هویت یابی اجتماعی و اقتصادی فرزند

اهمیت ادب آموزی

قال علی علیه السلام:
«طلبُ الادب اولی من طلب الذّهب»
آموزش ادب بهتر از دویدن به دنبال طلاست.

فرمایش رسول اکرم صلی الله علیه و آله در مورد کودکان آخرالزمان (توجه به آخرت کودکان)

در روایتی می خوانیم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با اصحابش از جایی رد می شدند برخورد کردند با بچه هایی که بازی می کردند پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله نگاهی به بچه ها کرد و بعد فرمود: بدا به حال بچه های دوره آخرالزمان از دست پدر و مادرهایشان. به خاطر اینکه پدر و مادرها به فکر دنیای بچه هایشان هستند ولی به فکر آخرت بچه ها نیستند به فکر تأمین آتیه برای اولادشان هستند اما به فکر تربیت صحیح، ادب این بچه و دین او نیستند. بعد فرمودند: من بری هستم از اینگونه مردم و آنها هم از من بری هستند.
1- هرگاه وضع مادی خانواده رضایت بخش باشد نباید اجازه داد که کودک پیش سایرین از این وضع به خود ببالد و عادت کند که درباره ی لباس و آپارتمان خودشان لاف بزند.
2- آگاه باشید که تند راه رفتن شکوه مؤمن را می برد و جلوه اش را خاموش می کند پس به کودکان خود یاد دهید در راه رفتن میانه رو باشند «نه متکبرانه و نه عاجزانه».
3- دختران خود را عادت دهید که لباس مناسب بپوشند زیرا برای زن مسلمان شایسته نیست که مقنعه و روپوشی بپوشند که بدن نما باشد.
4- از آغاز کودکی روحیه کار و فعالیت را در آنها بوجود آورید تا در آینده از تصادم و برخورد گریزان نباشند، واقعیت زندگی را همان طور که هست برایشان تشریح نمایید تا از تلخ و شیرین آن آگاهی داشته باشند.
5- محیط آموزش باید از ریا، دروغ، چاپلوسی، ظاهرسازی و فریبکاری خالی باشد و به جای آن صفا و صمیمیت متقابل جایگزین گردد.
6- زمینه ها و شرایطی را فراهم کنید که کودک خود به رفع نیاز خود بپردازد و تدریجاً به مرحله رشد و استقلال برسد.
7- فرزند را با کاری شایسته و مناسب آشنا و مأنوس سازید.
8- در رفع نیازهای دفاعی کودک او را از لحاظ قدرت بیان، روحیه و بدن آنچنان نیرومند و مجهز نمایید که کسی جرأت آن را نکند او را تحت سلطه در آورده و یا مورد تعدی قرار دهد.
9- کودکان شما اگر از معاشرت و حضور در جمع محروم باشند بتدریج سردرلاک خود فرو می برند و راه و رسم گوشه گیری را در پیش می گیرند.
10- به او استقلال دهید چرا که او مایل است مسئولیت انتخاب راهی را که مناسب و درخور استعدادهایش هست شخصاً به عهده بگیرد.
11- پدران و مادران سعی نکنید که همه مشکلات فرزندانتان را حل نمایید تا فکرشان به کار گرفته شود و به فکر کردن عادت کنند.
12- بکوشید حس همدردی و همکاری فرزندتان زیاد گردد و از این رهگذر رضایت خاطری برایشان فراهم آید.
13- به کودک بیاموزید که چگونه در زندگی روزانه خود را با زندگی خانوادگی سازش دهد.
14- آموزش را تنها از کتاب درسی شروع نکنید بلکه به محیط اجتماعی نیز توجه کنید.
15- بر سر سفره، آداب غذا خوردن را به بچه ها بیاموزید و اشتباهاتشان را گوشزد کنید.
16- شغل و سطح اجتماعی والدین رابطه مستقیمی با رشد گویایی کودک دارد.
17- میزان ارتباط کودک شما با کودکان دیگر نشانه پیشرفت اجتماعی اوست.
18- کودکان را از آیین ها و سنت های اجتماعی غلط و خرافی آگاه سازید.
19- پیش دیگران شخصیت اجتماعی کودک را حفظ کنید که اگر چنین کنید جلوی گوشه گیری او را خواهید گرفت.
20- به کودکان خود کمک کنید تا خود را با محیط جدید تطبیق دهند.
21- به آنها یاد دهید که از رفتار پرخاشگرانه و تحکم آمیز اجتناب کنند و کمک کنید تا اهمیت رعایت نوبت و هنر سازگاری با دیگران را بیاموزند و احساسات و علایق کودکان دیگر را درک کنند.
