مسموميت غذايي

23روش کنترل مسموميت غذايي

چه پيک نيک تمام عياري! تقريباً نتوانستيد خودتان را کنترل کنيد تا بازي بيس بال با توپ نرم به اتمام برسد. اما در عوض توانستيد به آن ميز غذاي پيک نيک که در زير آفتاب تابستان چيده شده، حمله ور شويد. به آن جوجه کباب هاي تند، صدف هاي کره زده و بخار شده، سالاد سيب زميني، سوهان و آن شيريني خامه اي خوشمزه، حالا با آنکه چند ساعت از خوردن آن غذاها گذشته، احساس مي کنيد که توپ بيس بال با شدت به معده تان اصابت کرده است. سرگيجه و تهوع داريد. استفراغ مي کنيد. اسهال داريد و قطعاً مجبوريد بقيه ي روز را مثل بازيکنان ذخيره روي نيمکت بنشينيد.
چه اتفاقي افتاده؟ احتمالاً غذايي که خورده ايد آلوده به نوعي باکتري سمي بوده و شما به آنچه به مسموميت غذايي معروف است، دچار شده ايد. شايد هم آن سالاد سيب زميني که خورده ايد با دست هاي آلوده درست شده و باکتري هاي استافيلوکوک از طريق آن ها به غذاي شما منتقل شده اند. يا شايد جوجه کبابي که خورده ايد خوب کباب نشده تا ميکروب هاي سالمونّلاي موجود در آن کشته شوند. آن شيريني خامه اي فوق العاده خوشمزه که روي ميز، زير آفتاب مانده بود چطور؟ هيچ بعيد نيست که ظرف شيريني، مثل يک ظرف کِشت براي تکثير باکتري ها عمل کرده باشد. در هر حال اين موجودات موذي، به محض اينکه به بدنتان راه يابند اول روده ها را مورد حمله قرار مي دهند و طي يک روز يا بيشتر که بدن سعي در مبارزه با باکتري ها دارد، احساس بسيار ناخوشايندي داريد. در اينجا به نکاتي اشاره مي کنيم که کارشناسان براي کمک به بدن، به منظور مبارزه با اين آنفلوانزاي غذايي، ارائه کرده اند!

مصرف مايعات

اين باکتري ها موجب تحريک روده ها و از دست رفتن آب زيادي از آن ها- احتمالاً از هر دو انتهاي روده ها- مي گردند. به منظور پيشگيري از بروز دهيدراسيون (کاهش آب بدن)، لازم است مقدار زياي مايعات بنوشيد. آب و ساير مايعات رقيق مانند آب سيب، غذاهاي مرکب از گوشت و سبزيجات پخته و آبگوشت، به ترتيب به عنوان بهترين جايگزين مايعات از دست رفته براي بدن محسوب مي شوند. نوشابه هاي غيرالکلي نيز به شرط آن که گاز آن گرفته شود، براي اين منظور مناسبند. اين نوشابه ها در صورت خارج نشدن حباب هاي گاز از آن ها، ممکن است موجب تحريک بيشتر معده شوند. کوکاکولا به شرطي که گاز آن گرفته شود، به دلايلي که هنوز روشن نيست و بايد مشخص شود، نسبت به ساير نوشابه ها ارجحيت دارد - اين نوشابه باعث آرام شدن معده مي گردد. گاز نوشابه هاي غيرالکلي گازدار را مي توان با خالي کردن سريع نوشابه از يک ليوان به ليوان ديگر گرفت.

جرعه جرعه بنوشيد

لاجرعه نوشيدن ممکن است منجر به استفراغ گردد.

نوشابه ي مخصوص آنفلوانزاي غذايي بنوشيد

اسهال و استفراغ مي توانند موجب از دست رفتن الکتروليت هاي حياتي بدن - نظير سديم، پتاسيم و گلوکز - شوند. اين مواد از دست رفته را مي توان با مصرف الکتروليت هايي نظير Gatorade(1) که به صورت آماده در بازار به فروش مي رسند جايگزين نمود. در غير اين صورت براي بازگرداندان مجدد آب به بدن، از دستورالعمل زير استفاده کنيد: مقداري آب ميوه را (به خاطر دارا بودن پتاسيم) با يک دوم قاشق چاي خوري عسل يا شيره ي ذرت(به خاطر گلوکز آن) و کمي نمک طعام (حاوي کلريد سديم) مخلوط نماييد.

داروهاي آنتي اسيدتان را براي وقتي که سوزش سردل داريد نگه داريد

داروهاي آنتي اسيد، اسيد معده را کاهش داده و دفاع بدن را در برابر باکتري ها تضعيف مي کنند. به گفته ي دکتر «مافينسون» با مصرف آنتي اسيد احتمالاً باکتري ها بيشتر و سريع تر تکثير مي يابند.

