چه وقت می گوییم کسی دچار اعتیاد شده است؟

زمانی، اعتیاد تنها به الگویی اطلاق می شد که کسی مصرف کننده ی مواد مخدر باشد. امروزه، سازمان جهانی بهداشت در طبقه بندی بین المللی بیماری ها به جای اصطلاح «وابستگی به مواد» واژه ی «سندرم وابستگی» را قرار داده است. بنابراین هر رفتاری که ویژگی های زیر را داشته باشد، اعتیاد محسوب می گردد:
1-پیشروی
2-اشتغال ذهنی
3-احساس عدم کنترل
4-ادامه یافتن به رغم اثرات منفی
مثلاً کسی که دچار وابستگی به تریاک است قطعاً در طول زمان مقدار و دفعات مصرف او افزایش یافته است، ذهن او درگیر تهیه و مصرف مواد است، تلاش او برای «مصرف کنترل شده و گهگاه» با شکست مواجه می شود و به رغم مشکلات مالی، قانونی، خانوادگی و... همچنان به این رفتار(مصرف تریاک) ادامه می دهد. همین الگو ممکن است نه در مصرف مواد بلکه در امور دیگری در بعضی افراد دیده شود. مثلاً یک مدیر ظاهراً موفق که مدام ساعات کاری و حیطه ی فعالیتش را افزایش می دهد، هیچ گاه- حتی در حین غذا خوردن یا در یک سفر تفریحی- از درگیری با کارش دست نمی کشد، به رغم بیماری های جسمانی متعدد مثل فشارخون بالا و زخم گوارشی و کمردرد، و پیشنهاد پزشکان مبنی بر کم کردن فشار کاری همچنان به همان شدت درگیر کار است و به هیچ وجه نمی تواند کنترلی بر این رفتارش داشته باشد، دچار اعتیاد به کار است.
یا فردی را در نظر بگیرید که روابط جنسی او مدام در حال گسترش است، با شرکای جنسی متعددی ارتباط برقرار می کند و همچنان ولع تجربه ی جنسی با دیگران را دارد، درگیری ذهنی اش با مسائل جنسی آن قدر زیاد است که در اغلب روابط شغلی، رفت و آمدهای فامیلی و ملاقات ها دچار درگیری با پیشنهاد رابطه ی جنسی است تا جایی که خود گهگاه تلاش می کند تا خود را محدود کند ولی شکست می خورد و به رغم ایجاد مشکلات اجتماعی، خانوادگی، قانونی و... همچنان درگیر این الگو باقی می ماند، دچار اعتیاد جنسی است. پس تنها مصرف یک ماده ی شیمیایی نیست که ملاک تشخیص ما برای اعتیاد است. گاهی رفتارهای بالقوّه طبیعی (مثل رفتار جنسی) یا بالقوه مفید (مثل کار کردن، استفاده از اینترنت، استفاده از پیام کوتاه و...) می توانند به سبکی معتادگونه تغییر و تحول یابند که در این صورت اعتیاد محسوب می شوند.
منبع مقاله :
سرگلزایی، محمدرضا؛ (1386)، اعتیاد، تهران: نشر قطره، چاپ اول