نويسنده: دکتر ارسيا تقوا
جماعتي که به هيچ چيز ايمان ندارند هر چيزي را باور مي کنند.
در روند پذيرش شايعه مهم است که شايعه پذير آمادگي لازم براي اين کار را داشته باشد، اين آمادگي در ذات هر فرد وجود دارد، اما براي هر کس متناسب با باورهاي قبلي او با افراد ديگر فرق مي کند. طبيعي است کساني که به وقوع رخدادي عظيم در آينده اعتقاد دارند براي پذيرش شايعه ي حمله از کرات ديگر آمادگي بيشتري دارند. و يا کساني که اعتقاد نادرستي مبني بر خطرناک بودن بيماران رواني دارند، راحت تر اين شايعه را باور مي کنند که فرد روان پريشي در شهر آنها 100 نفر را خورده و با پوست شان لباس درست کرده!زماني مي توان به طور مثال شايعه ي حمله ي رفقاي شيطان به مدارس کشور را جا انداخت که از قبل به قدرت شيطان و ياران او اعتقادي راسخ وجود داشته باشد. به نظر مي رسد اين باورها به اعتقادات خانوادگي، قومي و فرهنگي ارتباط داشته باشد. قومي که اعتقاد دارد سيزدهم هر ماه شيطان آب انبارهاي شهر را مسموم مي کند و لذا نبايد در اين زمان آب مصرف کرد فقط به يک شايعه باور ندارد. اعتقاد ريشه اي به شيطان و قدرتش و ناتواني انسان در برابر او را در پشت اين شايعه مي توان ديد. لذا آشکار است که با توضيحي ساده و حتي با مصرف آب در روز سيزدهم در انظار
عمومي نمي توان ديدگاه عموم را نسبت به سالم بودن آب عوض کرد.
به نظر مي رسد اعتقاداتي که بستر پذيرش شايعه ها را هموار مي کنند از خود شايعه ها مهم ترند. اين زمينه سازها مي توانند بسته به موقعيت ها و شرايط شکل گرفته باشند. مثل شايعه ي آدم ربايي و انتقال دختران به آن سوي آب که بسته به شرايط تا مدتي طرفدار دارد؛ و يا شايعه هايي ديرپا و ديرزي باشند که ريشه در باورهاي قومي و فرهنگي يک ملت دارند. مثل شايعه ي حلول شيطان در بدن بيماران رواني.
به مثال زير که نمونه اي از يک شايعه متأثر از موقعيت و شرايط خاص جغرافيايي است، توجه کنيد:
در آوريل 1954 شهر سياتل آمريکا از پيدا شدن شکل هايي تور مانند بر روي شيشه هاي اتومبيل ها در حيرت و نگراني فرو رفت. نگراني عمومي چنان بالا گرفت که براي رفع اين معضل مقامات محلي از پايتخت کمک خواستند. مطبوعات هر روز اخبار تازه اي از صدمات وارده به شيشه هاي اتومبيل ها انتشار مي دادند. بررسي آزمايشگاه تحقيقات محيط زيست معلوم کرد که شکل هاي روي شيشه ها در نتيجه ي اصابت ذرات کوچک آسفالت سطح جاده ها بوده. اين شکل ها از مدت ها پيش روي شيشه هاي جلو خودروها ديده مي شدند اما تا آن زمان هيچ گاه اين قدر مهم نشده بودند. چرا؟
در جزاير اقيانوس آرام طي سال هاي قبل از آن چندين آزمايش اتمي صورت گرفته بود. روزنامه ها و راديو بارها از عمق خرابي ها و تشکيل بخارهايي گفته بودند که به دنبال انفجارهاي اتمي به وجود
آمده بودند. مردم سياتل - که بندري است در کنار اقيانوس آرام- به رغم اطمينان بخشي هاي مقامات دولتي و دانشمندان هسته اي کماکان نگراني هايي داشتند. دامن زدن به شايعه ي شکل هاي تور مانند روي شيشه هاي جلو اتومبيل ها شايد راهي بود براي ابراز نگراني مردم از آزمايش هاي هسته اي. و يا نوعي تقاضاي ناخودآگاه براي اطمينان بخش هاي بيشتر بود.
منبع مقاله :
آتش پور، سيد حميد؛ (1388)، اعتياد به کار( روان شناسي معتادين به کار )، تهران: نشر قطره، چاپ اول
