نویسنده: فرود حمیدیان
«قلب مسعود وقتی که آن لاین شد می تپید. شاید امشب به آنجا سرنزند. شاید امشب قوی و مسلط باشد. فقط یک نگاه گذرا... و این نگاه مثل هر شب تا صبح به درازا کشید. دوباره راز و نیاز و التماس ها شروع شد: این آخرین بارم بود! خدایا این چه بلایی است که این همه سال دچارش شده ام؟
از زمانی که سزار تیبریوس، امپراطور دوم روم برای احساس لذت و برانگیختگی به نقاشی های طومارهای مصری و نمایش شهوت آلود مردان و زنان رقصنده متوسل می شد قرن ها گذشته است. واژه ی پورنوگرافی در اصل کلمه ای یونانی و به معنای نوشتن درباره ی فحشا (و یا به اختصار، هرزه نگاری) است. این واژه مثل استفاده از آن، قدمتی چندهزار ساله دارد. به تدریج با رشد تکنولوژی، ابتدا چاپ تصاویر (مجلات و کتب) و تکنولوژی فیلم و سپس ویدیوکاست ها جایگزین روش های قدیمی تر شدند. در سی ساله ی اخیر هم بر اساس بعضی از نظریه های جامعه شناسی، تغییر نگرش افراد به زندگی و همین طور مسامحه های اخلاقی و قانونی و مهم تر از همه انگیزه های مالی، سبب شده مسائل جنسی نه از باب آموزش طبی و بهداشتی و آگاهی رسانی، بلکه از تجاری ترین و آلوده ترین نوع آن از طریق تلویزیون و ماهواره و اینترنت به منازل مردم سرازیر شود. امکان استفاده از محصولات این بازار، بدون نگرانی از شناسایی شدن و بی آبرویی (ویژگی گمنامی)، در کنار دسترسی آسان و کم هزینه در منزل و یا حتی در محل کار (ویژگی سهولت) برای افرادی که در زندگی پر استرس و پر تنش امروزی به دنبال راه گریز از مشکلات هستند (ویژگی فرار) این پدیده را به مشکلی شایع، گسترده و در عین حال نگران کننده تبدیل کرده است. متأسفانه باحضور اینترنت مسئله از یک تماشا و برانگیختگی صِرف جنسی به صورت ارتباط های متقابل یعنی «سکس اینترنتی» در آمده که در طبقه بندی اختلالات روان پزشکی هم جزء «انحرافات جنسی» محسوب می شود.
با ورود اینترنت به ایران، در سال های اخیر دو رویکرد غالب را در جامعه شاهد بوده ایم. یکی نادیده انگاری موضوع و تعلل و تأخیر در کنترل آن که شاید هنوز هم عوارض آن در سلوک نسل های کنونی مشخص باشد و دیگر، انکار حضور پورنوگرافی بعد از فیلتر کردن سایت هاست. اما متأسفانه مسئله هنوز به صورت آتش زیر خاکستر ادامه دارد، چرا که تکنولوژی فیلتراسیون نارساست و به علاوه با حضور ماهواره و حتی موبایل، پورنوگرافی در زندگی مان حضور و جریان دارد. پس راه حل چیست؟
آموزش و اطلاع رسانی مهمترین گام است. با وجود این که امروزه دیدگاه طبی و بهداشتی از مسائل انسانی و اخلاقی قابل تفکیک نیست سعی خواهیم کرد به موضوع، نگاهی طبی داشته باشیم.
