پرسش :
حجاب زنان قبل از ظهور اسلام به چه ميزان بود و زنان قبل از اسلام در جزيزة العرب چگونه در اجتماعات ظاهر مي شدند؟
پاسخ :
حجاب، واژه اي عربي است که داراي معاني متعددي از قبيل پوشش، وسيله پوشيدن و حايل به کار رفته است؛ و زن محجوبه به زني گفته مي شود که به وسيله اي خود را بپوشاند.[1] در زبان فارسي، حجاب به معناي پرده، ستر، نقاب، روي بند، چادر و... به کار رفته است.[2] بنابراين حجاب هم به معناي پوشش است و هم به معناي پرده و حاجب و چون پرده وسيله پوشش است، از این جهت در مفهوم پوشش به کار رفته است. استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن يک اصطلاح نسبتا جديد است، در قديم به ويژه در کلمات فقها کلمه (ستر) که به معناي پوشش است به جاي حجاب به کار رفته است.[3]
تاريخچه حجاب
تمام کساني که زندگي بشر و تحولات آن را مورد ارزيابي قرار داده اند اذعان کرده اند که انسان همواره در جستجوي پوشش مناسب بوده است. بنا به گواهي متون و گزارش هاي تاريخي، در بيشتر ملّت ها و آيين هاي جهان حجاب در بين زنان معمول و رايج بوده ، هر چند در طول تاريخ فراز و نشيب هايي هم داشته است. با توجه به آنچه گفته شد، مي توان گفت: متداول بودن حجاب در ميان ملل مختلف با آن که داراي عقايد، مذاهب و شرايط جغرافيايي متفاوتي بوده اند، نشان گر آن است که تمايل به پوشش و حجاب امري فطري است.[4]
همه اديان آسماني، حجاب و پوشش زن را واجب شمرده اند. لزوم پوشش و حجاب، به طور طبيعي در فطرت زنان به وديعت نهاده شده است و احکام و دستورات الهي هم هماهنگ و همسو با فطرت انساني تشريع شده است. بنابران با مطالعه آثار تمدن هاي مختلف چنين به نظر مي رسد که حجاب زنان از عادات قديمي تمدن بشري بوده است.[5] مشهورترين امت هايي که قبل از اسلام مي زیستند مجوسيان (زردشتيان) ايران، بودئيان، يهوديان، مسيحيان و امت عرب،بودندکه در تمامي آن ها حجاب زنان معمول و رايج بوده است.[6] از کتاب مقدس بر مي آيد که در عهد حضرت سليمان ـ عليه السلام ـ، زنان علاوه بر پوشش بدن، برقع (روبند) به صورت مي انداختند، همين سنت در زمان حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ نيز رايج بود.[7]
زنان ايراني نيز، در دوره هاي مختلف از مادها، هخامنشيان، اشکانيان و ساسانيان داراي پوشش بوده اند.[8]
حجاب زنان در جزيزة العرب قبل از اسلام
از لا به لاي متون تاريخي، چنين به دست مي آيد که زنان عرب پیش از اسلام داراي حجاب بوده اند. فرید وجدي مي گويد: عرب ازجمله ملت هايي است که از قديم حجاب در آن ريشه داشته است ولي قبل از ظهور اسلام زناني پيدا شدند که بدون حجاب ظاهر شدند. جرجي زيدان نيز مي گويد: اگر مقصود از حجاب پوشانيدن تن و بدن زن است که پيش از ظهور اسلام و حتي پيش از ظهور اسلام در همه جا معمول بوده است. وي مي گويد: هر چند در مورد زن در دوران جاهليت گفتگو بسيار است، امّا شکي نيست که زن عرب در آن دوره مقام والايي داشته و با عفت بوده است و عفت وي ثمره آزادي خواهي و استقلال طلبي آن روز عرب مي باشد. همين طور مردان عرب نسبت به ناموس غيرتمند بودند.[9]
برخي محققان بر اين عقيده اند که پوشش در بين عرب جاهلي مرسوم نبوده و اسلام آن را به وجود آورد، هر چند در ملل غير عرب به شديدترين شکل رواج داشت.[10] عده اي پا را فراتر گذاشته و گفته اند: که حجاب و پوشش از ساير ملت ها به مسلمانان رخنه کرده است. يکي از اين افراد (قاسم امين) است که در کتابش به نام «تحرير المرأة» مي نويسد: پوشش عادتي است که از اختلاط و ارتباط با ساير ملت ها در ميان مسلمانان رخنه کرده است. آنان اين سنت را نيکو شمرده و بر آن لباس دين پوشانيده اند.[11] ويل دورانت نيز معتقد است: ارتباط عرب با ايران از موجبات رواج حجاب در قلمرو اسلام بود.[12] نهرو نيز، در کتاب «نگاهي به تاريخ جهان» اين نظر را تأييد کرده و از اين که حجاب از طريق مسلمانان وارد جامعه اسلامي هند شده است اظهار تأسف مي کند.[13]
حجاب زنان از ديدگاه اسلام
پوشش زن در برابر مردان بيگانه، يکي از ضروريات دين اسلام است، که نمي توان درباره جنبه اسلامي بودن آن ترديدي به خود راه داد. قرآن کريم، روايات پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و امامان ـ عليهم السلام ـ و کلمات فقها که حکم عقل نيز بر آن سايه افکنده، همه حکايت از وجوب و کيفيت آن در اسلام دارد.
