تألیف و ترجمه: حمید وثیق زاده انصاری
منبع: راسخون
منبع: راسخون
زمین سومین سیاره درمنظومه شمسی است. و قبل از این که به شکل کنونی خود در آید چندین تغییر جغرافیایی را پشت سر گذاشته است. برای آگاهی بیشتر متن زیر را بخوانید.
سیاره زمین 5ر4 میلیارد سال پیش تشکیل شد. این سیاره، در آغاز بسیار متفاوت از شکل کنونی آن بود و در سطح آن نه آب وجود داشت و نه هوا. دانشمندان کاملاً پذیرفتهاند که خورشید، سیارات و اقمار آنها، در منظومه شمسی ما از سحابی خورشیدی تشکیل شدهاند. سحابی خورشیدی را میتوان چنین تعریف کرد: یک تودهی بزرگ از ابرهای مار پیچی که متشکل از ذرات گرد و غبار و انواع مختلفی از گازهای داغ است. عناصر تشکیل دهندهی مهم در سحابی خورشیدی، گازهای هیدروژن و هلیوم هستند و برخی عناصر سنگینتر نیز در ساختمان آن وجود دارد. سحابی خورشیدی اولین انقباض خود را در حدود 6ر4 میلیارد سال پیش آغاز کرد که احتمالاٌ به علت حرکت ناگهانی ایجاد شده توسط انفجار ستارگان بود. در طول فرایند انقباض دمای آن پایین آمد و به صورت بسیار تند شروع به چرخیدن نمود. در نتیجهی تغییر دما، و انقباض و چرخش سریعتر، بیرونیترین بخش ابر، از بدنهی اصلی آن جدا شد. منظومهی شمسی از یکی از حلقههای منفک شده از این توده گاز تشکیل شد. حلقهی مذکور متراکمتر و حرارت مرکز ابرِ غلیظ، بیشتر شده و خورشید به وجود آمد، درحالیکه قسمتهای بیرونی حلقه به علت نیروی جاذبه جمع شدند و سیارههای اولیه را ایجاد کردند. از یکی از تودههای گاز، سیارهی زمین به وجود آمد. اکنون این کرهی متشکل از گازهای داغ، بسیار سرد شده و تمام گازهای موجود در آن در حد مایع یا گدازه متراکم شدهاند. در طول دورهای از زمان، با کاهش بیشتر دما، این گدازه به صورت جامد درآمد و باعث شکلگیری پوستهی زمین گردید. درطی فرایند انجماد، فلزات سنگین مایع، مانند آهن به علت تراکم زیاد به سمت مرکز جاری شده و هستهی زمین را تشکیل دادند. بخش باقیماندهی گدازه، جبهی زمین را تشکیل داد که درست در زیر پوسته قرار دارد. به علت سرد شدن زمین، مقدار زیادی بخار از پوستهی زمین آزاد شد. هم چنین به علت فورانهای آتش فشانی، مقدار قابل توجهی بخار و انواع مختلفی از گازها آزاد گردید. زمین شناسان معتقدند که مقدار زیادی آب، در طول برخورد زمین با چندین ستاره دنبالهدار حاوی یخ وارد آن شد. زمانی که درجه حرارت زمین بسیار زیاد بود، تمام آب در حالت بخار ماند و اطراف زمین را احاطه کرد. با کاهش دمای زمین، تمام بخارهای موجود به شکل ابر متراکم شدند. باران حاصل شده در دهانههای آتشفشانی انباشته شدند که در سطح زمین در اثر خرد شدن ستارههای دنبالهدار به وجود آمده بودند، و منجر به شکلگیری اقیانوسها گردیدند. در نخستین مرحله، جو زمین، متشکل از گازهای هیدروژن و هلیوم بود. ولی به علت این که قدرت جاذبه زمین کم بود، نتوانست این گازهای سبک را حفظ کند و آنها در اتمسفر از بین رفتند. بعدها زمین بر اثر برخورد با ستارههای دنباله دار با آب و سایر گازهای ضروری مانند دی اکسید کربن، متان، نیتروژن و آمونیاک و . . . غنی شد. این گازها از فورانهای آتش فشانی آزاد شدند و با ستارههای دنبالهدار برخورد کردند، هم چنین باعث تشکیل اتمسفر جدید بر روی زمین شدند. در اتمسفر جدید اثری از اکسیژن آزاد نبود وگازهای موجود محدود به هیدروژن و یا چند عنصر دیگر بودند. در دههی ۱۹۲۰ دانشمندان اظهار داشتند که در اقیانوس های اولیهی زمین یک باره مقدار زیادی مواد آلی پدید آمدند و این نظریه به مدل سوپ بنیادین مشهور است .تصور دانشمندان بر این است که در آن هنگام اقیانوسهای زمین مملو از مولکولهای آلی مختلف بودند.این دانشمندان فرض کرده بودند که این مولکولها در اثر انرژی حاصل از تابش خورشید و انفجارهای آتشفشانی و رعد و برق پدید آمدهاند. پس از آن گروهی از دانشمندان اعلام کردند که در جو اولیهی زمین اکسیژن وجود نداشته است و در عوض غنی از نیتروژن، هیدروژن و گازهای دارای هیدروژن مانند بخار آب و آمونیاک و متان بوده است .در آن زمان انرژی خورشید یا انرژی الکتریکی حاصل از رعد و برق این مولکولها را به سطوح انرژی بالاتر ( مولکولهای برانگیخته ) انتفال داده اند. در اتمسفر تشکیل شدهی جدید لایهی ازن وجود نداشت. در نتیجه، سطح زمین در معرض اشعهی ماوراء بنفش قرار داشت. و پرتوهای ماورای بنفش بدون اوزون همهی آمونیاکها و متانهای موجود در اتمسفر را از بین میبردند .مقدار قابل توجهی از اکسیژن آزاد پس از شکلگیری حیات در اتمسفر پیدا شد، یعنی زمانیکه با فرایند فتوسنتز اکسیژن را در آن آزاد کرد.