شاید در ذهن برخی، این سؤال باشد که چه اشکالی دارد ما از این خدمات تکنولوژیکی استفاده کنیم؟
می خواهیم از دو جنبه به قضیه نگاه کنیم: فردی و اجتماعی. نگاه فردی یعنی این که ببینیم عوارض مستقیم پورنوگرافی برای خود ما چیست؟
عوارض فردی استفاده از پورنوگرافی اینترنتی (سایت های جنسی) چیست؟
الف - مسئله اعتیاد جنسی است. یعنی آن که رفته رفته تماشای مکرر این تصاویر به عادتی تبدیل می شود که همچون خوره به جان زندگی شخص می افتد: تماشای تصاویر و ورود به سایت های عادتی اجتناب ناپذیر می شود و معمولاً در ضمن یا بلافاصله بعد از آن نیز خود ارضایی انجام می شود. چرا می گوییم اعتیاد جنسی؟ چون شخص قادر به ترک این عادت که در واقع اعتیادی روانی و رفتاری است نمی باشد. پورنوگرافی اینترنتی اعتیادآور است و یکی از دلایل آن، ماهیت عادت آور فعالیت جنسی است. ابتدا فکر و سپس بدن با تصاویری که بسیار حرفه ای طراحی شده اند تا حداکثر تحریک جنسی را ایجاد کنند برانگیخته می شود و با آزاد شدن هورمون ها در مغز و در بدن احساس سرخوشی و هیجان در کنار انگیزش جسمی تجربه می شود. به تدریج فرد شرطی می شود که دوباره با هر کلیک و هر جست وجو چنین تجربه ای کسب کند و هر بار بیشتر از قبل ببیند تا بیشتر برانگیخته شود و... دیری نمی گذرد که به زمره ی معتادین جنسی پیوسته است. افرادی که از روش انکار استفاده می کنند باید توجه داشته باشند که ماهیت و خاصیت مسائل جنسی طوری است که در خیلی ها می تواند وابستگی و اعتیاد ایجاد کند و گفتن این که «من تأثیر نمی گیرم» و یا «کنترلش می کنم» شاید دروغی است که به خود و یا اطرافیان می گوییم. به گمان بعضی ها افرادی که عادت می کنند، حتماً زمینه ی آن را از قبل داشته اند. بله، شاید در بسیاری از افراد این زمینه پنهانی و خاموش بوده و با ورود به این عرصه، تمایلات ناخودآگاه و نهفته شان شعله ور و آشکار شده است. اما مطالعات نشان می دهد که لزوماً این گونه نیست و حتماً زمینه و سابقه ی قبلی نباید وجود داشته باشد. در بسیاری از موارد گزارش شده، ورود فرد به این وادی، صرفاً با باز کردن پنجره ای روی صفحه ی کامپیوتر و فقط برای رفع کنجکاوی بوده است. حتی شاید تجربه ی اول، چیزی به جز احساس بیزاری و ناراحتی در برنداشته است، اما مشکل به صورت پیشرونده ای بزرگ و بزرگتر شده و به صورت عادتی مرضی و غیرقابل مهار درآمده و بدین صورت ناظری تصادفی و بی گناه به معتادی جنسی مبدل گشته است.و اما اعتیاد به پورنوگرافی اینترنتی بسیار شبیه به اعتیاد به مواد مخدر است که به این مشابهت ها هم اشاره می کنیم:
ویژگی اول، انکار و کوچک شمردن موضوع است. یعنی فردی که به پورنوگرافی اینترنتی عادت کرده به مانند سایر معتادان، درباره ی فعالیت هایش به اطرافیان اطمینان خاطر غلط و غیرواقعی می دهد و مشکل را نادیده می گیرد. برای مثال به همسرش می گوید: «من دارم کارم را می کنم و تو اشتباه می کنی» و یا مشکل و عوارض حاصل از آن را کوچک و ناچیز می شمرد؛ مثلاً می گوید: «مسئله در حد تفریح و رفع خستگی است و هر وقت بخواهم کنارش می گذارم».
ویژگی دوم این که بیشتر افراد مبتلا از بابت رفتارشان، احساس تقصیر و گناه می کنند. به همین دلیل حتی در صدد رفع مشکل و ترک عادت نیز برمی آیند، درست مثل تلاش سایر معتادان در سیر اعتیادشان. این تلاشِ شخصی و خام، معمولاً ناموفق است و شکست می خورد.
ویژگی سوم، زمان و انرژی فراوانی است که افراد، صرف این عادت خود می کنند. ساعت های متمادی برای ورود و حضور در سایت هایی که تمامی ندارد و بلکه همه روزه به حجمشان هم افزوده می شود. به علاوه در ساعاتی که در اینترنت نیستند. نیز مدام ذهن شان مشغول خیالبافی های جنسی و تداعی تصاویر و نقشه برای اینکه در فرصت بعدی به کدام سایت ها بروم و چه کنم می شود. مسعود می گفت: «حتی موقعی که به کامپیوتر خاموش هم نگاه می کنم وسوسه و فکر موضوع به سراغم می آید.» (و این همان حکایت معروف شرطی شدن پاولوفی است) به همه ی این ها تلاش، صرف فکر و وقت برای پنهان کردن موضوع از همسر یا خانواده را هم بیفزایید (کنترل آسیب احتمالی) تا میزان خسارت، آشکارتر شود.