هر چند عده اي گفته اند که پوشش زنان، قبل از اسلام هم در جزيزة العرب معمول بوده است ولي آن چه که از لحاظ متون تاريخي به دست آمده بيان گر اين نکته است که زنان عرب و مسلمان تا قبل از نزول آيات پوشش، به رسم معمول آن روز عرب، چهره خود را نمي پوشاندند. پوشش زنان عرب اين گونه بود که، روسري را از پشت گوش ها رد کرده و اطراف آن را به پشت خود مي انداخته اند و در نتيجه گوش ها، گوشواره ها، چهره و گردن و گريبان، نمايان بود.[14]
اين امر مفاسد و مشکلاتي را براي جامعه به دنبال داشت، لذا در سال پنجم هجرت، آيات حجاب نازل شد و چگونگي و مقدار پوشش زنان را بيان کرد. اين آيات که مربوط به زنان مسلمان و زنان پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است متعدد است. دو آيه از این آیات را که بيشتر مورد توجه است، در اين جا مي آوريم:
1. آيه 31/ سوره نور[15]: در اين آيه با بيان مقدار پوشش زنان به آنها تذکر مي دهد که جز مردان محرم که در آيه از آنها نام مي برد، خود را از بيگانگان بپوشانند. دستور حجاب در آيه، شامل پوشش تمام بدن زن غير از صورت و دست ها تا مچ مي باشد.[16]
2. آيه 59/ سوره احزاب[17]: در آن زمان معمول بود که کنيزان بدون پوشش سرو گردن از منزل بيرون مي آمدند و بعضي جوانان مزاحم آنها مي شدند؛ براي اين که زنان آزاد با کنيزان اشتباه نشوند و مورد آزار قرار نگيرند، به آنان دستور مي دهد که حجاب اسلامي را رعايت کنند تا از کنيزان شناخته شوند.[18]
هر چند در مورد تعابيری که در اين آيات به کار رفته؛ مثل، خُمُر، جيوب، جلابيب و... بين مفسران گفتگو است ولي همه اينها با شأن نزول آيات که پوشش سرو گردن است مناسبت دارد و در برگيرنده پوشش اسلامي است.[19]
با نزول آيات حجاب، زنان مسلمان نهايت سعي و تلاش خود را در این باره به کار بردند و اين سيره حسنه همچنان در بين مسلمانان استمرار دارد. تحولي که حجاب در ميان زنان مسلمان ايجاد کرد به قدري چشم گير بود که عايشه يکي از همسران پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي گويد: مرحبا به زنان انصار، همين که آيات سوره نور نازل شد، يک نفر از آنان ديده نشد که مانند سابق بيرون بيايد و سر خود را با روسري هاي مشکي مي پوشيدند.[20] در اين زمينه روايات فراواني نقل شده است.