22- توجه داشته باشید چنانچه اطفال خود را به مهمانی می برید باید به آنها هشدار دهید که در اطاق مخصوص بچه ها با سایر هم سن های خود سرگرم بازی آرامی بشوند.
23- به آنها بیاموزید که از شوخی های ترسناک چشم بپوشند چون بعضی وقتها ممکن است خطرناک نیز باشد.
24- آموزش دهید که جویدن آدامس در حضور دیگران کار زشتی است و از آن زشت تر کج کردن دهان و باز نمودن آن موقع جویدن آدامس است.
25- به فزرندانتان بیاموزید که همه مردم شایسته دوستی نیستند بلکه بر آدمی لازم است که دوستان خود را از میان مردم گزینش کند همچون زنبور عسل که گلهای خوشبو را از گیاهان سمی تشخیص می دهد.
26- به آنها بیاموزید که با دانشمندان مصاحبت کنند و بدیشان نزدیک شوند و با آنان همنشینی کنند.
27- بتدریج که کودک از محیط کوچکتر وارد محیط بزرگتر اجتماع می شود فن زندگی در جامعه را به او یاد دهید.
28- به کودکان خود آداب حرکت، سکون، برخاستن و نشستن را بیاموزید و از دروغ گفتن باز دارید و نگذارید سوگند یاد کنند چه راست، چه دروغ و آنها را از دادن فحش و لعنت باز دارید و به گفتن سخنان نیکو، جمیل و ظریف عادت دهید.
29- پدران و مادران گرامی: به کودکان خود یاد دهید به موقع حرف بزنند و به موقع جواب دهند و هر چه می دانند جواب دهند زیرا کسی که به هر سئوالی که از او می شود پاسخ دهد دیوانه است. «عاقل باید هرچه می داند جواب دهد.»
30- نگذارید بچه ها شکایت از یکدیگر را موقع صرف غذا عنوان کنند.
31- کودکان خود را به خیرخواهی دیگران عادت دهید تا یکدیگر را به نیکی و تقوی کمک کنند و به گناه و تجاوز کمک نکنند.
32- کودکان را در بازی و گردش و تفریحات سالم در کلاس و همچنین روابط اجتماعی در تماس مستقیم قرار دهید.
33- اصول همزیستی و سازگاری با برادران و خواهران و دوستان را به فرزندانتان تفهیم نمایید تا روحیه سازش در زندگی با دیگران در آنها تقویت شود.
34- کودک را چنان متحمل بار بیاورید که احیاناً روزی از طرف کسی مورد بی مهری و آزار قرار گرفت بتواند تحمل نشان دهد، چون تحمل یکی از نشانه های رشد اجتماعی انسان است.
35- به حساسیت و رفتار گوشه نشینی و غیر اجتماعی کودک توجه کنید زیرا این گونه رفتار بیشتر نشانه ناراحتی روانی است.
36- عیدی کودکان را با توجه به روحیه، ذوق و سلیقه آنها و اثراتی که در رشد و تکامل فردی و اجتماعی آنها خواهد داشت انتخاب کنید.
37- هر وقت دیدید که فرزندتان در برقرار کردن حسن علاقه و ارتباط با دیگران برای خود اشکالی دارد عارضه ای است که بر اثر ضعف سلولهای عصبی و شدت حساسیت بوجود آمده است.
38- جوانان خود را به شرکت در فعالیتهای تربیتی و اجتماعی و گروههای قرآن در مساجد و کتابخانه ها و تماس با افراد مؤمن و پاک تشویق کنید زیرا که در تقویت روحیه و ایمان جوانان بسیار مؤثر است.
39- کودکانتان را در موقعیتهایی قرار دهید که وقت بیشتری را با گروهی که برای دوستی با او مناسب می دانید بگذارند تا بتوانند آنها را بشناسند و بین آنها دوستی برقرار شود.
40- کودکان خود را از مسائل اجتماعی آگاه کنید و جریانات جامعه، فریبها و وسوسه ها و تمرین خود نگهداری و عفت را به آنها بیاموزید تا توان ایستادگی و مقاومت را در خود پیدا کرده و رشد دهند.
41- برای اینکه فرزندان شما به حقوق و تکالیف اجتماعی خود آگاه شوند و در برخوردها مظلوم واقع نشوند ضروری است که آنها را درست تربیت کنید.
42- از همان زمانی که کودکتان مختصر توانایی پیدا کرد و توانست حرکت کند و مسیری را طی نماید آغاز مشارکت در مسائل اجتماعی می باشد.
43- باید تمایل دائمی کودک را برای تمرین ملاحظه کاری تحریک کنید باید او را طوری به کفشهای تمیز عادت دهید که دیگر نتواند کفشهای کثیف بپوشد و همچنین به کودک این اجازه را ندهید که نسبت به وسایل کتابخانه، مسجد، خیابان،‌ پارک و سینما بی احتیاطی کند.