بنابر نظریهی زمین شناسان، قارههای امروزی بر اثر تجزیهی یک واحد تودهی بزرگ از زمین تشکیل شدند. پوستهی زمین شامل تعدادی صفحهی بزرگ از سنگهای جامد شناور بر روی جبهی مایع است. این سنگ مذاب در جبهی زمین به دلیل انتقال گرما، در قسمتهای عمیق درون آن، به صورت ثابت در حرکت است. در اثر حرکت درونی، برخی از صفحات، بر روی لبههایی که عموماٌ در ارتباط با سایر صفحات هستند به طور ثابت درحال لغزش هستند. این حرکات پیوسته، یک صفحه را از صفحهی دیگر جدا کرد. قطعات شکسته شدهی تودهی زمین، سپس از یک دیگر دور شده و به تقسیم قارهها انجامید. گمان میرود کوهها زمانی به وجود آمدند که صفحهای از پوسته خود را به سمت صفحهی دیگری هل داده و فشار حاصله باعث بالا آمدن قسمتی از زمین شد.
تمام اطلاعات ارائه شده در این مقاله دربارهی چگونگی پیدایش زمین، بر اساس تحقیقات انجام شدهی گوناگون توسط زمین شناسان، گیتی شناسان و . . . میباشد. تغییرات ایجاد شده در سیارهی زمین، که در این مقاله دربارهی آنها بررسی شد، به تدریج و در طول دورهای چند میلیون ساله به وجود آمدند. بعدها ویژگیهای زمین شناختی زمین، شرایط مناسبی را برای تکامل حیات فراهم نمود که در طول میلیاردها سال از شکلگیری آن به وجود آمد. بنا بر این نوع بشر سالها بعد پا به عرصهی گیتی گذاشت.
سیاره زمین 5ر4 میلیارد سال پیش تشکیل شد. این سیاره، در آغاز بسیار متفاوت از شکل کنونی آن بود و در سطح آن نه آب وجود داشت و نه هوا. دانشمندان کاملاً پذیرفتهاند که خورشید، سیارات و اقمار آنها، در منظومه شمسی ما از سحابی خورشیدی تشکیل شدهاند. سحابی خورشیدی را میتوان چنین تعریف کرد: یک تودهی بزرگ از ابرهای مار پیچی که متشکل از ذرات گرد و غبار و انواع مختلفی از گازهای داغ است. عناصر تشکیل دهندهی مهم در سحابی خورشیدی، گازهای هیدروژن و هلیوم هستند و برخی عناصر سنگینتر نیز در ساختمان آن وجود دارد. سحابی خورشیدی اولین انقباض خود را در حدود 6ر4 میلیارد سال پیش آغاز کرد که احتمالاٌ به علت حرکت ناگهانی ایجاد شده توسط انفجار ستارگان بود. در طول فرایند انقباض دمای آن پایین آمد و به صورت بسیار تند شروع به چرخیدن نمود. در نتیجهی تغییر دما، و انقباض و چرخش سریعتر، بیرونیترین بخش ابر، از بدنهی اصلی آن جدا شد. منظومهی شمسی از یکی از حلقههای منفک شده از این توده گاز تشکیل شد. حلقهی مذکور متراکمتر و حرارت مرکز ابرِ غلیظ، بیشتر شده و خورشید به وجود آمد، درحالیکه قسمتهای بیرونی حلقه به علت نیروی جاذبه جمع شدند و سیارههای اولیه را ایجاد کردند. از یکی از تودههای گاز، سیارهی زمین به وجود آمد. اکنون این کرهی متشکل از گازهای داغ، بسیار سرد شده و تمام گازهای موجود در آن در حد مایع یا گدازه متراکم شدهاند. در طول دورهای از زمان، با کاهش بیشتر دما، این گدازه به صورت جامد درآمد و باعث شکلگیری پوستهی زمین گردید. درطی فرایند انجماد، فلزات سنگین مایع، مانند آهن به علت تراکم زیاد به سمت مرکز جاری شده و هستهی زمین را تشکیل دادند. بخش باقیماندهی گدازه، جبهی زمین را تشکیل داد که درست در