ویژگی چهارم که موضوع را درست شبیه اعتیاد به مواد کرده، «پیشرونده» بودن عادت است. یعنی این که عادت به پورنوگرافی اینترنتی یک جا متوقف نمی شود و رفته رفته نیاز به میزان استفاده بیشتر می شود. اگر در اوایل، صرفاً نگاهی گذرا به بدنی برهنه، لذت بخش و مهیج بود، پس از مدتی، دیگر کافی و جوابگو نیست و متأسفانه به دلیل امکانی که اینترنت برای جلو رفتن تا بی نهایت فراهم کرده شخص به سمت تماشای غیرطبیعی ترین و آلوده ترین انواع صحنه های جنسی پیش می رود.
و دو ویژگی آخر آن که عادت به چنان شدت و عمقی می رسد که بر روحیه و آرامش فرد، آبرو و اعتبار او، روابطش با همسر و خانواده، کار و تفریح و سایر جنبه های مهم زندگیش آثار سوء و مخرب می گذارد و با این همه، رفتار عادتی و مرضی او دوباره و دوباره تکرار می شود.
پس در جمع بندی می توان گفت که یکی از عوارض پورنوگرافی اینترنتی اعتیاد جنسی است. شخص با زمینه ی قبلی و یا بدون آن به تماشای مکرر و پیشرونده ی تصاویر عادت می کند که غالباً نیز به خودارضایی منجر می شود. (و ما روان پزشکان شاهدیم که چگونه خود ارضایی به دلیل ناهمخوانی با باورهای اجتماعی و اعتقادی جامعه مان، منشأ خود ملامت گری، احساس گناه و تنش فراوان در برخی مراجعین مان می شود).
ب - عادت به نظر بازی نیز از عوارض پورنوگرافی اینترنتی است. نظربازی یعنی وسواس نگاه شهوت آمیز به زنان که گاه آنقدر مکرر و شدید می شود که به برقراری ارتباط جنسی نیز ترجیح داده می شود. در پورنوگرافی اینترنتی، شخص به جای آن که از طریقی سالم و آرامش بخش به ارضای نیازهای جنسی خود بپردازد، با تماشای تصویر غریبه ای اقدام به ارضای خود می کند. به طور کلی، اختلالِ نظربازی جزء انحراف های جنسی است و علاوه بر عوارض روانی، عوارض قانونی نیز محتمل است و در هر صورت نیاز به درمان روان پزشکی دارد.
ج- خطر دیگر، تغییر تدریجی نگرش و فکر مردان است (اعتیاد جنسی عموماً در مردان دیده می شود). یعنی نگاه غیرانسانی به زنان و آن ها را مثل اشیا دیدن. این چنین مردانی زنان را مثل مجسمه هایی می بینند که بر حسب اندازه و شکل و نسبت اجزای بدن قابل طبقه بندی هستند. مجسمه هایی که مطابق اراده یا تصور آنها قابل استفاده اند. چنین نگاه و تفکری، علاوه بر آن که غیراخلاقی و غیرانسانی است، رفته رفته سبب می شود که در یک رابطه ی جنسی موفق، نقش غیرقابل انکار و اساسی عواطف و احساسات فراموش شود. این موضوع به خصوص برای زنان مهم است و در زنان (بر خلاف مردان) اِبراز عواطف و دوست داشتن در آغاز و دوام یک رابطه ی جنسی، اصل است و غلبه دارد. صاحب نظری در این باره می گوید: «در یک رابطه (زناشویی)، زنان با رابطه ی جنسی به دنبال صمیمیت اند و مردان با جلب صمیمیت به دنبال رابطه ی جنسی هستند.» فراموش کردن این مسئله، با نگاه صرفاً جسمی و جنسی به زن، در واقع آسیب زدن به رابطه و محروم شدن از کیفیت ارتباطی است که خود مرد نیز می خواهد از آن بهره ببرد.
نگاه جنسی به زنان می تواند یکی از روش های دفاعی ناخودآگاه باشد. مثلاً وقتی از دیدن توفیق و توانمندی های خانمی دچار استرس می شویم صرفاً به جنسیت و اندام او توجه می کنیم. چنین روشی بیمارگونه و معیوب است و باید جایش را به روش های پخته تر و آگاهانه تر بدهد.
د- عارضه ی دیگر این که نگاه و ورود به روابطی که در بیشتر موارد چیزی جز ارتباط یکسویه و در واقع به جز خودارضایی نیست، احساس تملک و قدرت را به گونه ای کاذب در مردان رشد می دهد. معمولاً این احساس فقط در فضای سایت های جنسی باقی نمی ماند و به تدریج در ارتباط زناشویی و حتی در ارتباط عاطفی با همسر نیز خودش را نشان می دهد و مرد احساس می کنند که می تواند با همسر هر طور که دلش بخواهد رفتار کند. تسرّی این احساس تملک و تسلط طلبی به فضای خانواده نیز عوارضی در برخواهد داشت.