44- از همان آغاز کودکی فرزندان خود را با خصوصیات رشد اجتماعی بار بیاورید و بتدریج رابطه خود را از فرزندان خود قطع کرده و عملاً آنان را به استقبال و پذیرش مسئولیت و زندگی اجتماعی سوق دهید.
45- در تمرینها برای سازندگی، فرزند خود را کم و بیش با مشکلات جامعه و خانواده آشنا کنید تا اطلاعات لازم را در این موارد به دست آورده و برای زندگی هدفدار کار کند و موجبات رشد خویش را فراهم نماید.
46- به فرزندان خود توصیه کنید که از تراشیدن هر دو سر مداد جدا خودداری نمایند و با اینکار یک مداد بی خطر را تبدیل به یک جسم خطرناک نکنند چون علاوه بر زخمی کردن پوست ممکن است پس از وارد شدن در بدن ناراحتیهایی ایجاد نماید.
47- برای سنجش موقعیت اجتماعی کودکان از میزانهای خود استفاده نکنید بلکه باید به میزانهای گروه توجه نموده و محبوبیت بچه را از روی آن میزانها تعیین نمایید.
48- به کودکان بفهمانید که پول درد همه مشکلات نیست، بلکه پول را وسیله ای برای حفظ آبرو و ادامه حیات معرفی کنید.
49- شما پدران مسئول مایحتاج خانواده هستید باید طوری تلاش کنید که فرزندانتان ناگزیر نباشند به این و آن پناه ببرند و از کانون خانواده ببرند.
50- شما پدرانی که می توانید برای توسعه زندگی اهل خانه تلاش کنید و نمی کنید و شما که از راه رفع نیاز می توانید در رشد کودکان گام بردارید و برنمی دارید نسبت به آنها انجام وظیفه نکرده و در جنبه امانتداری خداوند خائن هستید.
51- بچه را از همان اول عادت دهید که از تمایلات خویش چشم پوشی کنند تا احتیاجات سایر اعضای خانواده نیز تأمین گردد.
52- از سختی زندگی نزد فرزندانتان شکایت نکنید بلکه آنان را به صبر و استقامت تشویق نمایید و به کار و کوشش برای زندگی بهتر وادار سازید.
53- بچه ها را عادت دهید که تمام درآمد یا مقداری از آن را در اختیار خانواده قرار دهند.
54- کودک را برای کسب مهارتی در انجام یک شغل تربیت کنید. کاری به او بیاموزید تا در سایه آن به ادامه زندگی بپردازد و سربار دیگران نشود.
55- فرزندانتان را از ترس فقر نکشید که ما ایشان را روزی می دهیم.((قرآن کریم))
56- به فرزندان بیاموزید که پول با چه مشقتی به دست می آید تا در مصرف آن دقیق تر و در برابر شما قدردان تر گردند.
57- پول توجیبی بچه ها را برطبق درآمد خانواده تعیین کنید.
58- به کودکان خود اجازه دهید که مسائل مالی خانواده را بفهمند.
59- باید هرچه زودتر کودک را با بودجه خانواده آشنا کنید تا از مقدار دستمزد پدر و مادر آگاهی پیدا کنند.
60- به خاطر داشته باشید که تحقیقات علمی نشان می دهند که برخی از جرائم و انحرافات دارای ریشه اقتصادی هستند.
61- براساس دیدگاه اسلامی گاهی ثروت و رفاه بسیار، خود عامل انحراف و طغیان است.
62- باید به فرزندان خودکفایی، وسیله سازی و جانشین یابی برای وسیله را آموخت و او را در آن امر باید مهارت داد.
63- پدران و مادران گرامی توجه داشته باشید که به کودکان خود اشیایی را بخرید که بیشتر از نیاز آنها نباشد.
64- مسائل و مشکلات مالی را با بیان شیوا به کودکان بگویید که در این صورت بچه ها را به ستیزه جویی وانمی دارد و نمی رنجاند و بیشتر مواقع احساس صمیمی تر شدن با پدر به آنها دست می دهد.
65- بهای خرید را از کودک پنهان ننمایید و از راه خرید دفتر، پاک کن، مسواک و دیگر خوردنیها به او تفهیم کنید که ارزش پولی این اشیاء چقدر است.
66- در مورد پول توجیبی بچه هایتان نه تفریط کنید نه افراط، بلکه مقطوع باشد تا ارزش پول را درک کنند.
67- عشق به مادیات اولین زیان و ضرری است که از بی توجهی به معنویات در جوانان و نوجوانان پیدا می شود، پس جوانان را از خطر مادیات آگاه کنید.
منبع مقاله :
شیخ الاسلامی، جعفر؛ (1375)، 2222 نکته در تربیت، تهران: اسلامی، چاپ سوم