زیارتگاهی در قلعه فیروزکوه

فیروزکوه با زیارتگاه های باصفا و تفرجگاه های دلپذیرش، انتخاب خوبی برای تعطیلات است
شاید انتظار نداشته باشید در گزارشی که قرار است بقعه ی متبرکه امامزاده اسماعیل علیه السلام شهرستان فیروزکوه را معرفی کنیم برایتان از قدمت این شهر و تپه های باستانی اش بگوییم؛ شهری که بعضی از کارشناسان معتقدند بسیاری از افسانه ها و حوادث ادبیات کهن فارسی در آن اتفاق افتاده. مثل افسانه فریدون و ضحاک. شهرستان فیروزکوه علاوه بر طبیعت بکر، دریاچه ها و مناظر طبیعی زیادی دارد و بیش از 40 بقعه ی متبرکه و امامزاده را در خود جای داده. در این میان، بارگاه متبرکه ی امامزاده اسماعیل علیه السلام که از محبوب ترین اماکن زیارتی فیروزکوه محسوب می شود، همیشه ملجأ و مأمن دلشکستگان و حاجت مندان بوده و برخی تنها برای عرض ادب به پیشگاه این سید جلیل القدر، در سرما و گرما دشواری های سفر به شهر کوهستانی فیروزکوه را به جان می خرند. با ما در زیارت از راه دور این امامزاده شریف همراه باشید که «بُعد منزل نبوَد در سفر روحانی».

1-شهیدی در دل کوه

فیروزکوه در شمال شرقی استان تهران واقع شده. وارد شهر که می شوی اگر عنان پاهایت را به دست دلت بدهی، در مرکز بافت قدیمی شهر کوهی جدا افتاده است؛ آنجا که سرچشمه های رودخانه گور سفید تو را میهمان سرای باصفایی می کنند که با گنبد و گلدسته های طلایی اش دل از رهگذران می برد. بقعه متبرکه امامزاده اسماعیل علیه السلام در مجاورت کوهی خودنمایی می کند که محل قلعه قدیمی فیروزکوه بوده. شاید بقایای دیوارهایی که در مجاورت امامزاده دیده می شود و قدمتی حدوداً 500 ساله دارد، بی ارتباط با این قلعه نباشد. گفته می شود بنای اولیه ی بقعه ی امامزاده اسماعیل علیه السلام متعلق به قرن ششم یا هفتم هجری بوده و در طول زمان، بارها دستخوش تغییر شده. پای صحبت قدیمی های فیروزکوه که بنشینی، برایت از بقعه ی ساده ای در این مکان می گویند که عبارت بود از راهروهایی کوچک همراه با چند اتاق و گنبدی روی آن. حدوداً 33 سال قبل با تخریب آن بنای قدیمی، بنای دو طبقه امروزی با وسعتی بیشتر به جای آن ساخته شد. فرم بقعه مستطیل شکل و ساده است و یک ضریح فلزی مطلا، مضجع شریف امامزاده اسماعیل علیه السلام را دربرگرفته. در سال های اخیر، آینه کاری نمای داخلی امامزاده و سقف آن، زیبایی خاصی به بنای امامزاده داده است. گنبد و گلدسته های ساده اما زیبایی که از 10 سال قبل در طرفین درب ورودی امامزاده نصب شده زیبایی های بقعه را دوچندان کرده اند. در اطراف صحن اصلی امامزاده، فضاهایی با نمای سنگی برای ارائه خدمات به زائرین ساخته شده اما سایه این ساختمان های سنگی و آجری کجا و سایه دلپذیر درختان زرشک مجاور امامزاده کجا؟ کافی است چشم بگردانی تا درختان کهنسالی را که عمری 500ساله دارند ببینی. سال ها قبل که نه بارگاهی بود و نه زائرسرایی، زائرین امامزاده اسماعیل علیه السلام بودند و خنکای سایه این درختان زرشک کهنسال. اگر دقت کنی، کمی آن طرف تر از زیر صخره ای در سمت جنوبی بقعه ی امامزاده اسماعیل علیه السلام چشمه ای در حال جوشیدن است که آب شیرین و گوارایش در تمام این سال ها، نه تنها این درختان بلکه زائرین تشنه لب امامزاده را هم سیراب کرده. حالا دیگر نوبت توست؛ وضو با آب این چشمه و توسل به آقا، اما یادت باشد لحظاتی که به آن گنبد طلایی خیره شده ای و خالصانه صاحب این سرای نورانی را بین خود و خدا واسطه می کنی، در میان دعاهایت جایی هم برای دلشکستگان حاجت مند باز کنی.