به نظر مي رسد که حجاب آن طور که امروزه مرسوم است، از احکام اسلام است. اسلام مقدار و حد پوشش زنان و نحوه بر خورد و رفت آمد آنان در جامعه و با افراد بيگانه را به صورت دقيق بيان کرد. اين وظيفه در اسلام اختصاص به زنان دارد چون ملاک آن مخصوص زنان است؛ زن مظهر جمال و مرد مظهر شيفتگي است. قهرا به زن بايد بگويند که خود را در معرض نمايش قرار ند هد. بنابراين حجاب برای حفظ عفت و حيثيت زنان تشريع شده است. پوشش زن در اسلام، اين است که در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گري نپردازد، آيات هم که بيان گر حدود اين پوشش است، بر همين معنا تأکيد دارد. بنابراین آن گونه که عده ای ادعا کرده اند، وظيفه پوشش زنان در اسلام به معناي زنداني کردن و حبس زن در خانه نيست..[21]
برخي با توجه به رسوم رايج در بين مسلمانان بعضي مناطق، و محدوديت هاي موجود براي زنان، حجاب را به زنداني ساختن زنان در اسلام تفسير مي کنند. جرجي زيدان مي گويد: اگر مقصود از حجاب، زنداني ساختن زن در خانه و جلوگيري از معاشرت وي با مردان است بايد گفت که اين از ميوه هاي درخت اسلام است. و پيش از آن شايع نبوده است، و همين که مسلمانان با زندگي تجملي و عياشي آشنا شدند قضيه حجاب بيش از پيش شدت يافت و دقت هاي فوق العاده اي مبذول گشت. وي مي گويد: پرده پوشي سختي که امروز در خانواده هاي اسلامي معمول است با اصول تعاليم اسلام و آيات قرآني مربوط به حجاب موافقت ندارد.[22]
در جواب اين ايراد، همان طور که خود او و ديگران گفته اند بايد گفت: اين تفسير از حجاب، موافق آيات و روايات نيست و متون تاريخي و سيره مسلمانان هم بر خلاف آن است. بله، يک نکته را نبايد از نظر دور داشت که اختلاط اعراب و مسلمانان با ملت هاي ديگر، به ويژه ايرانيان در قرون بعدي، موجب تأثير پذيري از عادات و رسوم، در بين آنها شده است. چون در ايران و ملت يهود، نه تنها تمام بدن حتي صورت بايد پوشيده مي شد، بلکه زنان بايد در خانه پنهان مي ماندند، و اين رسم بعدا به مسلمانان هم راه يافت و موجب شد بسياري از مورخان که اطلاع صحيحي از اسلام ندارند، اين توهم براي آنان ايجاد شود که اساسا اسلام دستوري درباره پوشش نداده و همه اين ها از خارج دنياي اسلام به مسلمين سرايت کرده است.[23]
امّا همان گونه که گفته شد، آيات حجاب سال پنجم هجري، نازل شد و ارتباط مسلمانان با ديگر ملت ها به ويژه ايرانيان در زمان خليفه دوم، در سال شانزدهم هجري، اتفاق افتاد. احاديث به دست آمده از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و سخت گيري برخی از خلفا در امر حجاب زنان، حاکي از اين است که اين امر بر گرفته از ديگر ملت ها نيست. همين طور در سيره پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و امامان ـ علیهم السلام ـ در رابطه با حجاب، هيچ گونه تأييدي بر حبس و زنداني کردن زنان وجود ندارد.[24] اسلام گرچه پوشيدن وجه و کفين را واجب نکرد، ولي حرام هم نکرد، لذا ملت هاي غير عرب که مسلمان شدند از همان عادت و رسم ديرين خود تبعيت کردند.[25]
نتيجه
به نظر مي رسد، با توجه به وجود حجاب در ميان ديگر امت ها و رعايت آن به گونه اي نزديک به آن چه اسلام آورده، مي توان نتيجه گرفت که اين سنت ديني ريشه در فطرت و ساختار وجودي انسان دارد؛ که جوامع انساني با وجود اختلاف سلیقه، کم و بيش پوشش را رعايت مي کردند. در جزيرة العرب هم، قبل از اسلام پوشش وجود داشت امّا کامل نبود و مفاسدي را به دنبال داشت. لذا اسلام حد و مرز پوشش و حجاب زنان را دقيق بيان کرد به طوري که امروزه حجاب از ويژگي هاي زن مسلمان شمرده مي شود. حجاب اسلامي به معناي پرده نشيني و محروميت از حضور در صحنه هاي اجتماعي، نيست؛ بلکه به معناي وجوب پوشش و ممنوعيت خود آرايي زن در برابر مردان بيگانه است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ مجموعه آثار «مسأله حجاب»، مطهري،مرتضي، تهران، صدرا، اول، 1420ق، ج19.
2ـ حجاب در اديان الهي، محمدي آشنايي، علي، قم، اشراق، اول، 1373ش.