هـ - و در نهایت این که در بسیاری از مردان معتاد به پورنوگرافی، دیدار زن هایی که عموماً با مقاصد تجاری از ویژگی های ظاهری استثنائی برخوردارند و مقایسه ی دائمی با همسر، سبب احساس سرخوردگی و یأس و فرو رفتن در خطاهای فکری و دور شدن از واقعیت زندگی و ارتباط زناشویی خواهد شد و میل طبیعی زناشویی مرد (بر خلاف ذهنیت و تصور عده ای که گمان می کنند پورنوگرافی آن را زیادتر می کند) نیز مختل می شود.
آیا تا به حال تأمل کرده ایم که استفاده از پورنوگرافی (اینترنتی، ماهواره ای و...) چه تأثیری بر فکر واحساس همسرتان دارد؟ از نشانه های هوش بالای هیجانی و عاطفی (که امروزه اهمیت آن را حتی بیش از ضریب هوشی می دانند)، تشخیص تأثیر رفتارهایمان بر اطرافیان است. گاهی برخی تصور می کنند که همسرشان متوجه تغییر ذائقه شان نمی شود، در حالی که مطالعات چیز دیگری نشان می دهد:
در مطالعاتی که بر روی زنانِ افراد مبتلا به وابستگی به پورنوگرافی اینترنتی انجام شده، زنان آن ها در تمام موارد، یکی یا چند تا از این احساس ها را گزارش کرده اند: احساس هایی مثل لطمه و آسیب روحی، تحقیر و طرد شدن، مورد خیانت واقع شدن، تنهایی عمیق، تأثر و سرخوردگی از این که ناخواسته با زنانی دیگر مورد مقایسه قرار گرفته اند، ضمن آن که دروغ های مکرر شوهرانشان درباره ی عادت مذکور نیز آن ها را رنج می داده. این ها نمونه های بارز سوء استفاده و نادیده گرفتن هیجانی و عاطفی است و وجود چنین مسئله ای برخلاف ذهنیت قدیم عده ای در جامعه ی ما، امری طبیعی و قابل قبول نیست.
68 درصد این زنان گزارش کرده اند که شوهرانشان به روابط زناشویی سرد و بی علاقه شده اند و 22 درصد، این نوع از طلاق را فقط به ورود اینترنت و سایت های جنسی به حریم زندگی شان نسبت داده اند (طلاق فقط یک حکم قانونی نوشته بر کاغذ نیست و جنبه های مختلف دارد، مثل طلاق عاطفی و زناشویی).
اعتیاد جنسی غالباً در مردان دیده می شود، اما با کمال تأسف گاهی معدودی از زنان از سایت های جنسی یا پورنوگرافی ماهواره استفاده می کنند. به عقیده ی صاحب نظران، آثار مخرب و زیانبار روانی چنین رفتاری بر شوهران آن ها فاجعه بار است. آثاری به مراتب عمیق تر و شدیدتر (به دلیل ناهمخوانی این رفتار با زمینه های فکری، تربیتی و فرهنگی) که باعث فرو ریختن عزت نفس مرد می شود. مردان در مواجهه با چنین اتفاقی به دلیل شرمساری و ناتوانی از ابزار مشکل، معمولاً به مشاور و پزشک مراجعه نمی کنند و ضمن سکوت ممکن است شروع به اِعمال کنترل و رفتارهای سلطه جویانه بر زن و فرزند (بدون اشاره به مشکل) کنند.