2-میهمانی که به مقصد نرسید

طبق حکایت های سینه به سینه ای که از مردمان سرزمین فیروزکوه به جا مانده، امامزاده اسماعیل علیه السلام برادر امام رضا علیه السلام است. گفته می شود ایشان در ایام جوانی، وقتی از قیام شیعیان در منطقه طبرستان و به دنبال آن استقرار سلسله زیدیه در آن منطقه مطلع شدند، به قصد حمایت از این گروه شیعه و همراهی با آنان از مدینه به طبرستان آمدند و در منطقه «دیمه» (نام قدیمی فیروزکوه به معنی طبیعت خودرو) مستقر شدند. وقتی خبر حضور امامزاده اسماعیل علیه السلام به حکام بنی عباس رسید، از ترس افزایش قدرت شیعیان در صورت ملحق شدن به ایشان به فکر نقشه شومی افتادند. برای همین اقامتگاه امامزاده اسماعیل علیه السلام را محاصره کردند و ایشان در پایان رزمی سنگین و طولانی به شهادت رسیدند و پیکر مبارکشان در پای قلعه فیروزکوه به خاک سپرده شد. سال ها بعد که قیام شیعیان به ثمر رسید و حکومت ولایات طبرستان و ری به دست شیعیان افتاد، دوستداران خاندان نبوت با ساخت بقعه ای بر مزار امامزاده اسماعیل علیه السلام در پای قلعه، به غربت این آقازاده جلیل القدر پایان دادند.

3-چگونه برویم؟

فیروزکوه در منتهی الیه شرقی استان تهران و در 120 کیلومتری شهر تهران واقع شده. مشتاقان زیارت امامزاده اسماعیل علیه السلام برای رسیدن به فیروزکوه راه دشواری در پیش رو ندارند. خوشبختانه هم امکان سفر ریلی و هم سفر جاده ای به این شهر وجود دارد. اگر از افرادی هستید که شیرینی خاطرات سفر با قطار بیش از سختی ها و طولانی بودن این گونه سفرها به یادتان می ماند، همه چیز برایتان مهیاست. قطار خط تهران- گرگان که هرروز ساعت 5:30صبح از تهران حرکت می کند، بعد از گذشت چهار ساعت در فیروزکوه توقف دارد. در مسیر تهران تا فیروزکوه، روستاهای زیبایی مثل «زرین دشت»، «انزها»، «خمده» و «آتشون» قرار گرفته و خط راه آهن تهران- گرگان با عبور از کنار بعضی از این روستاها، مناظر زیبایی را به مسافرانش هدیه می کند. انتخاب سفر ریلی، با هزینه مناسب مقرون به صرفه خواهد بود اما اگر از آنهایی هستید که دوست دارند زودتر به مقصد برسند، باید خودتان را به پایانه ی شرق برسانید. آنجا تاکسی های سمند تهران- فیروزکوه در انتظار شما هستند. سفر با این تاکسی ها، یک و نیم ساعت خواهد بود. اما پیشنهاد ما به شما، سفر با اتوبوس های این پایانه است که نه زمان چندانی از شما می گیرد و نه آنقدر جیب تان را خالی می کند که برای خرید سوغاتی بی پول بمانید. کافی است خود را به پایانه ی شرق برسانید و مسافر خط اتوبوس های تهران-فیروزکوه شوید. این اتوبوس ها شما را دو ساعته به مقصد می رسانند. با این انتخاب، آنقدر پول برایتان می ماند که در برگشت، شیشه ای از عسل های معروف فیروزکوه را برای خانواده و دوستان به سوغات ببرید.

4- بعد از زیارت بروید...

شهر فیروزکوه با داشتن جاذبه های طبیعی فراوانی مانند چشمه های آب معدنی، دشت ها، کوهستان ها، رودخانه ها و بیش از 135 اثر تاریخی و فرهنگی، یکی از بهترین انتخاب ها برای گذراندن تعطیلات است. ما سه نمونه از این جاذبه ها را به شما معرفی کرده ایم.