3ـ تاريخ تمدن اسلام، جرجي زيدان، ترجمه علي جواهر کلام، تهران، اميرکبير، دوازدهم، 1386ش.
4ـ حجاب، مهريزي، مهدي، تهران، کانون انديشه جوان، پنجم، 1386ش، و تفاسير شيعه و اهل سنت در ذيل آيات مربوط به حجاب.
پی نوشتها:
[1]. ابن منظور، لسان العرب، بيروت، داراحياء التراث العربي، چاپ اول، 1408ق، ج3، ص50.
[2]. معين، محمد، فرهنگ فارسي، تهران، انتشارات امير کبير، چاپ دهم، 1375ش، ج1، ص1340.
[3]. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، چاپ اول، 1420ق، ج19، ص429ـ430؛ دهخدا، علي اکبر، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1377ش، ج6، ص8701.
[4]. محمدي آشنايي، علي، حجاب در اديان الهي، قم، انتشارات اشراق، چاپ اول، 1373ش، ص21 ـ 22.
[5]. همان، ص22.
[6]. همان، ص62.
[7]. مهريزي، مهدي، حجاب، کانون انديشه جوان، 1386ش، ص43.
[8]. همان، ص43.
[9]. جرجي زيدان، تاريخ تمدن اسلام، ترجمه علي جواهر کلام، تهران، انتشارات امير کبير، چاپ دوازدهم، 1386ش، ج5، ص918ـ919 و 943.
[10]. مطهري، مرتضي، همان، ص525؛ مهريزي، مهدي، همان.، ص28.
[11]. همان، ص28.
[12]. همان، ص28.
[13]. همان، ص29.
[14]. مطهري، همان، ص514؛ محمدي آشنايي، علي، همان، ص149.
[15] .وقل للمومنات یغضضن من ابصارهن
[16]. همان، ص149 ـ 152.
[17] . یا ایها النبی قل لازواجک ....
[18]. همان، ص 154.
[19]. همان، ص149 ـ 154.
[20]. همان، ص 169.
[21]. مطهري، مرتضي، همان، ص430 ـ 511.
[22]. جرجي زيدان، همان، ص943.
[23]. همان، ص943، مطهري، مرتضي، همان، ص552.
[24]. همان، ص525، مهريزي، مهدي، همان، ص29.
[25]. مطهري، همان، ص525.
منبع: اندیشه قم
حجاب، واژه اي عربي است که داراي معاني متعددي از قبيل پوشش، وسيله پوشيدن و حايل به کار رفته است؛ و زن محجوبه به زني گفته مي شود که به وسيله اي خود را بپوشاند.[1] در زبان فارسي، حجاب به معناي پرده، ستر، نقاب، روي بند، چادر و... به کار رفته است.[2] بنابراين حجاب هم به معناي پوشش است و هم به معناي پرده و حاجب و چون پرده وسيله پوشش است، از این جهت در مفهوم پوشش به کار رفته است. استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن يک اصطلاح نسبتا جديد است، در قديم به ويژه در کلمات فقها کلمه (ستر) که به معناي پوشش است به جاي حجاب به کار رفته است.[3]
تاريخچه حجاب
تمام کساني که زندگي بشر و تحولات آن را مورد ارزيابي قرار داده اند اذعان کرده اند که انسان همواره در جستجوي پوشش مناسب بوده است. بنا به گواهي متون و گزارش هاي تاريخي، در بيشتر ملّت ها و آيين هاي جهان حجاب در بين زنان معمول و رايج بوده ، هر چند در طول تاريخ فراز و نشيب هايي هم داشته است. با توجه به آنچه گفته شد، مي توان گفت: متداول بودن حجاب در ميان ملل مختلف با آن که داراي عقايد، مذاهب و شرايط جغرافيايي متفاوتي بوده اند، نشان گر آن است که تمايل به پوشش و حجاب امري فطري است.[4]