مانع دفاع بدن نشويد

به گفته ي دکتر«دانيل رودريگو» هنگام مسموميت، بدن سعي در بيرون راندن ارگانيسم هاي سمي و بيماري زا دارد. بعضي موارد مصرف داروهاي ضد اسهال (نظير ايموديوم يا لوموتيل) (2)، با قدرت دفاعي بدن براي مبارزه با عفونت، تداخل مي کند. پس از مصرف اين قبيل محصولات بپرهيزيد و اجازه بدهيد بيماري سير طبيعي خود را طي کند. اگر فکر مي کنيد مصرف دارو برايتان ضروري است قبل از هر چيز با پزشک مشورت نماييد.

خود را وادار به استفراغ نکنيد

اجازه ندهيد واژه مسموميت چنان باعث هراس شما شود که با انگشت زدن به ته حلق سعي در استفراغ کردن نماييد. واقعاً نيازي به اين کار نيست.

غذاهاي ملايم و کم مزه مصرف کنيد

غالباً ظرف چند ساعت پس از فروکش کردن اسهال و استفراغ، فرد براي خوردن يک غذاي "خوب" آمادگي مي يابد. اما افراط نکنيد. به خاطر داشته باشيد که معده ي شما مورد حمله واقع شده و در حال حاضر ضعيف و حساس است. از غذاهاي سهل الهضم شروع کنيد. از غذاهايي مانند غلات پخته، پودينگ (فرني)، آبگوشت و بيسکويت داراي نمک و جوش شيرين (نوعي بيسکويت که با پنير مصرف مي شود) استفاده نماييد. يکي دو روز با اين غذاها سر کنيد تا معده آماده پذيرش غذاهاي قبلي شود.

هشدار پزشکي

برخي از افراد به مراقبت هاي ويژه نياز دارند

علايم يک مسموميت معمولي يعني گرفتگي عضلات، تهوع، استفراغ، اسهال و سرگيجه ظرف يک يا دو روز برطرف مي شوند. اما در مورد کودکان، سالمندان و کساني که دچار بيماري هاي مزمن يا اختلال سيستم ايمني هستند، مسموميت غذايي مي تواند بسيار جدي و خطرناک باشد. اين افراد لازم است با مشاهده ي اولين علايم به نزد يک پزشک بروند. حتي اگر جزو اين گروه نيستيد در صورت توأم بودن مسموميت با هر يک از علايم زير، با پزشک خود تماس حاصل کنيد.
0 دشواري در بلع، صحبت کردن يا تنفس. تغيير وضعيت بينايي، ضعف عضلاني يا فلج، به ويژه پس از خوردن قارچ، غذاهاي کنسروشده يا حلزون (صدف دار)(3).
0 تب بالاي 37/7درجه سانتي گراد (100درجه فارنهايت).
0 استفراغ شديد - يعني عدم تحمل هر نوع مايع در معده.
0 اسهال شديد و ادامه ي آن بيش از يک يا دو روز.
0 دردهاي پيوسته و موضعي شکمي.
0 دهيدراسيون (کاهش آب بدن) - احساس تشنگي شديد، خشکي دهان يا کاهش ادرار و چروک خوردن و باقي ماندن پوست پشت دست به همان حالت در صورت گرفتن آن با انگشتان.
0 اسهال خوني