اگر شما نیز عادت به پورنوگرافی دارید، بررسی کنید که چگونه نگاهی دزدانه و گذرا به عادتی افسار گسیخته و عمیق تبدیل شده. آیا احساسات و افکار شما اسیر دامی از تشویش، خیالبافی های مداوم و احساس گناه نشده؟ یا دیوارهای شرمندگی و انکار بین شما و خانواده حائل نشده؟ آیا احساس «صمیمیت کاذب» به جای صمیمیت و محبت عمیق و معنادار ننشسته؟
شاید خیلی ها وسوسه و تجربه ی کمی وب گردی یا اندکی بازی کامپیوتری را داشته باشند، اما مقوله ی پورنوگرافی اینترنتی، از این گونه نیست و حتی میزان کم آن هم می تواند اعتیادی دردآور و مخرب را سبب شود. اعتیادی که شاید تلاش خود فرد هم برای خروج از آن مذبوحانه است و مداخله و کنترل بیرونی می طلبد و به قول مولانا:
بنده ی شهوت ندارد خود خلاص *** جز به فضل ایزد و انعام خاص
در چَهی انداخت او خود را که من *** در خور قعرش نمی یابم رَسَن
عوارض اجتماعی پورنوگرافی اینترنتی چیست؟
اینترنت هم که در اصل فضا و رسانه ای خنثی محسوب می شود از حضور منحرفان جنسی امروزی مصون نمانده است. فعالیت این گروه، معمولاً فراتر از خیالپردازی های جنسیِ محدود به فضای اینترنت است و گاه به اغوا و سوء استفاده از قربانیان، که شاید کودکان و نوجوانان جامعه باشند، می انجامد. بسیاری از این افراد نیاز به درمان های روان پزشکی دارند، اما متأسفانه در فضای اینترنت و در قالب گروه های اینترنتی، سایت ها و اتاق های گفت و گوی اختصاصی خودشان زیر چتر حمایتی همدیگر جمع شده اند و برای خود جایی باز کرده اند و این شاید به گونه ای تأیید اجتماعی رفتار انحرافی آن ها هم باشد. این افراد گاهی به انتقال و مبادله ی تجربیات بیمارگونه ی خود با همدیگر نیز می پردازند.مسئله ی دیگر، تأثیر پورنوگرافی اینترنتی بر اخلاق و فرهنگ جامعه است. آیا همه ی ما در لحظاتی غبطه و حسرت زندگی آرام و کم تنش پدران مان را نخورده ایم؟ آیا ترس و نگرانی از بابت ورود زودهنگام کودک و نوجوان مان به وادی روابط جنسی در گوشه ی ذهن مان وجود ندارد؟ متأسفانه گاهی یک سویه نگری و لجبازی های ما در قبال برخی از مسائل جامعه باعث نسبی ندیدن واقعیت ها و ارزیابی نکردن نکات مثبت و منفی رفتارهای خودمان نیز می شود. دسترسی کودکان به پورنوگرافی، همان طور که خواهیم گفت، عوارض فراوانی دارد. گستردگی دامنه ی این رسانه ها سبب می شود که این نابهنجاری به صورت رفتاری عمومی و فراگیر درآید. تناقض و تضادی که این پدیده با تربیت، فرهنگ و نگرش افراد جامعه دارد منشأ استرس و تنش های زیادی در خانواده ها می شود و روابط والدین با فرزندان یا روابط زن و شوهر نیز از این تنش ها بی نصیب نخواهد ماند. حریم خانواده و فرهنگ تک همسری در ذهن افراد، زیر سؤال خواهد رفت و حتی از منظر طبی نیز بیماری های روانی و جنسی حاصل از ترویج فرهنگ بی بند و باری به مشکلات و هزینه های جامعه خواهد افزود. علاوه بر این، فرهنگ تن آسایی و فرار از مسئولیت هم تقویت خواهد شد. واقعیت امر این است که حتی بهترین و ایده آل ترین ازدواج ها نیز با تردیدها، ترس ها و آسیب هایی روبه روست و چنین مسئله ای جوان را به میانبر زدن از راه آسانی به نام «صمیمیت کاذب» وسوسه می کند. یعنی کسب لذت و سرخوشی جنسی و هیجانی بدون تقبل هرگونه تلاش و حتی اندکی سختی (که در واقع تناقض نما و پارادوکسی بیش نیست) و نمونه ی بارز آن استفاده از پورنوگرافی اینترنتی است. آن گاه که جوان ما، رابطه ی عمیق عاطفی و زناشویی و عشق و صمیمیت معنادار و واقعی را، که طبعاً با پذیرش کاستی ها و سختی ها در کنار لذت ها از دل تلاش و تعهد بیرون می آید، قربانی ارتباطی ناکامل و خیالی در پای کامپیوتر می کند، آیا جز رشد فرهنگ تن آسایی و گریز از مسئولیت را می توان انتظار داشت؟ برخی از والدین هوشیارتر، به تغییر ادبیات کلامی فرزندشان بعد از استفاده ی زیاد از اینترنت نیز پی برده اند. مکالمه هایی با الفاظ نامناسب و حتی رکیک که حاصل برون ریزی خشم و خشونت و تکانه های جنسی است در بسیاری از اتاق های چت جریان دارد که علاوه بر تأثیر سوء بر فرزندان، فرهنگ کلامی و ارتباطی جامعه را هم به تدریج متأثر خواهد کرد.
منبع مقاله :
حمیدیان، فرود، (1387)، اعتیاد به اینترنت و موبایل(بررسی عوارض وابستگی به اینترنت، موبایل و بازی های کامپیوتری)، تهران: نشر قطره، چاپ دوم
