داروهای ترک اعتیاد به مواد مخدر و الکل

چه داروهایی برای ترک اعتیاد به مواد مخدر به کار می روند؟

پنج داروی مهم برای ترک اعتیاد به مواد مخدر استفاده می شود که عبارتند از: کلونیدین، متادون، بوپرنورفین، نالترکسون و دیسولفیرام.

کلونیدین ( Clonidine)

با این که کلونیدین یک داروی معمول ضد فشار خون است ولی مصارفی در روان پزشکی نیز برای آن یافت شده است که مهم ترین آن کاهش عوارض ترک مشتقات تریاک است. این موارد عبارتند از رفع علایم موسوم به خماری مثل دردهای جسمانی، تنش، بی قراری، تپش قلب، تعریق، دردهای شکمی. این دارو از شدت دردها می کاهد و تحمل سختی ترک را آسان تر می کند.
بیش از نیمی از بیمارانی که تحت درمان با کلونیدین قرار می گیرند به خشکی دهان، خشکی چشم، سرگیجه های وضعیتی و احساس خواب آلودگی دچار می شوند و گاهی افت فشار خون، کاهش توان جنسی و یبوست را تجربه می کنند که عوارض خطرناکی محسوب نمی شود.
احتیاط آن است که از قطع ناگهانی دارو اجتناب شود، در صورت بهبودی نیز طول دوره ی قطع دوره 2 تا 3 هفته است. مصرف این دارو در بارداری و شیردهی منع شده است. باید به یاد داشت که همواره سالمندان و کودکان نسبت به عوارض این دارو حساس ترند.

متادون ( methadone)

این دارو برای درمان معتادین به هرویین استنشاقی و تزریقی و برای ترک تریاک به کار می رود. دوره ی کوتاه سم زدایی با متادون از 7 تا 30 روز و دوره ی طولانی مدت آن تا 180 روز طول می کشد. درمان معتادین به هرویین ابتدا با متادون شروع می شود، با بوپرنورفین ادامه می یابد و سپس با نالترکسون تا یک سال دنبال می شود.
مهم ترین عوارض متادون وابستگی شدید به آن و بروز موارد مرگ و میر به علت افزایش خودسرانه ی مقدار آن است. مصرف بیش از 30 میلی گرم روزانه ی آن در هفته ی اول ممکن است کُشنده باشد، به خصوص در بیمارانی که هم زمان از داروهای بنزودیازپینی استفاده می کنند، این خطر افزایش می یابد. مصرف متادون در خانم های باردار به ناهنجاری جنینی منجر نمی شود ولی در نوزاد علائمی مثل افزایش تنش عضلانی، نخوردن شیر، خمیازه، گریه ی زیاد و کم خوابی دیده می شود. عوارض مواد مخدر در مادر و جنین آن چنان خطرناک است که همواره استفاده از متادون توصیه می شود.
شیردهی در دوره ی درمان با متادون ممنوع است.

بوپرنورفین ( Buprenorphine)

این دارو برای دوره ی کوتاه مدتِ سم زدایی به کار نمی رود. مصرف آن با مقادیر 8 تا 16 میلی گرم در دوره های میان مدت ترک هرویین مجاز است. مصرف خودسرانه ی این دارو همراه با ترکیبات بنزودیازپینی مرگ آور است.

نالترکسون ( Naltrexone)

نالترکسون خوراکی برای ترک اعتیاد به مواد مخدر و الکل به کار می رود. بعد از دوره ی سم زدایی اولیه، مصرف حدود 50 میلی گرم در روز توصیه می شود. مهم ترین عوارض نالترکسون دردهای شکمی، حالت تهوع، استفراغ، بی خوابی، سردرد و دردهای عضلانی است.
در اغلب موارد این دسته عوارض با عوارض ترک اعتیاد اشتباه گرفته می شود. مهم ترین عارضه ی آن عوارض کبدی است که مخصوصاً با مصرف الکل به شدت تشدید می شود. اکیداً توصیه می شود در هنگام ترک، از مواد جایگزین مثل الکل استفاده نشود.

دیسولفیرام ( Disulfiram)

تجویز این دارو یکی راهبردهای معمول برای ترک اعتیاد الکل است. مصرف الکل در افراد تحت درمان با دیسولفیرام سبب بروز حالت تهوع، استفراغ، احساس بی قراری و نهایتاً بیزاری از الکل می شود. این اثر معمولاً با مصرف روزانه ی 250-500 میلی گرم ایجاد می شود. این دارو از راه لوله ی گوارش به راحتی جذب می شود و به صورت قرص خوراکی مصرف می شود.

برای ترک الکل از چه داروهایی می توان استفاده کرد؟

مصرف اتانول یا الکل اتیلیک ماده ای به نام استالدئید در بدن ایجاد می کند که با کمک آنزیم مخصوصی به نام آلدئید دهیدروژناز تجزیه می شود، دیسولفیرام این آنزیم را مهار می کند و سبب بالا رفتن مقدار استالدئید به میزان 5 تا 10 برابر می شود. این ماده ی خاص باعث ایجاد حالت تهوع، استفراغ، احساس انزجار و بیزاری از الکل می شود.
البته به طور معمول این حالت در افرادی رخ می دهد که دچار مسمومیت با الکل می شوند، ولی به علت اثرات مخرب الکل بر حافظه، آن را چندان به خاطر نمی آورند و مصرف الکل از سر گرفته می شود، ولی با دیسولفیرام با اولین جرعه ی الکل تهوع و استفراغ ایجاد می شود. از موارد منع مصرف می توان به دوره ی بارداری، نارسایی کلیوی، اختلالات کبدی، بیماری های قلبی و عروقی و انواع نوروپاتی های محیطی ( عوارض عروقی عصبی در اندام های محیطی که به خصوص در بیماران دیابتی، سیگاری و الکلی شیوع دارد) اشاره کرد.
با توجه به نیمه ی عمر کوتاه دارو، زمان مناسب مصرف آن به زمان مصرف الکل بستگی دارد. به عنوان مثال برای الکلی هایی که از صبح، نوشیدن الکل را شروع می کنند، خوردن یک قرص 250 میلی گرمی بعد از صبحانه توصیه می شود، ولی برای الکل هایی که به شب نوشی عادت دارند باید مصرف دارو به شب موکول شود.
منبع مقاله : احمدی سرتختی، امیرمسعود، (1388)؛ دارو درمانی در روان پزشکی، (آشنایی با داروهای روان پزشکی)، تهران: نشر قطره، چاپ اول.