همه اديان آسماني، حجاب و پوشش زن را واجب شمرده اند. لزوم پوشش و حجاب، به طور طبيعي در فطرت زنان به وديعت نهاده شده است و احکام و دستورات الهي هم هماهنگ و همسو با فطرت انساني تشريع شده است. بنابران با مطالعه آثار تمدن هاي مختلف چنين به نظر مي رسد که حجاب زنان از عادات قديمي تمدن بشري بوده است.[5] مشهورترين امت هايي که قبل از اسلام مي زیستند مجوسيان (زردشتيان) ايران، بودئيان، يهوديان، مسيحيان و امت عرب،بودندکه در تمامي آن ها حجاب زنان معمول و رايج بوده است.[6] از کتاب مقدس بر مي آيد که در عهد حضرت سليمان ـ عليه السلام ـ، زنان علاوه بر پوشش بدن، برقع (روبند) به صورت مي انداختند، همين سنت در زمان حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ نيز رايج بود.[7]
زنان ايراني نيز، در دوره هاي مختلف از مادها، هخامنشيان، اشکانيان و ساسانيان داراي پوشش بوده اند.[8]
حجاب زنان در جزيزة العرب قبل از اسلام
از لا به لاي متون تاريخي، چنين به دست مي آيد که زنان عرب پیش از اسلام داراي حجاب بوده اند. فرید وجدي مي گويد: عرب ازجمله ملت هايي است که از قديم حجاب در آن ريشه داشته است ولي قبل از ظهور اسلام زناني پيدا شدند که بدون حجاب ظاهر شدند. جرجي زيدان نيز مي گويد: اگر مقصود از حجاب پوشانيدن تن و بدن زن است که پيش از ظهور اسلام و حتي پيش از ظهور اسلام در همه جا معمول بوده است. وي مي گويد: هر چند در مورد زن در دوران جاهليت گفتگو بسيار است، امّا شکي نيست که زن عرب در آن دوره مقام والايي داشته و با عفت بوده است و عفت وي ثمره آزادي خواهي و استقلال طلبي آن روز عرب مي باشد. همين طور مردان عرب نسبت به ناموس غيرتمند بودند.[9]
برخي محققان بر اين عقيده اند که پوشش در بين عرب جاهلي مرسوم نبوده و اسلام آن را به وجود آورد، هر چند در ملل غير عرب به شديدترين شکل رواج داشت.[10] عده اي پا را فراتر گذاشته و گفته اند: که حجاب و پوشش از ساير ملت ها به مسلمانان رخنه کرده است. يکي از اين افراد (قاسم امين) است که در کتابش به نام «تحرير المرأة» مي نويسد: پوشش عادتي است که از اختلاط و ارتباط با ساير ملت ها در ميان مسلمانان رخنه کرده است. آنان اين سنت را نيکو شمرده و بر آن لباس دين پوشانيده اند.[11] ويل دورانت نيز معتقد است: ارتباط عرب با ايران از موجبات رواج حجاب در قلمرو اسلام بود.[12] نهرو نيز، در کتاب «نگاهي به تاريخ جهان» اين نظر را تأييد کرده و از اين که حجاب از طريق مسلمانان وارد جامعه اسلامي هند شده است اظهار تأسف مي کند.[13]
حجاب زنان از ديدگاه اسلام
پوشش زن در برابر مردان بيگانه، يکي از ضروريات دين اسلام است، که نمي توان درباره جنبه اسلامي بودن آن ترديدي به خود راه داد. قرآن کريم، روايات پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و امامان ـ عليهم السلام ـ و کلمات فقها که حکم عقل نيز بر آن سايه افکنده، همه حکايت از وجوب و کيفيت آن در اسلام دارد.
هر چند عده اي گفته اند که پوشش زنان، قبل از اسلام هم در جزيزة العرب معمول بوده است ولي آن چه که از لحاظ متون تاريخي به دست آمده بيان گر اين نکته است که زنان عرب و مسلمان تا قبل از نزول آيات پوشش، به رسم معمول آن روز عرب، چهره خود را نمي پوشاندند. پوشش زنان عرب اين گونه بود که، روسري را از پشت گوش ها رد کرده و اطراف آن را به پشت خود مي انداخته اند و در نتيجه گوش ها، گوشواره ها، چهره و گردن و گريبان، نمايان بود.[14]
اين امر مفاسد و مشکلاتي را براي جامعه به دنبال داشت، لذا در سال پنجم هجرت، آيات حجاب نازل شد و چگونگي و مقدار پوشش زنان را بيان کرد. اين آيات که مربوط به زنان مسلمان و زنان پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است متعدد است. دو آيه از این آیات را که بيشتر مورد توجه است، در اين جا مي آوريم:
1. آيه 31/ سوره نور[15]: در اين آيه با بيان مقدار پوشش زنان به آنها تذکر مي دهد که جز مردان محرم که در آيه از آنها نام مي برد، خود را از بيگانگان بپوشانند. دستور حجاب در آيه، شامل پوشش تمام بدن زن غير از صورت و دست ها تا مچ مي باشد.[16]
2. آيه 59/ سوره احزاب[17]: در آن زمان معمول بود که کنيزان بدون پوشش سرو گردن از منزل بيرون مي آمدند و بعضي جوانان مزاحم آنها مي شدند؛ براي اين که زنان آزاد با کنيزان اشتباه نشوند و مورد آزار قرار نگيرند، به آنان دستور مي دهد که حجاب اسلامي را رعايت کنند تا از کنيزان شناخته شوند.[18]
هر چند در مورد تعابيری که در اين آيات به کار رفته؛ مثل، خُمُر، جيوب، جلابيب و... بين مفسران گفتگو است ولي همه اينها با شأن نزول آيات که پوشش سرو گردن است مناسبت دارد و در برگيرنده پوشش اسلامي است.[19]
با نزول آيات حجاب، زنان مسلمان نهايت سعي و تلاش خود را در این باره به کار بردند و اين سيره حسنه همچنان در بين مسلمانان استمرار دارد. تحولي که حجاب در ميان زنان مسلمان ايجاد کرد به قدري چشم گير بود که عايشه يکي از همسران پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي گويد: مرحبا به زنان انصار، همين که آيات سوره نور نازل شد، يک نفر از آنان ديده نشد که مانند سابق بيرون بيايد و سر خود را با روسري هاي مشکي مي پوشيدند.[20] در اين زمينه روايات فراواني نقل شده است.
به نظر مي رسد که حجاب آن طور که امروزه مرسوم است، از احکام اسلام است. اسلام مقدار و حد پوشش زنان و نحوه بر خورد و رفت آمد آنان در جامعه و با افراد بيگانه را به صورت دقيق بيان کرد. اين وظيفه در اسلام اختصاص به زنان دارد چون ملاک آن مخصوص زنان است؛ زن مظهر جمال و مرد مظهر شيفتگي است. قهرا به زن بايد بگويند که خود را در معرض نمايش قرار ند هد. بنابراين حجاب برای حفظ عفت و حيثيت زنان تشريع شده است. پوشش زن در اسلام، اين است که در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گري نپردازد، آيات هم که بيان گر حدود اين پوشش است، بر همين معنا تأکيد دارد. بنابراین آن گونه که عده ای ادعا کرده اند، وظيفه پوشش زنان در اسلام به معناي زنداني کردن و حبس زن در خانه نيست..[21]
برخي با توجه به رسوم رايج در بين مسلمانان بعضي مناطق، و محدوديت هاي موجود براي زنان، حجاب را به زنداني ساختن زنان در اسلام تفسير مي کنند. جرجي زيدان مي گويد: اگر مقصود از حجاب، زنداني ساختن زن در خانه و جلوگيري از معاشرت وي با مردان است بايد گفت که اين از ميوه هاي درخت اسلام است. و پيش از آن شايع نبوده است، و همين که مسلمانان با زندگي تجملي و عياشي آشنا شدند قضيه حجاب بيش از پيش شدت يافت و دقت هاي فوق العاده اي مبذول گشت. وي مي گويد: پرده پوشي سختي که امروز در خانواده هاي اسلامي معمول است با اصول تعاليم اسلام و آيات قرآني مربوط به حجاب موافقت ندارد.[22]