نگذاريد باز هم دچار مسموميت غذايي شويد

هميشه نمي توان غذاهاي بيرون را مسئول مشکلات گوارشي دانست. بنابه گفته ي دکتر«رودريگو»، حقيقت آن است که احتمالاً بسياري از موارد ابتلا به مسموميت غذايي در نتيجه ي بي توجهي در تهيه ي غذا در خانه ناشي مي شوند. چنانچه دستورات منطقي زير را به کار ببنديد، شانس ابتلا به مسموميت غذايي به طور قابل ملاحظه اي کاهش مي يابد.
0 دست هاي خود را قبل از تهيه ي غذا بشوييد تا از انتقال باکتري هايي نظير استافيلوکوس (که عمدتاً بر روي پوست و در گلو يافت مي شوند) يا شيگِلا (که از طريق مدفوع منتقل مي گردد) جلوگيري نماييد. پس از دست زدن به گوشت خام و تخم مرغ نيز مجددا دست ها را بشوييد.
0 از خوردن غذاهاي پروتئيني خام مثل ماهي، مرغ و ماکيان، گوشت، شير يا تخم مرغ بپرهيزيد. از خوردن سوشي(4)، صدف هاي نصف شده، سالاد سزار(5) که از تخم مرغ خام تهيه مي شود و اِگ ناگ(6) پاستوريزه نشده اجتناب نماييد. همين طور از مصرف تخم مرغ هاي شکسته پرهيز کنيد. مواد غذايي خام محل خوبي براي زيست باکتري ها هستند.
0 مواد غذايي خام را گرم يا سرد کنيد. باکتري ها در دماي بيش از 65/5 درجه سانتي گراد (150درجه فارنهايت) و کمتر از 4/5درجه ي سانتي گراد (40درجه ي فارنهايت) قادر به تکثير نيستند.
0 گوشت قرمز را تا از بين رفتن رنگ صورتي آن، گوشت مرغ و ماکيان را تا از بين رفتن رنگ قرمز مفاصل آن ها و گوشت ماهي را تا زماني که ورقه ورقه شود بپرهيزيد. پخت کامل گوشت تنها راهي است که از طريق آن مي توان از کشته شدن باکتري هاي بالقوه ي مضر، اطمينان حاصل نمود.
0 هنگام پخت قطعات بزرگ گوشت دام يا گوشت مرغ و ماکيان به ويژه به وسيله مايکروفر، از دماسنج مخصوص گوشت استفاده نماييد.
0 از خوردن سوسيس خام (به خصوص سوسيس خوک)، آبگوشت ماهي يا حتي خمير شيريني قبل از پخت اجتناب کنيد.
0 نگذاريد آب گوشت خام (قبل از پخت) بر روي مواد غذايي ديگر بچکد زيرا ممکن است موجب آلوده شدن مواد غذايي سالم گردد.
0 از تخته، چاقو و وسايل جداگانه اي براي گوشت استفاده کنيد و وسايل را پس از استفاده به روشي بهداشتي با آب و مواد شوينده بشوييد يا پس از استفاده، آن ها را با مواد سفيد کننده تميز کنيد. به اين ترتيب مي توان از انتقال آلودگي جلوگيري نمود.
0 در بازکن ها و درب ظروف را با برس بشوييد و همواره درزها و شکاف هاي آن ها را به خوبي تميز نماييد.
0 اسفنج ها را زود به زود تعويض کنيد و براي تميز کردن پيشخوان از حوله هاي کاغذي استفاده نماييد.
0 بيش از 2ساعت مواد غذايي را در دماي اتاق نگهداري نکنيد و از خوردن هر نوع غذايي که احتمال مي دهيد بيش از اين مدت خارج از يخچال نگهداري شده بپرهيزيد. باکتري ها در غذاهاي پروتئيني گرم، حاوي گوشت و تخم مرغ، شيريني هاي خامه اي، سس ها، سالاد سيب زميني و امثال آن به سرعت رشد مي کنند.
0 گوشت را داخل يخچال نگهداري نماييد. باکتري ها قادرند در سطح غذاهايي که حتي وسط آن ها هنوز منجمد است، تکثير يابند.
0 باقيمانده ي غذا را حتي در صورت داغ بودن آن، سريعاً به يخچال منتقل کنيد. خورش ها و غذاهاي آبکي با حجم زياد را با ريختن در ظرف هاي کوچک تر و قرار دادن در يخچال خنک نماييد.
0 از کندن و خوردن قارچ هاي وحشي جداً بپرهيزيد. برخي از قارچ ها داراي سمي هستند که سيستم عصبي را مورد هجوم قرار مي دهند و ممکن است کشنده باشند. کندن قارچ هاي وحشي را به عهده متخصصان اين امر بگذاريد.
0 هرگز از غذاهايي که به طور خانگي کنسرو شده اند قبل از 20دقيقه جوشاندن آن ها استفاده ننماييد. مواد غذايي اگر به درستي کنسرو نشوند مي توانند حاوي باکتري هايي باشند که مواد سمي خطرناکي توليد مي کنند.
0 از خوردن هر نوع ماده غذايي که بو و شکل نامناسبي دارد اجتناب کنيد. از مصرف محتويات شيشه هاي ترک خورده يا با در متورم، قوطي هايي با درهاي فرورفته، مايعاتي که تغييررنگ يافته و کدر شده اند، قوطي ها و شيشه هايي که محتويات آن ها حين بازکردن يکباره به بيرون پرتاب مي شود و يا به محض باز شدن بوي بد از آن خارج مي شود، بپرهيزيد. زيرا ممکن است حاوي باکتري هاي خطرناکي باشند. اطمينان يابيد که موادغذايي فاسد را طوري معدوم کرده ايد که امکان تغذيه حيوانات خانگي از آن ها وجود ندارد.

پي نوشت ها :

1. درايران، اين الکتروليت ها به شکل پودر «O.R.S» در تمام داروخانه ها موجود است. «ويراستار پزشکي»
2. در حال حاضر «ديفنوکسيلات» در بازار دارويي ايران همين نقش را بازي مي کند. «ويراستار پزشکي»
3. توضيح اين که ممکن است بيمار به نوعي مسموميت غذايي بسيار خطرناک به نام «بوتوليسم» دچار شده باشد که حتي مي تواند منجر به مرگ شود. «ويراستار پزشکي»
4. خوراک ژاپني شامل، برنج آب پز و سرد، کمي سرکه و لايه هاي گوشت خام يا پخته. «ويراستار پزشکي»
5. سالاد محتوي سبزيجات، پنير، سير، روغن زيتون، آبليمو، تخم مرغ و غيره. «ويراستار پزشکي»
6. Eggnog مشروب حاوي تخم مرغ و شير و شکر و ويسکي يا شراب و غيره. «ويراستار پزشکي»

منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم