عوامل بیرونی موفقیت تحصیلی کدامند؟

یکی از مهم ترین عوامل بیرونی در کسب موفقیت تحصیلی، محیط مناسب است. در واقع این محیط است که مواد آموزشی را در دسترس قرار می دهد و روش های آموزش را در اختیار داشته و سعی در برطرف کردن اشتباهات دارد. ما امروزه شاهد این هستیم که بسیاری از افراد مطرح و سرشناس در آموزش فرزندانشان در رشته ی کاری خود موفق بوده اند. نمی توان گفت این موفقیت ها صرفاً نتیجه هوش و علاقه است. بلکه می توان گفت محیط در به وجود آوردن تمایلات و شکوفایی هوش، نقش بسیار مهمی ایفا کرده است. اما به هر حال همه ی افراد امکان بهره مندی از آموزش های تخصصی در چهارچوب های غیررسمی را ندارند. مثلاً برای پزشک شدن نمی توان از این روش استفاده کرد، حتی اگر والدین، پزشکان موفقی باشند؛ بلکه باید مراحل مختلف تحصیلی را طی کند.
برای وکیل، قاضی یا مهندس شدن در رشته های مختلف هم همین طور است. در مجموع محیط می تواند با مراقبت های پایه مثل تهیه ی غذا، مسکن، پوشاک و فراهم آوردن امکانات آموزشی و نیز فراهم کردن یک محیط عاطفی امن و راحت بیشترین قسمت احتیاجات را برآورده کند. آن چه می ماند، تعامل روزمره و همیشگی دانش آموز با والدین، مربیان و معلمان است تا توانایی ها، علائق، نقاط قوت و ضعف او شناخته شود و برخورد لازم صورت بگیرد.
مثلاً در این مورد که توانایی کلی قدرت چه قدر است؟ آیا در توجه و تمرکز مشکل دارد؟ آیا در درس خاصی مثلاً ریاضی مشکل دارد؟ یا در درس های عملی قوی تر از درس های نظری است؟ نگرش و علاقه اش به درس چه طور است؟ در انجام تکالیف چگونه است؟
محیط در کشف و شناسایی این ضعف ها و برطرف کردن آن ها و همچنین در کشف و شناسایی نقاط قوت، و پرورش و اعتلای نقاط مثبت سهم دارد.
در مجموع توجه به سلامت کلی کودک، چه از نظر جسمی و چه روانی، و فراهم آوردن فضایی امن برای او در خانه، امری قابل توجه است. باید به او ثابت شود که والدین برای تلاشش ارزش قائل می شوند. برخورد والدین با عملکرد کودک باید به گونه ای باشد که او بتواند از عهده ی مسئولیت هایش برآید. در مدرسه هم توجه به عمکرد کلی کودک از نظر ارتباطی، نحوه ی ابراز وجود، حل مسئله، مواجهه با ناکامی و نیز توجه به رفتار سر کلاس، میزان یادگیری، توجه، تمرکز و عملکرد حین پرسش ها و امتحانات اهمیت فراوان دارد.
ارتباط تنگاتنگ والدین با مدرسه از دیگر عوامل مهم در این زمینه است. گاهی دانش آموز در مدرسه با مشکلی مواجه می شود ولی والدین او اطلاع ندارند. یا برعکس مشکلی در خانه دارد و مربیان مدرسه بی اطلاعند. ممکن است مشکل کودک در انجام تکالیف یا ارتباط با جمع را به حساب لجبازی، نافرمانی یا تنبلی او بگذارند و برخوردی کنند که به جای کمک به او، مشکل بیشتر می شود.
از نقش های مهم محیط، در اختیار گذاشتن روش های مناسب برای حل مشکل است. والدین و مربیان اغلب از پند، نصیحت، تشویق، تنبیه و مثال زدن از دیگران استفاده می کنند. بسیاری از آنان به زعم خودشان بارها به این نکات اشاره می کنند ولی نتیجه نمی گیرند. مثلاً می گویند: « درس بخوان، پشتکار داشته باش! سر به هوا نباش! منظم باش!» ولی نتیجه ای حاصل نمی شود، یعنی بسیاری از والدین و مربیان از روش های علمی برای بهبود یافتن رفتار درس خواندن استفاده نمی کنند. روش هایی که باعث بهبود برنامه ریزی، افزایش توجه و تمرکز، مدیریت زمان و یا کاهش اضطراب می شود. در واقع اگر امکانات خانه و مدرسه مثل سخت افزار رایانه باشد، این راهکارها مثل نرم افزار آن است، و باید از آن ها استفاده شود تا حداکثر کارایی حاصل شود.
منبع مقاله :
موسوی، شکوفه؛ (1386) موفقیت تحصیلی: نقش والدین در تحصیل فرزندان، تهران: نشر قطره، چاپ پنجم