‌توان عامل آلودگی‌های مجاری ادرار و دستگاه تناسلی را به خصوص در خانم‌ها نام برد. به علاوه، مسمومیت غذایی و اسهال قابل ذکر است. آن‌ها ضمناً ناقل تخم کرم‌های انگلی روده نیز هستند که به وسیله‌ی حرکت سوسک روی مدفوع انسان در داخل آبریزگاه‌ها و سپس رفتن آن‌ها به سراغ مواد غذایی انجام می‌گیرد. آن‌ها هم‌چنین حامل میکروب‌هایی مانند استافیلوکوک‌ها، و استرپتوکوک‌ها، یعنی عامل ایجاد التهاب‌ها و عفونت‌های چرکی هستند. سوسک‌ها حامل میکروب‌های سالمونلا نیز هستند که باعث مسمومیت غذایی می‌شود. عفونت‌های ناشی از سالمونلاها موجب التهاب و عفونت معده و روده می‌شود که با اسهال و استفراغ شدید همراه است.
یکی دیگر از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین خصوصیت سوسری‌ها، بالا آوردن (استفراغ) قسمتی از مواد غذایی درون معده‌اشان است. این عمل معمولاً در موقعی انجام می‌گیرد که حشره روی مواد غذایی تغذیه می‌کند. انسان با خوردن این مواد غذایی ممکن است مقداری از عوامل بیماری‌زا را به خود منتقل کند. مشخص شده است که دو گونه از سوسک‌ها که یکی از آن‌ها سوسری امریکایی است موادی سرطان‌زا ترشح می‌کنند. این مواد سرطان‌زا به مقدار کم در مدفوع آن‌ها وجود دارد، بنابراین افتادن فضولات آن‌ها بر روی مواد غذایی انسان ممکن است از این نظر نیز خطرناک باشد.
پیش‌گیری از هجوم سوسری‌ها به مراتب سهل‌تر و ارزان‌تر و سالم‌تر از مبارزه‌ی شیمیایی با آن‌هاست. برای پایین آوردن جمعیت و کم کردن میزان خسارت این حشرات باید با اقدامات مکانیکی و حفاظتی و بهداشتی با آن‌ها مبارزه کرد و تا حد امکان از مصرف سموم شیمیاییِ آلوده کننده‌ی محیط زیست خودداری کرد.

 راه‌های پیش‌گیری شامل موارد زیر می‌شوند:
1. غیر قابل نفوذ کردن کلیه‌ی مجراها از قبیل سوراخ‌های مجاری فاضلاب حمام، آشپزخانه و غیره.
2. از بین بردن شرایط مناسب رشد و نمو آن‌ها، یعنی جلوگیری از افزایش رطوبت و درجه حرارت.
3. مسدود نگاه داشتن درب کلیه‌ی فاضلاب‌های خانه‌ها، حمام‌ها، هتل‌ها، قنادی‌ها، سربازخانه‌ها و غیره.
4. مجهز کردن مدخل فاضلاب‌ها به سیفون به منظور جلوگیری از ورود سوسری‌ها به قسمت‌های داخل ساختمان‌ها و اماکن عمومی.
5. نگه‌داری مواد خام و پخته در ظروف سربسته و در جاهای مطمئن به خصوص در مناطقی که آلودگی به طور آشکار وجود دارد.
6. استفاده از ظروف دردار برای جمع‌آوری زباله در منازل و سایر اماکن.
7. رعایت کلیه‌ی اصول بهداشتی در منازل و سایر اماکن (جارو کردن سریع زمینی که خرده‌ریز مواد غذایی دارد).
8. استفاده از تله‌های چسب‌دار نظیر «میتو» در محل‌های مناسب و نسبتاً تاریک. قبل از هر چیز، پاکیزه نگاه داشتن محیط زیست و ابزار و وسایلی که با آن‌ها سروکار داریم ضرورت دارد.

برای مبارزه با هر موجود موذی و زیان‌باری، یکی از روش‌های متداول، استفاده از سموم شیمیایی است. قابل تذکر است که باید تا حد امکان از مصرف سموم شیمیایی خودداری کرد، ولی درصورتی که اقدامات بهداشتی و مکانیکی مؤثر واقع نشدند و جمعیت این حشرات نیز افزایش یافت، با رعایت موارد ذیل می‌توان علیه این حشرات از سموم شیمیایی بهره جست.

1. قبل از عمل سم‌پاشی، کلیه‌ی مواد خوراکی و وسایل موجود در محل سم‌پاشی را از محوطه خارج سازید یا در مکان‌هایی قرار دهید که از خطر آلودگی محفوظ بمانند.
2. سعی کنید که سطوح آلوده به خوبی و به طور یک‌نواخت سم‌پاشی شوند.
3. در موقع سم‌پاشی در آشپزخانه‌ها و سایر مکان‌های پخت و پز، شعله‌های وسایل طبخ را حتماً خاموش کنید.
4. عمل سم‌پاشی در اوایل روز که سوسک‌ها دارای فعالیت کم‌تری هستند و در جاهای تاریک مخفی شده‌اند انجام گیرد.
5. در مکان‌هایی شبیه فاضلاب‌ها و سیفون‌ها، مقداری از محلول سم تهیه شده بریزید و درب آن‌ها را بیست و چهار ساعت مسدود نگاه دارید و از ریختن آب در این مکان‌ها تا چند ساعت خودداری کنید.
6. دستورات نوشته شده روی جعبه‌های سم را به دقت بخوانید و عمل کنید.

از مهم‌ترین مواد شیمیایی که علیه سوسک‌ها به کار می‌رود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. دانه‌ی بایگون: دانه‌ی بایگون را می‌توان در سوراخ‌ فاضلاب‌ها و هم‌چنین پشت شوفاژها، گاز، دیوار اتاق‌ها و سالن‌ها، داخل آسانسور، و نقاطی از این قبیل پاشید.
2. گرد یا محلول بایگون: این سم را می‌توان مانند دانه‌ی بایگون مصرف کرد ولی نباید آن را روی موکت و قالی پاشید.
3. لیندان بیست و پنج درصد به نسبت دو یا سه در هزار (دویست تا سی‌صد گرم سم در صد لیتر آب).
4. بازودین ونگوون، به نسبت یک تا دو در هزار (صد تا دویست گرم در صد لیتر آب).
5. برای زیر فرش و لباس‌ها از نفتالین استفاده شود.
6. پی‌ریترم، به صورت فشرده در قوطی‌های حلبی مصرف می‌شود.
7. پودر پنج درصد مالاتیون.
8. پودر سه درصد دیازیون.
9. پودر یک درصد آلدرین.
10. پودر پنج درصد کلردان.
11. امولسیون چهل درصد آلدرین.

به منظور جلوگیری از ایجاد مقاومت نسبت به سموم در سوسری‌ها، توصیه می‌شود که سموم مصرفی را گاه‌گاهی تغییر دهید تا به این ترتیب از ایجاد مقاومت سریع آن‌ها نسبت به یک سم مخصوص کاسته شود.