در جواب اين ايراد، همان طور که خود او و ديگران گفته اند بايد گفت: اين تفسير از حجاب، موافق آيات و روايات نيست و متون تاريخي و سيره مسلمانان هم بر خلاف آن است. بله، يک نکته را نبايد از نظر دور داشت که اختلاط اعراب و مسلمانان با ملت هاي ديگر، به ويژه ايرانيان در قرون بعدي، موجب تأثير پذيري از عادات و رسوم، در بين آنها شده است. چون در ايران و ملت يهود، نه تنها تمام بدن حتي صورت بايد پوشيده مي شد، بلکه زنان بايد در خانه پنهان مي ماندند، و اين رسم بعدا به مسلمانان هم راه يافت و موجب شد بسياري از مورخان که اطلاع صحيحي از اسلام ندارند، اين توهم براي آنان ايجاد شود که اساسا اسلام دستوري درباره پوشش نداده و همه اين ها از خارج دنياي اسلام به مسلمين سرايت کرده است.[23]
امّا همان گونه که گفته شد، آيات حجاب سال پنجم هجري، نازل شد و ارتباط مسلمانان با ديگر ملت ها به ويژه ايرانيان در زمان خليفه دوم، در سال شانزدهم هجري، اتفاق افتاد. احاديث به دست آمده از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و سخت گيري برخی از خلفا در امر حجاب زنان، حاکي از اين است که اين امر بر گرفته از ديگر ملت ها نيست. همين طور در سيره پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و امامان ـ علیهم السلام ـ در رابطه با حجاب، هيچ گونه تأييدي بر حبس و زنداني کردن زنان وجود ندارد.[24] اسلام گرچه پوشيدن وجه و کفين را واجب نکرد، ولي حرام هم نکرد، لذا ملت هاي غير عرب که مسلمان شدند از همان عادت و رسم ديرين خود تبعيت کردند.[25]
نتيجه
به نظر مي رسد، با توجه به وجود حجاب در ميان ديگر امت ها و رعايت آن به گونه اي نزديک به آن چه اسلام آورده، مي توان نتيجه گرفت که اين سنت ديني ريشه در فطرت و ساختار وجودي انسان دارد؛ که جوامع انساني با وجود اختلاف سلیقه، کم و بيش پوشش را رعايت مي کردند. در جزيرة العرب هم، قبل از اسلام پوشش وجود داشت امّا کامل نبود و مفاسدي را به دنبال داشت. لذا اسلام حد و مرز پوشش و حجاب زنان را دقيق بيان کرد به طوري که امروزه حجاب از ويژگي هاي زن مسلمان شمرده مي شود. حجاب اسلامي به معناي پرده نشيني و محروميت از حضور در صحنه هاي اجتماعي، نيست؛ بلکه به معناي وجوب پوشش و ممنوعيت خود آرايي زن در برابر مردان بيگانه است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ مجموعه آثار «مسأله حجاب»، مطهري،مرتضي، تهران، صدرا، اول، 1420ق، ج19.
2ـ حجاب در اديان الهي، محمدي آشنايي، علي، قم، اشراق، اول، 1373ش.
3ـ تاريخ تمدن اسلام، جرجي زيدان، ترجمه علي جواهر کلام، تهران، اميرکبير، دوازدهم، 1386ش.
4ـ حجاب، مهريزي، مهدي، تهران، کانون انديشه جوان، پنجم، 1386ش، و تفاسير شيعه و اهل سنت در ذيل آيات مربوط به حجاب.
پی نوشتها:
[1]. ابن منظور، لسان العرب، بيروت، داراحياء التراث العربي، چاپ اول، 1408ق، ج3، ص50.
[2]. معين، محمد، فرهنگ فارسي، تهران، انتشارات امير کبير، چاپ دهم، 1375ش، ج1، ص1340.
[3]. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، چاپ اول، 1420ق، ج19، ص429ـ430؛ دهخدا، علي اکبر، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1377ش، ج6، ص8701.
[4]. محمدي آشنايي، علي، حجاب در اديان الهي، قم، انتشارات اشراق، چاپ اول، 1373ش، ص21 ـ 22.
[5]. همان، ص22.
[6]. همان، ص62.
[7]. مهريزي، مهدي، حجاب، کانون انديشه جوان، 1386ش، ص43.
[8]. همان، ص43.
[9]. جرجي زيدان، تاريخ تمدن اسلام، ترجمه علي جواهر کلام، تهران، انتشارات امير کبير، چاپ دوازدهم، 1386ش، ج5، ص918ـ919 و 943.
[10]. مطهري، مرتضي، همان، ص525؛ مهريزي، مهدي، همان.، ص28.
[11]. همان، ص28.
[12]. همان، ص28.
[13]. همان، ص29.
[14]. مطهري، همان، ص514؛ محمدي آشنايي، علي، همان، ص149.
[15] .وقل للمومنات یغضضن من ابصارهن
[16]. همان، ص149 ـ 152.
[17] . یا ایها النبی قل لازواجک ....
[18]. همان، ص 154.
[19]. همان، ص149 ـ 154.
[20]. همان، ص 169.
[21]. مطهري، مرتضي، همان، ص430 ـ 511.
[22]. جرجي زيدان، همان، ص943.
[23]. همان، ص943، مطهري، مرتضي، همان، ص552.
[24]. همان، ص525، مهريزي، مهدي، همان، ص29.
[25]. مطهري، همان، ص525.
منبع: اندیشه قم
