نویسنده: دکتر شکوفه موسوی
موفقیت تحصیلی نتیجه ی یک عملکرد مستمر است و لازمه ی آن دارا بودن ویژگی های مختلف است. هر کدام از این ویژگی ها لازم هستند اما ممکن است کافی نباشند. از انواع صفات شخصیتی که به ارث می رسد و پایه های عصبی و شیمیایی و فیزیولوژیک مشخص دارد، استقامت، وابستگی به پاداش و جست و جوی تازگی یا تنوع طلبی است. هر کدام از این صفات در حیطه های مختلف زندگی از جمله عملکرد تحصیلی نقش مهمی دارند.
هوش:
اولین ویژگی، توانایی ذهنی خاصی است که هوش نام دارد و خود شامل حیطه های مختلف مثل هوش کلامی، هوش دیداری، هوش فضایی، تفکر انتزاعی و محاسبه است. هر کدام از این زمینه ها، هم به طور کلی و هم در حیطه ی خاص خود ارزیابی می شوند. یعنی فردی ممکن است در حیطه ی خاصی هوشی بسیار بیشتر یا کمتر از حیطه های دیگر داشته باشد. هوش در واقع توانایی های عملکرد مغز است و با تولد به ارث می رسد. اما تجربه، تربیت، آموزش و تمرین می تواند آن چه را که به ارث رسیده به موفقیت تبدیل کند.انگیزه:
دومین ویژگی انگیزه است، یعنی تمایل به انجام کار و صرف انرژی برای آن. ممکن است کسی از هوش خوبی برخوردار باشد ولی انگیزه ی لازم یا کافی برای انجام کاری را نداشته باشد.استقامت:
که به معنی حفظ و ادامه ی تلاش با وجود ناکامی، خستگی و تقویت متناوب است. افرادی که استقامت زیادی دارند، سخت کوش، شکیبا و جاه طلب و بلندپرواز هستند. دوست دارند حداکثر تلاش خود را برای رسیدن به هدف موردنظر انجام دهند و ناکامی و خستگی را به صورت چالش هایی شخصی می نگرند. افرادی که استقامت کمی دارند غیرفعال، تنبل، بی ثبات و نامتعادل هستند و وقتی با ناکامی مواجه می شوند به اسانی شکست را قبول می کنند. به ندرت برای رسیدن به موفقیت های بیشتر، تلاش می کنند و حتی در صورت دریافت پاداش های متعدد نیز پایداری و پشتکار نشان می دهند.وابستگی به پاداش:
که به معنای حفظ و ادامه ی تلاش در برابر پاداش اجتماعی است. افرادی که وابستگی زیادی به پاداش دارند خوش قلب، حساس، وابسته به جمع و معاشرتی هستند. افرادی که وابستگی آن ها به پاداش کم است واقع بین، سرد، اهل عمل، نسبت به اجتماع غیرحساس و دودل هستند.جست و جوی تازگی:
وجود روحیه ی تنوع طلبی در فرد نشان دهنده ی این واقعیت است که فرد در اثر تشویق شدن و پاداش گرفتن، انگیزه پیدا می کند تا برای رسیدن به مطالب نو و بدیع فعالیت کند. افرادی که تنوع طلبی زیادی دارند، آتشی مزاج، کنجکاو، بی حوصله، تکانشی، ولخرج و نامنظم هستند. افرادی که تنوع طلبی آن ها کم است، سردمزاجج، غیرکنجکاو، خویشتن دار، فکور، مقتصد، تودار، قادر به تحمل یکنواختی و منظم هستند.تداوم:
توانایی حضور مداوم و منظم در کلاس درس و حفظ توجه و تمرکز از شرایط لازم برای فراگیری در کلاس درس است. در ساعات حضور در خانه توانایی برنامه ریزی، کنترل تکانه هایی مثل بازی کردن یا استراحت در موقع تعیین شده برای درس، و انجام تکالیف برای یادگیری مسائل درسی لازم است. پس از آن حضور در امتحان و توانایی فراخواندن آن چه فراگیری شد، یادگیری شد، و به حافظه سپرده شده، ضرورت دارد.و در هر مورد علاوه بر وجود این توانایی ها یا ظرفیت فردی، شرایط روحی و جسمانی مناسب ضروری است.
منبع مقاله :
موسوی، شکوفه؛ (1386) موفقیت تحصیلی: نقش والدین در تحصیل فرزندان، تهران: نشر قطره، چاپ پنجم