تنگه واشی

کوه بلند«واشی» در 4 کیلومتری شمال روستای جلیزجند (یکی از مناطق زیبا و خوش آب و هوای فیروزکوه) قرار گرفته. در این کوه تنگه ای طبیعی وجود دارد که رودخانه ای در آن جاری است و به «تنگه واشی» یا به قول اهالی روستا «ساواشی» معروف است. آنچه کنار جاذبه های طبیعی این تنگه چشم نوازی می کند، نقش برجسته ای با ارتفاع 1/5 متر از سطح رودخانه با ابعاد 6×7متر در وسط این گذرگاه در دیوار کوه سمت راست آن است. در قسمت بالای این نقش برجسته که به شکل قاب مستطیل در یک کادر بسته قرار دارد، چهار ردیف و در پایین دو ردیف حاشیه حک شده که در بردارنده اشعاری به خط نستعلیق است و در آن به شرح وقایع و احوال فتحعلی شاه پرداخته شده. زینت بخش این خطوط، آیات قرآن و اشعاری است که با رنگ سیاه روی آنها را تزئین کرده اند. در بخش دیگری از این اثر، تصویر فتحعلی شاه به همراه عباس میرزا و تعدادی از درباریان با لوازم شکار حکاکی شده. برخی می گویند راز ایجاد این نقش برجسته را باید در دیدار فتحعلی شاه از تخت جمشید و نقش رستم در زمان اقامتش در فارس جست و جو کرد. انتخاب محل این نقش برجسته نیز بسیار هوشمندانه بوده چرا که با قرار گرفتن زیر آن صخره، نفوذ باران و برف در آن به ندرت اتفاق افتاده و تنگ و تاریک بودن تنگه هم مانع تأثیر نور خورشید بر آن شده است. خورشید فقط دو ساعت در طول روز بر این نقش برجسته می تابد. از دیگر جاذبه های این محدوده، آبشاری است که در تنگه واشی قرار گرفته و ارتفاع آن به حدود 8متر می رسد و از جمله مناظر زیبای «حبله رود» به شمار می رود. فصول بهار و تابستان بهترین زمان برای سفر به منطقه واشی است.

غار بورنیک

برای بازدید از غار بورنیک باید تا 23 کیلومتری جنوب غربی شهر فیروزکوه بروید. غار در فاصله 6 کیلومتری روستای زیبای هرانده و در ارتفاعات پرفراز و نشیب کوهستانی به نام «بورنی» یا «بورنیک» واقع شده است. اگر در جاده دماوند- فیروزکوه قبل از رسیدن به تونل نمرود، راهتان را به طرف روستای هرانده کج کنید بعد از عبور از این روستا در ارتفاعات کنار رودخانه «حبله رود» به غار بورنیک می رسید که در ارتفاع 1950 متری سطح دریا قرار دارد. دهانه غار 15×10متر و ارتفاع آن 6 متر است.
مجموعه غار بورنیک از سه تالار عظیم شکل گرفته و بر فراز هرکدام از تالارها، طاقدیس هایی خودنمایی می کند. گسل یا شکاف های عمیق روی سقف این طاقدیس ها که نشان می دهند سال های زیادی از عمر این شکاف ها می گذرد، حکایت از کهنگی و دیرینگی غار دارند. وجود قطعات سفالینه شکسته شده و پراکنده در سطح تالار بیرونی غار بورنیک، بهترین نشانه برای زیستن انسان ها در دوره های پیش از تاریخ در این غار است. دیواره های درون غار پوشیده از چکنده های گل کلمی، نخودی، سفیدرنگ و صورتی است که زیبایی خاصی به غار بخشیده و نورپردازی روی آنها می تواند زیبایی درون غار را دوچندان کند.

چشمه آب معدنی خمده

در فاصله 15 کیلومتری جاده تهران- فیروزکوه و در مسیر رودخانه «حبله رود» در حوالی روستای خمده چشمه آب معدنی ای قرار گرفته که به نام همین روستا معروف شده. در فصول بهار و تابستان، بسیاری از افراد با توصیه پزشکان راهی فیروزکوه می شوند تا از آب این چشمه برای درمان بیماری های خود استفاده کنند. استفاده از آب این چشمه در درمان بیماری های مفاصل و استخوان، بیماری های پوستی و زردی مفید است. حوضچه بزرگ سیمانی ای که در کنار این چشمه تعبیه و به وسیله دیواری محصور شده، استفاده از آن را برای مراجعان آسان تر کرده است. برای راحتی مسافران، در فصول بهار و تابستان چادرهای صحرایی در مجاورت چشمه برای استقرار بیماران و گردشگران در نظر گرفته می شود. اگر دلتان می خواهد برای یک مدت طولانی اینجا بمانید و از این چشمه آب معدنی استفاده کنید، نگران محل اسکان خود نباشید. منزل مسکونی روستای خمده برای اجاره در اختیار شماست.
منبع مقاله :
نشریه همشهری آیه، شماره 14.