زیر پوسته قرار دارد. به علت سرد شدن زمین، مقدار زیادی بخار از پوستهی زمین آزاد شد. هم چنین به علت فورانهای آتش فشانی، مقدار قابل توجهی بخار و انواع مختلفی از گازها آزاد گردید. زمین شناسان معتقدند که مقدار زیادی آب، در طول برخورد زمین با چندین ستاره دنبالهدار حاوی یخ وارد آن شد. زمانی که درجه حرارت زمین بسیار زیاد بود، تمام آب در حالت بخار ماند و اطراف زمین را احاطه کرد. با کاهش دمای زمین، تمام بخارهای موجود به شکل ابر متراکم شدند. باران حاصل شده در دهانههای آتشفشانی انباشته شدند که در سطح زمین در اثر خرد شدن ستارههای دنبالهدار به وجود آمده بودند، و منجر به شکلگیری اقیانوسها گردیدند. در نخستین مرحله، جو زمین، متشکل از گازهای هیدروژن و هلیوم بود. ولی به علت این که قدرت جاذبه زمین کم بود، نتوانست این گازهای سبک را حفظ کند و آنها در اتمسفر از بین رفتند. بعدها زمین بر اثر برخورد با ستارههای دنباله دار با آب و سایر گازهای ضروری مانند دی اکسید کربن، متان، نیتروژن و آمونیاک و . . . غنی شد. این گازها از فورانهای آتش فشانی آزاد شدند و با ستارههای دنبالهدار برخورد کردند، هم چنین باعث تشکیل اتمسفر جدید بر روی زمین شدند. در اتمسفر جدید اثری از اکسیژن آزاد نبود وگازهای موجود محدود به هیدروژن و یا چند عنصر دیگر بودند. در دههی ۱۹۲۰ دانشمندان اظهار داشتند که در اقیانوس های اولیهی زمین یک باره مقدار زیادی مواد آلی پدید آمدند و این نظریه به مدل سوپ بنیادین مشهور است .تصور دانشمندان بر این است که در آن هنگام اقیانوسهای زمین مملو از مولکولهای آلی مختلف بودند.این دانشمندان فرض کرده بودند که این مولکولها در اثر انرژی حاصل از تابش خورشید و انفجارهای آتشفشانی و رعد و برق پدید آمدهاند. پس از آن گروهی از دانشمندان اعلام کردند که در جو اولیهی زمین اکسیژن وجود نداشته است و در عوض غنی از نیتروژن، هیدروژن و گازهای دارای هیدروژن مانند بخار آب و آمونیاک و متان بوده است .در آن زمان انرژی خورشید یا انرژی الکتریکی حاصل از رعد و برق این مولکولها را به سطوح انرژی بالاتر ( مولکولهای برانگیخته ) انتفال داده اند. در اتمسفر تشکیل شدهی جدید لایهی ازن وجود نداشت. در نتیجه، سطح زمین در معرض اشعهی ماوراء بنفش قرار داشت. و پرتوهای ماورای بنفش بدون اوزون همهی آمونیاکها و متانهای موجود در اتمسفر را از بین میبردند .مقدار قابل توجهی از اکسیژن آزاد پس از شکلگیری حیات در اتمسفر پیدا شد، یعنی زمانیکه با فرایند فتوسنتز اکسیژن را در آن آزاد کرد.
تمام اطلاعات ارائه شده در این مقاله دربارهی چگونگی پیدایش زمین، بر اساس تحقیقات انجام شدهی گوناگون توسط زمین شناسان، گیتی شناسان و . . . میباشد. تغییرات ایجاد شده در سیارهی زمین، که در این مقاله دربارهی آنها بررسی شد، به تدریج و در طول دورهای چند میلیون ساله به وجود آمدند. بعدها ویژگیهای زمین شناختی زمین، شرایط مناسبی را برای تکامل حیات فراهم نمود که در طول میلیاردها سال از شکلگیری آن به وجود آمد. بنا بر این نوع بشر سالها بعد پا به عرصهی گیتی گذاشت.
/ج